Σάββατο 20 Δεκεμβρίου 2008

Λόγος αμήχανος, κενός, υποκριτικός



Ένα πράγμα που εξοργίζει τους νέους, και ειδικά τους εφήβους, είναι η υποκρισία, ο φαρισαϊσμός. Όσο μεγαλώνουμε μαθαίνουμε να είμαστε πιο «πολιτικοί» και «κομψοί», να αποφεύγουμε τα δύσκολα ερωτήματα που αφορούν τελικούς σκοπούς και το νόημα των δραστηριοτήτων μας, να βλέπουμε τα μέσα που χρησιμοποιούμε κυρίως με χρηστικούς όρους. Οι νέοι, όμως, επιμένουν να ρωτούν γι αυτά που οι μεγάλοι προτιμούν να αποσιωπούν. Η πείρα της ζωής έχει πολλά πλεονεκτήματα, της λείπει όμως, συνήθως, το πάθος για γνησιότητα.

Στην πρωτοφανή κοινωνική-πολιτική κρίση που προκάλεσε ο φόνος του εφήβου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από αστυνομικό εντυπωσιάζει ο υποκριτικός λόγος των ηγετών μας – αυτό ακριβώς που απεχθάνονται οι νέοι. Δεν αναφέρομαι μόνο στην κοινότοπη αισθηματολογία, τη φτηνή συμπόνια, ή την πατερναλιστική νουθεσία. Αναφέρομαι σε ένα είδος κενού λόγου που εκφέρεται όχι για να φωτίσει, να αναδεχθεί εμπράκτως ευθύνες, ή να (ανα)στοχασθεί – όχι, δηλαδή, για να επι-κοινωνήσει - αλλά για να φενακίσει, να δώσει την εντύπωση ότι ανταποκρίνεται στις προσδοκίες που αναμένονται από τον φορέα του. Πρόκειται για ένα είδος προσομοιωμένου αυθεντικού λόγου, ο οποίος προσποιείται την ειλικρίνεια και τη γνησιότητα, ακριβώς για να τα αποφύγει.

«Οφείλουμε να δώσουμε απαντήσεις στη νέα γενιά που αισθάνεται ανασφάλεια για το μέλλον της», δήλωσε περισπούδαστα η υπουργός Απασχόλησης κυρία Πάλλη-Πετραλιά. «Πρέπει να αναρωτηθούμε τι είδους κοινωνία αφήνουμε στους νέους μας», ψέλλισαν οι κκ.Παυλόπουλος και Αβραμόπουλος, υπουργοί Εσωτερικών και Υγείας αντιστοίχως. Κλασικό δείγμα κενότητας και έλλειψης γνησιότητας: τη στιγμή της κρίσης ο κυβερνήτης επιλέγει να σχολιάζει κοινότοπα, σαν παρατηρητής, τα κοινωνικά φαινόμενα, αντί να τα διαμορφώνει, ως δρων, με την πολιτική πράξη του.

Δεν περιμέναμε τον κ. Αβραμόπουλο προκειμένου να αναρωτηθούμε για το που πάει η κοινωνία, αλλά, ως αρμόδιος υπουργός, να κάνει τα νοσοκομεία να δουλεύουν καλά «για» την κοινωνία. Δεν χρειαζόμασταν τις πατερναλιστικές υπομνήσεις του κ.Παυλόπουλου για να εκτιμήσουμε την αξία της ανθρώπινης ζωής, αλλά τη συνεχή υπουργική μέριμνα για την τήρηση της έννομης τάξης: να οργανώσει και να εκπαιδεύσει την Αστυνομία με τρόπο που δεν θα υπερ-αντιδρά σε συνήθεις αψιμαχίες σκοτώνοντας αθώους εφήβους, ούτε θα υπο-αντιδρά παρακολουθώντας παθητικά την καταστροφή δημοσίων κτιρίων και ιδιωτικών περιουσιών. Ο κυβερνήτης «απαντά» στα κοινωνικά αιτήματα όχι με κούφιες δηλώσεις για τηλεοπτική κατανάλωση, αλλά με πράξεις. Ο κυβερνήτης που αισθάνεται ότι δεν έχει ανταποκριθεί στις προσδοκίες της κοινωνίας παραιτείται, δεν σχολιάζει την ποιότητα της κοινωνίας.

