Δευτέρα 17 Νοεμβρίου 2008

Ομπάμα, ρητορική τέχνη και πολιτικό ήθος


Δεν πρέπει να υπήρξε Έλληνας που να άκουσε την επινίκια ομιλία του Μπαράκ Ομπάμα, στο Σικάγο, στις 4 Νοεμβρίου 2008 και να μη συγκινήθηκε. Οι περισσότεροι, φαντάζομαι, όχι μόνο συγκινήθηκαν αλλά, πιθανότατα, ‘ζήλεψαν’. Γιατί να μην έχουμε κι εμείς έναν πολιτικό, θα σκέφτηκαν, που να μπορεί να μας ανυψώσει το ηθικό, να συμπυκνώσει τις αγωνίες και τους πόθους μας, να εκφράσει αυτό που αισθανόμαστε - να μας εμπνεύσει με το όραμά του;

Η πολιτική γλώσσα, όσο κι αν στην εποχή μας κατασκευάζεται από τους επικοινωνιολόγους, δεν παύει, σε τελική ανάλυση, να εκφράζει το πολιτικό ήθος της κοινότητας μέσα στην οποία αρθρώνεται. Μπορεί στη σκηνή του Γκράντ Πάρκ του Σικάγο να δέσποζε ο Ομπάμα, μπορεί οι λέξεις να εκστομίζονταν από τα χείλη ενός και μόνον προσώπου, δεν έπαυαν όμως να συνιστούν ένα βαθιά κοινωνικό γεγονός.

Όχι μόνο γιατί το πλήθος ανταποκρινόταν με επιφωνήματα ενθουσιασμού και επιδοκιμαστικές χειρονομίες, αλλά και γιατί η ίδια η ομιλία εμπεριείχε πολλούς αναβαθμούς «έμμεσης διαλογικότητας». Οι λέξεις, λέει ο Μιχαήλ Μπαχτίν, ανήκουν κατά το ήμισυ στους άλλους• παίρνουμε τα λόγια των άλλων και τα μεταποιούμε – τους δίνουμε τη δική μας προσωπική απόχρωση. Ο Ομπάμα δεν εκφώνησε απλώς μια ευχαριστήρια ομιλία, αλλά συντονίστηκε με τους ακροατές του στο μέτρο που άντλησε από την κοινή πολιτική κληρονομιά (τον «ξυνόν λόγον» του κοινωνικού σώματος), τις αγωνίες τους και τα όνειρά τους. Πείθει αυτός που συντονίζεται με την κοινή εμπειρία.

Στην επινίκια ομιλία του ο νέος πρόεδρος υπογραμμίζει μεν τη διαφορετικότητά του («ουδέποτε ήμουν ο πιο πιθανός υποψήφιος γι αυτό το αξίωμα»), τονίζει για μια ακόμα φορά την αναγκαιότητα της πολιτικής αλλαγής, αλλά συγχρόνως υπενθυμίζει τη συνέχεια - τι κάνει την Αμερική μεγάλη: «η αληθινή δύναμη του έθνους μας προέρχεται όχι από τη δύναμή μας ή την κλίμακα του πλούτου μας, αλλά από τη διαρκή ισχύ των ιδεωδών μας: δημοκρατία, ελευθερία, ευκαιρίες, και την ανένδοτη ελπίδα μας».

Αν και νικητής μιας πολωτικής αναμέτρησης, δεν αντιλαμβάνεται τον πολιτικό του αντίπαλο ως εξοβελιστέο εχθρό, αλλά ως μέρος της ίδιας πολιτικής κοινότητας. Μετά τη λαϊκή ετυμηγορία το έθνος πρέπει να ενωθεί ξανά, εξού και η θετική αναφορά στις ιστορικές αξίες του (αντίπαλου) Ρεπουμπλικανικού Κόμματος («που όλοι μοιραζόμαστε») και τον επιφανέστερο ιστορικό ηγέτη του (τον Αβραάμ Λίνκολν). Οι μετεκλογικές αβρότητες μεταξύ των δύο μέχρι χθες αντιπάλων και οι υποσχέσεις-εκκλήσεις για μελλοντική συνεργασία, υπογραμμίζουν ότι, παρά τις πολιτικές τους διαφορές, δεν παύουν να είναι μέρη της ίδιας πολιτικής κοινότητας.