Οι πολιτικοί δεν βλέπουν ότι οι απτές πράξεις τους μιλάνε πιο δυνατά από τα κενά λόγια τους. Η ανασφάλιστη εργασία δίνει και παίρνει στην Ελλάδα, αλλά δεν είδαμε την αρμόδια υπουργό να κάνει κάτι αποτελεσματικό γι αυτό. Μια νέα γενιά ρουσφετολογικά διορισμένων συμβασιούχων αναπτύσσεται στη δημόσια διοίκηση (το κατήγγειλε πριν από λίγες μέρες με κόσμια γλώσσα το ΑΣΕΠ στην ετήσια έκθεσή του), αλλά ο υπουργός Εσωτερικών προτιμά να κάνει διαλέξεις για τα δικαιώματα του ανθρώπου! Τα δημόσια νοσοκομεία έχουν οδηγηθεί σε τριτοκοσμική παρακμή, αλλά ο «ατσαλάκωτος» υπουργός Υγείας δηλώνει κορδωμένα ότι «έχει ολοκληρώσει το έργο του»! Και φυσικά δεν χρειάζεται να μιλήσουμε για τα απίστευτα πολιτικά ρουσφέτια και τη διαπλοκή, την περιφρόνηση του νόμου εκ μέρους των πολιτικών, το ακαταδίωκτο των παρανομιών τους χάριν της διαβόητης «βουλευτικής ασυλίας», ή τον χυδαίο και παράνομο πλουτισμό αρκετών απ’ αυτούς.

Ένα ελάχιστο δείγμα: μόλις τον περασμένο Ιούνιο, η Βουλή αποφάσισε ομοφώνως τη μονιμοποίηση των μετακλητών και αποσπασμένων υπαλλήλων του Κοινοβουλίου, πολλοί από τους οποίους είναι συγγενείς βουλευτών! Πριν από λίγες μέρες, όχι λιγότερες από 24 ρουσφετολογικές τροπολογίες κατατέθηκαν σε νομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας. Πήγαινε μετά, νάρκισσε υπουργέ, να μιλήσεις για «ισονομία» και «κράτος δικαίου» στον εξεγερμένο νεαρό που πετροβολάει την Αστυνομία και στο μαινόμενο πλήθος που κραυγάζει «Να καεί, να καεί το μπ…η Βουλή»! Ακόμα καλύτερα: στείλε τους κκ.Μαγγίνα, Τσιτουρίδη, Παυλίδη, Βουλγαράκη, Ρουσσόπουλο και Δούκα να το κάνουν. Κι αν αποτύχουν αυτοί, δοκίμασε τον τέως σύμβουλο του πρωθυπουργού κ.Κεφαλογιάννη – ο λόγος του περί νομιμοφροσύνης ίσως είναι πιο πειστικός!

Αλλά νάταν μόνο οι κωμικά ανεπαρκείς πολιτικάντηδες! Κοιτάξτε πως μιλάνε οι πνευματικοί μας ηγέτες, οι πρυτάνεις. Αρκετά πανεπιστήμιά μας κυριολεκτικά φλέγονται, ληστεύονται, ή έχουν καταληφθεί από ομάδες τραμπούκων, αλλά οι pathetic επικεφαλής τους μιλάνε, γενικώς και αορίστως, για «τομές που πρέπει να γίνουν παντού» (Παλλήκαρης, Πανεπιστήμιο Κρήτης), να «ανοίξει διάλογος με τη νεολαία» (Μουτζούρης, ΕΜΠ), να αναλάβουμε «όλοι τις ευθύνες μας» (Κουμπιάς, Πανεπιστήμιο Πατρών), να γίνει το σχολείο «τόπος πολιτισμού και παιδείας, ταυτόχρονα εκπαίδευσης, αλλά [προς Θεού – σ.σ.] όχι εντατικής» (Μάνθος, ΑΠΘ)! Άσφαιρα λόγια, κενά, ανούσια, υποκριτικά, που δεν αξίζουν ούτε τη μελάνη με την οποία γράφτηκαν.

Τη σημαντικότερη «τομή», τη μεγαλύτερη «ανάληψη ευθυνών», που θα μπορούσαν να κάνουν οι επικεφαλής των πανεπιστημίων μας, είναι να εφαρμόσουν το νόμο στα ιδρύματά τους, κι αν έχουν τα κότσια, να ζητήσουν την κατάργηση του δήθεν «πανεπιστημιακού ασύλου», προκειμένου να προστατευθεί η δημόσια περιουσία και η σωματική ακεραιότητα. Αλλά που να βρουν τα κότσια άνθρωποι που φημίζονται περισσότερο για τις δημόσιες σχέσεις τους και λιγότερο για το επιστημονικό τους έργο, που εκλέγονται μετά από συμφωνία με κομματικές φοιτητικές παρατάξεις, που δεν έχουν επίγνωση της βαρύτητας του ηγετικού τους αξιώματος;

Ανεπαρκείς πολιτικάντηδες και «ισορροπιστές» πρυτάνεις, σας τρόμαξε το τυφλό νεανικό ξέσπασμα…Αμήχανα ψελλίζετε τα μόνα λόγια που μάθατε - κοινότοπα, δημοσιοσχεσίτικα, κενά…Στην τυφλή οργή και το μηδενισμό των ταραξιών αντιτάσσετε το μόνο που ξέρετε να κάνετε καλά – την προστασία της «εικόνας» σας, αναμένοντας τη μελλοντική εξαργύρωσή της. Και περιμένετε, καημένοι, να σας ακούσουν…

8 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

κυριε Τσουκα , γιατι να ειστε απο τις μετρημενες ψυχραιμες , πνευματικες φωνες στον τοπο μας? γιατι αραγε αυτος ο τοπος να μην αντεχει ανθρωπους σαν και εσας. ? να ειστε παντα καλα .
βασιλιαγκος γεωργιος

Ανώνυμος είπε...

 Κύριε Χαρίδημε,

Χαίρομαι που όλοι αυτοί που ηγούνται αυτού του τόπου πιθανόν να ήλθαν σε αντιπαράθεση με τη συνείδησή τους (ό,τι έχει απομείνει τελοσπάντων) όταν θα διάβασαν το άρθρο σας. Τουλάχιστον, τους είπε κάποιος με λόγο μεστό και καθαρό στα μούτρα πόσο υποκριτές και άθλιοι είναι! Να σας πω την αλήθεια, έτσι που τους ακούω μου ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι! Και δεν είμαι έφηβος! Φαντάσου τα 15χρονα!

Όσο για τους πρυτάνεις, διαβάστε στο "βήμα της κυριακής" τις 'γενναίες' τους προτάσεις/σκέψεις.

Κύριε Χαρίδημε, συνεχίστε τις 'κραυγές' σας. Ο τόπος σας είναι ευγνώμων διότι θα μπορούσατε να ακολουθήσετε άλλο 'μονοπάτι' και απλά να ασχολείστε αποκλειστικά με το επιστημονικό σας αντικείμενο, στο οποίο και διαπρέπετε... και θα μπορούσατε να είστε σε άλλη χώρα και στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου! Αλλά προτιμάτε.. να είστε στην 'Ευρωπαϊκή' Βαγδάτη! Σας παρακαλώ, μη φύγετε! Σας στηρίζουμε!!!!

Μανώλης

Ανώνυμος είπε...