Δεν πρόκειται απλώς για καλούς τρόπους. ΄Η μάλλον, οι καλοί τρόποι αντικατοπτρίζουν το δεσπόζον πολιτικό ήθος: ο πολιτικός ανταγωνισμός δεν μας κάνει εχθρούς. Δεν επιτρέπουμε στις διαφορές μας να υποσκάψουν την πολιτική μας κοινότητα, η οποία αποτελεί όρο για την ύπαρξη του καθενός μας. Αν η προεκλογική διαδικασία οξύνει αναπόφευκτα τις διαφορές μας, μετά τη λαϊκή ετυμηγορία πρέπει να επουλώσουμε τις πληγές που άνοιξε ο πολιτικός ανταγωνισμός, μέχρι να ξανανοίξουν και πάλι. Η δημοκρατία είναι η ταλάντωση μεταξύ έλλογης αντιπαράθεσης, η οποία δυνητικά παράγει ανανέωση, και έλλογης ομοφροσύνης, η οποία δημιουργεί το sensus communis, χωρίς το οποίο είμαστε θραυσματικές οντότητες. Εκτός από αντίπαλοι είμαστε και συμπολίτες. Εκτός από συμπολίτες είμαστε, δυνητικά, και αντίπαλοι.

Με άκρως επιδέξιο τρόπο ο Ομπάμα υφαίνει έναν αφηγηματικό ιστό που συνενώνει μεγάλα πολιτικά και εθνικά γεγονότα με προσωπικές ιστορίες. Η «έμμεση διαλογικότητα» της ομιλίας του κορυφώνεται όταν επαναφηγείται την ιστορία της Αμερικής, τα επιτεύγματα και τις ντροπές της, μέσα από την προσωπική ιστορία της Αφρο-αμερικανής ψηφοφόρου Ανν Νίξον Κούπερ, 106 ετών!

Δίνοντας στο λόγο του φωνή σε αδύνατους ανθρώπους, ο ηγέτης συμβολίζει το ρόλο του ως ενορχηστρωτή, ανοιχτού σε εμπειρίες και απόψεις, συμπαραστάτη των πολιτών. Διατρέχοντας έναν και πλέον αιώνα Αμερικανικής ιστορίας - «τις καλύτερες εποχές και τις σκοτεινότερες ώρες» - ο ηγέτης δείχνει όχι μόνο την πραγματικότητα της αλλαγής (η αλλαγή ως προσωπικό βίωμα της κυρίας Κούπερ), αλλά - και αυτό είναι το σημαντικό - τη δυνατότητα της αλλαγής από εδώ και πέρα.

Διερωτώμενος «αν οι κόρες μου είναι τυχερές να ζήσουν όσο η κυρία Κούπερ, τι αλλαγή θα δουν; Τι πρόοδο θα έχουμε κάνει;», ο ηγέτης με οικείο τρόπο προδιαγράφει την ανοικτότητα του μέλλοντος, θυμίζοντάς μας συγχρόνως ότι μπορούμε, κατ’ αρχήν, να το διαμορφώσουμε με βάση τις αξίες μας: «Αυτή είναι η στιγμή μας. […] Να επαναφέρουμε το Αμερικανικό Όνειρο και να επαναβεβαιώσουμε τη θεμελιώδη αλήθεια – ότι από τους πολλούς γινόμαστε ένας, ότι όσο αναπνέουμε ελπίζουμε, και όταν συναντούμε κυνισμό και αμφιβολία κι αυτούς που μας λένε ότι δεν μπορούμε, εμείς θα απαντούμε με αυτή την άχρονη πίστη που συνοψίζει το πνεύμα του λαού μας: Yes We Can». Η ίδια η εκλογή ενός «απίθανου» προέδρου συμβολίζει τη δυνατότητα της αλλαγής: Ναι, μπορούμε!

Αν οι δικοί μας πολιτικοί σας φαίνονται ξύλινοι, είναι γιατί η γλώσσα τους εκφράζει το κυρίαρχο ελλαδικό πολιτικό ήθος – τον άνευ άρχών καιροσκοπισμό και φατριασμό, την ατολμία, την άμετρη πόλωση, την έλλειψη σεβασμού σε θεσμούς, την πολιτική ως μέσο πλουτισμού, και την επιθυμία της εξουσίας για την εξουσία. Για να μιλήσει κανείς σαν τον Ομπάμα πρέπει να αισθάνεται σαν τον Ομπάμα – λίγο δύσκολο για τα παιδιά του κομματικού σωλήνα και τους γόνους πολιτικών οικογενειών που θεωρούν την πολιτική κληρονομικό επάγγελμα.