Κυριε καθηγητα,
Τα αρθρα σας αποτελούν πνευματική μας τροφη, κάτι που τόσο πολύ λείπει από αυτό το τόπο...
Συνεχίσθε να αποτελείτε για εμας εμπνευση ώστε να γινόμαστε καθημερινά καλύτεροι...
Προσωπικά (και νομιζω όλους όσους σας διαβάζουν και παρακολουθούν το έργο σας) με πιάνει θλίψη που τόσο σημαντικοί άνθρωποι σαν εσάς δεν ασχολούνται με την Πολιτική μπας και δουμε προκοπή σε αυτόν τον τόπο...
Παρότι έχω τελειώσει δύο ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα αυτής της χώρας, χωρίς διάθεση κολακείας σας λέω ότι, δεν γνώρισα άλλους καθηγητές με το δικό σας ήθος, την υψηλή αίσθηση του καθήκοντος και την κοινωνική ευθύνη που σας διακρίνει. Δεν μιλάω για το βάθος της σκέψης σας και τις αναλύσεις σας...
Η ειρωνεία είναι ότι πιο πολλα πήρα από τα άρθρα και τα βιβλία σας παρά και απο τα δύο ''ανώτατα'' εκπαιδευτικά ιδρύματα που σπούδασα....Δυστυχώς...
Σύγγνωμη αν σας κούρασα αλλά έπρεπε να σας τα πω, συνεχίσθε γιατί σας έχουμε ανάγκη...

Ανώνυμος είπε...

Κατά την άποψή μου, ισχύει (κι επιβεβαιώνεται καθημερινά) η κατά Χάντιγκτον θεωρία ό,τι η νεώτερη Ελλάδα δεν ανήκει στο ευρωπαϊκό-δυτικό πολιτισμικό και αξιακό πλαίσιο. Πολύ χειρότερα, καθώς δεν μετείχε ενεργά στην διαμόρφωση αυτών των αξιών, δεν μπορεσε ποτέ να τις αφομοιώσει σε μεγάλο βαθμό.

Είτε μας αρέσει είτε όχι, περισσότερα πολιτισμικά κοινά έχουμε με τους Τούρκους γείτονες μας ή με αραβικούς λαούς παρά με τους Γάλλους ή τους Αγγλοσάξονες. Χυδαία και ευτελής προσωποποίηση των χειρότερων ενστίκτων αποτελεί ο ήρωας του Καραγκιόζη που τόσο δοξάζεται και (συνεπώς διδάσκεται ως πρότυπο γενεών) στην Ελλάδα.

Για το λόγο αυτό βλέπουμε ότι έννοιες-πυλώνες του ευρωπαϊκού διαφωτισμού όπως δημοκρατία, ελευθερία, αξιοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη, κλπ. κακοποιούνται βάναυσα ακόμα και σήμερα σε αυτή την χώρα.

Σαν αποτέλεσμα, η χώρα ακροβατεί επί δεκαετίες μεταξύ Βαλκανοαφρικανικής μπανανίας και δυτικόστροφης προοπτικής. Το δεύτερο συμβαίνει λόγω κυρίως μιας δυτικοστραφούς πολιτικής ελίτ που σε κάποιο ευτυχές "τάιμινγκ" έλεγχε τις εξελίξεις στην χώρα μας.

Απλοϊκές εξήγησεις του τύπου φταίει η Δεξιά, η Αριστερά, οι ξένοι, οι πολιτικοί, οι νταβατζήδες, κλπ. αποδείχνουν ακριβώς την έλλειψη ορθολογισμού (δυτική αξία που δεν την διδαχθήκαμε ποτέ) από την οποία πάσχουμε εγγενώς.

Όπως πολύ σοφά διεπίστωσε πρώην Π/Θ (και κατηγορήθηκε για αυτό), αυτοί είμαστε. Πρέπει να το αποδεχτούμε. Και να αναλογιστούμε πώς (ελλείψει σχολικής και πολιτικής διαπαιδαγώγησης και κάθε έννοιας διαλογίζεσθαι) ο καθένας μας θα μπορούσε να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Όσο κι αν ακούγεται τραγικά πατερναλιστικό, όπως θα έλεγε και ο κ. Τσούκας...

Κώστας

Βασιλική Σ. είπε...

αχ αυτά τα παιδιά..., αν είναι να εισπράξουν τέτοια απογοήτευση στην πιό όμορφη, στην πιο δυνατή, στην εφηβεία της ζωής τους, ας μείνουν καλύτερα με την ψευδαίσθηση πως αυτωνών ήταν η σφραγίδα των ημερών και όχι των κουκουλοφόρων...

Ανώνυμος είπε...

Κύριε Τσούκα καλά τα λέτε. Είχαμε και άλλο ένα δείγμα της στάσης των πρυτάνεων στην όλη ιστορία όταν το περασμένο Σάββατο (από οτι αναφέρουν τα ΜΜΕ) δόθηκε εντολή από εισαγγελέα στην Αστυνομία να σπάσει το άσυλο. Όπως περιμέναμε όλοι, αντέδρασαν και πάλι οι πρυτάνεις-ισσοροπιστές, κάνοντας διαβουλεύσεις με αυτά τα παλληκάρια τα οποία τους κορόιδεψαν κιόλας δηλώνωντάς τους οτι θα αποχωρήσουν, πράγμα το οποίο δεν έκαναν. Αυτοί οι άνθρωποι πρέπει κάποτε να αντιληφθούν οτι η κοινωνία τους έχει πάρει χαμπάρι και να αποφασίσουν άρση του ασύλου για να ξακαθαρίσει η κατάσταση. Αλλιώς κανείς δεν θα φταίει αν τους θεωρήσει συνυπεύθυνους για όλα αυτά που γίνονται....

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ κ. Τσούκα,
Έτσι κι αλλιώς, σπάνια διαφωνώ με τα γραφόμενά σας (...η συγκεκριμένη διατύπωσή κρύβει το γεγονός ότι σας θεωρώ ως έναν από τους πιο αξιόλογους αναλυτές των προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας, αντιμετώπιση με εξορθολογισμό, ρεαλισμό, κλπ), αλλά αυτό το άρθρο είναι πραγματικά πολύ ουσιαστικό.
Και, εάν τύχει και διαβάσετε αυτό το μήνυμα, θα ήθελα να δω την άποψή σας σχετικά με το "τι μέλλει γενέσθαι", τα επόμενα χρόνια. Η γνώμη μου είναι ότι, αν και υπάρχουν ευρύνοες Έλληνες με διάθεση και γνώση για συγκεκριμένες ορθολογικές λύσεις στα συγκεκριμένα μας προβλήματα, δεν θα αποκτήσουν εκτελεστική εξουσία και τέτοιο ρόλο (τουλάχιστο στο άμεσο μέλλον) ώστε να προσπαθήσουν τουλάχιστο να τα λύσουν. Ο απλός κόσμος δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμα (είναι λογικό) το μέγεθος των τωρινών, και πολύ περισσότερο, των επαπειλούμενων μελλοντικών προβλημάτων, αν και μάλλον αρχίζει να τα ψυλλιάζεται. Έτσι, η νοοτροπία θεώρησης των προβλημάτων "μπόρα είναι, θα περάσει" δεν είναι ριζωμένη μόνο μες στις βολεμένη πολιτική και πνευματική ηγεσία, αλλά και στον ίδιο τον απλό κόσμο. Πιστεύω ότι τίποτα δε θα γίνει άμεσα και ότι τα προβλήματα θα γίνονται όλο και χειρότερα, είτε μέχρι να μας "συμμαζέψει" η ΕΕ, είτε μέχρι καμια μεγάλη κοινωνική έκρηξη, που μπορεί φυσικά να μας πάει πολλά χρόνια πίσω...πχ, η τωρινή διακυβέρνηση φαίνεται ότι είναι από τις χειρότερες της μεταπολίτευσης, αλλά εάν εκλεγεί το ΠΑΣΟΚ στις επόμενες εκλογές, θα αλλάξει κάτι; (θα είναι απολαυστικό πάντως να δούμε ξανά το ΣΥΝ να παλεύει για ένα 3% μετά από όλες αυτές τις προσδοκίες ;) )

Χαρίδημος Τσούκας είπε...