6 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Και χάρηκα και ζήλεψα με τη νίκη του Ομπάμα -- καλά το λέτε. Τις αναλογίες με τον Αβραμόπουλο (που έγραφε ένας φίλος σχολιάζοντας το προηγούμενο post) ακόμα προσπαθώ να τις βρω, αλλά ελπίζω ο νέος πρόεδρος να αποδειχθεί καλύτερος στη δουλειά του από τον εγχώριο σωσία του.

Περισσότερο απ' όλα ζήλεψα αυτόν τον συνήθως πανικόβλητο αμερικάνικο λαό για τα αποθέματα μεγαλοσύνης που μπορεί και βρίσκει. Τη μια δίνει 2 θητείες στον ανεκδιήγητο George W. και την επόμενη ψηφίζει τον εξαιρετικό, χαρισματικό, εξωτικό και -γιατί όχι- και ηλιοκαμένο Ομπάμα... Μπράβο τους για τη φαντασία που συλλογικά τους χαρακτήρισε σ' αυτή την εκλογή.

Βέβαια βοήθησε και ο ανταγωνισμός με το να συνταχθεί πίσω από τον παππού Μακέιν και τη χαζοβιόλα Πέιλιν, που εξήγειρε τα εύκολα συναισθήματα πανικού των αμερικανών στην ιδέα και μόνο ότι θα μπορούσε κάποια μέρα να γίνει πρόεδρος...

Καλά όλα αυτά, αλλά εμείς τι κάνουμε; Θα τον δούμε πρόεδρο τον Παϊτέρη καμιά μέρα;

Αντε, και καλή ύφεση!

Ανώνυμος είπε...

Ειλικρινά ελπίζω μετά από μερικά χρόνια διακυβέρνησης να συνεχίσουν να μην υπάρχουν ομοιότητες με το κ. Αβραμόπουλο....

Ανώνυμος είπε...

mexri stigmhs o Obama exei mia aura giati einai mauros kai giati milaei aorista peri allaghs. Hdh episkefthke to AIPAC kai h stigmh ths apotomhs prosgeiwshs den 8a arghsei

Theodore είπε...

Μα το AIPAC το επισκεφτηκε ΠΡΙΝ να βγει ηδη.Και πως θα μπορουσε αλλωστε;Οπως ξερουμε, οι Εβραιοι, ουσιαστικα κυβερνανε την Αμερικη, ειτε με τα λεφτα τους, ειτε με τους πααρα πολλους με την καταγωγη αυτη, που κυριαρχουν στις υπηρεσιες,στους οργανισμους, στις εταιριες, που διαμορφωνουν την κοινη γνωμη της Αμερικης.
Και number one ειναι η επικρατηση τους, στην βιομηχανια του θεαματος.Ολο το Hollywood,ειναι δικο τους και μ αυτο, μπορουν να επεμβαινουν στο υποσυνειδητο του μεσου Αερικανου.
Τι χρειαν αλλην εχωμεν μαρτυρων;

Ανώνυμος είπε...

ειναι ασχετο με το θεμα αλλα ως ποτε θα ανεχομαστε κουκουλοφορους να μπαινοβγαινουν στα πανεπιστημια να πλακωνουν στο ξυλο καθηγητες πανεπιστημιακους, φοιτητες?ο κομπος εφτασε στο χτενι

Ανώνυμος είπε...

We Purchase Houses With No Equity,We Buy Any Houses,We consider Over Payments.For comprehensive information and house possibilities
make sure you
http://www.sold2.us and get provide
or call us 410-978-7981,make sure you refer to friends who need help.Thank you and Great Luck!

Interest Landlords and Rehabbers:
If you are a serious investor obtaining at least 1 home per quarter for rental or rehab,
then you are in the right location appropriate now.
http://www.renewreality.com.

Operator Financing Could Be The Concealed Resolution Understand How To Individual A Home Devoid of Dealing With A Lender!
Learn The Surprising Fact About Renting & Why It Could Be Placing You Back Financially… Acquire
Insider Tricks on How Owner Financing Genuinely Operates.
http://www.wefinanced.com

Want Clean Begin? We can help.Painting firm can paint your residence inside of preferred time frame,
in shades of your choice with greatest discounts for paints,with acceptable by consumer quality.
Honest charges,references,license,bond,insuranse.For pics of your performs please go to
http://renewhouse4u.com.