Τι μέλλει γεννέσθαι; Κανεις δεν ξέρει, στ΄ αλήθεια! Αν αποπειραθούμε να εκτείνουμε γραμμικά στο προσεχές μέλλον τις κρατούσες τάσεις, τότε οι προβλέψεις είναι άκρως απογοητευτικές. Αν ήμουν επενδυτής, δεν θα επένδυα στην Ελλάδα. Αν ήμουν Τούρκος πρωθυπουργός ή στρατηγός με βλέψεις στην Ελλάδα, τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή. Αν ήμουν 18χρονος, θα έφευγα για τη βόρεια Ευρώπη ή Αμερική. Ως γονιός ανησυχώ βαθιά. Ως πολίτης μάχομαι όσο μπορώ - κυρίως όμως μάχομαι την απελπισία.

Αν δούμε τα πράγματα στη μη γραμμική εκδίπλωσή τους, ύπάρχει χώρος γι αυτό που ο Βίκτωρ Φρανκλ αποκαλούσε "τραγικό οπτιμισμό". Είμαστε ακόμα στην ίδια τροχιά παρακμής. Η συσσώρευση προβλημάτων και απόγνωσης, όμως, μπορεί, σε κατάλληλες συνθήκες που δεν προβλέπονται, να ωθήσει τη χώρα σε ένα σημείο διακλάδωσης (bifurcation point) και να τεθούμε σε διαφορετική (καλύτερη) τροχιά. Δεν είναι αναπόφευκτο, ούτε νομοτελειακό, αλλά ενδέχεται να συμβεί. Παρηγορούμαι με τη σκέψη ότι καμμία αξιόλογη κοινωνική μεταβολή δεν προβλεφτηκε - όλες ήταν εκπλήξεις. Υπάρχει στη χώρα μια μαγιά ανθρώπων ικανών να ωθήσουν τα πράγματα σε διαφορετική τροχιά. Εκτίμησή μου είναι ότι ο Ελληνας, στη μοιρολατρία του για το χάλι της χώρας, ξέρει μέσα του ποιά είναι η "σωστή" τροχιά, αλλά βιώνει ακόμα την παρακμιακή. Ζει αναπόφευκτα στην αθλιότητα που τον περιβάλλει, μετέχει κατ' ανάγκην σε αυτή, αλλά μέσα του γνωρίζει ότι πρόκειται περί αθλιότητας (ακόμη κι όταν δωροδοκεί/ δωροδοκείται ή ζητά ρουσφέτι). Με κατάλληλη ηγεσία, σε κρίσιμες συνθήκες, το "σύστημα" μπορεί να φθάσει σε ένα σημειο διακλαδωσης.

Τα κοινωνικά φαινόμενα δεν υπακούουν σε νόμους, δεν είναι αιτιοκρατικά. Αυτή είναι η ελπίδα μας και συγχρονως η κατάρα μας. Δίνουμε μορφή στην απροσδιοριστία, αλλά το τι μορφή θα δοθεί εξαρτάται από την πράξη μας. Δυστυχώς δεν υπάρχουν εγγυήσεις, το διακύβευμα είναι μεγάλο. Και ο Παρθενώνας και τα Γκουλάγκ είναι ανθρωπινες μορφές, όπως έλεγε ο Καστοριάδης, όπως αποτέλεσμα της ανθρωπινης πράξης είναι και τα όσα (καταστροφικά) γίνονται στη Ζιμπάμπουε και τα όσα (καλά) γίνονται στη Σουηδία. Το μέλλον είναι ανοιχτό, κι αυτό αποτελεί και το βάρος που κουβαλάμε.