Τρίτη 29 Σεπτεμβρίου 2015

Το Μνημόνιο, τα παράδοξα, και η θεσμική παρακμή


Μια μέρα πριν τις πρόσφατες εκλογές, ο συνομιλητής μου σε ένα από τα καφενεία του Καρπενησίου ήταν κατηγορηματικός: «αξίζει μια δεύτερη ευκαιρία». Κατάλαβα τι εννοούσε όταν πετάχτηκε ένας άλλος: «Ο Τσίπρας έδωσε μάχη για μας. Τον εκβίασαν, δεν είχε άλλη επιλογή».

Ξέρουν ότι υπέγραψε το τρίτο Μνημόνιο, ότι η ζωή τους θα γίνει ακόμα πιο δύσκολη, αλλά δεν θεωρούν υπεύθυνο τον Τσίπρα γι αυτό. Χρησιμοποιούν έναν οικείο, οιονεί ανιμιστικό τρόπο σκέψης για να κατασκευάσουν ένα ανακουφιστικό σχήμα ερμηνείας: οι «εκδικητικοί» δανειστές, οι συνωμοτικές ξένες δυνάμεις, τα εγχώρια λαμόγια, οι εσωτερικοί προδότες, τα «μεγάλα» και τα «μικρά ψάρια». Ο Τσίπρας τους κέρδισε όχι με τη δύναμη των επιχειρημάτων του αλλά με τον πρωτογονισμό της ρητορικής του.

Δεν είναι ο πρώτος, ούτε ο τελευταίος. Στην πρόσφατη πολιτική ιστορία, ο Ανδρέας Παπανδρέου καθιέρωσε έναν λαϊκιστικό τρόπο προσέγγισης του λαϊκού αισθήματος που κατέστη υποδειγματικός ακόμη και για τους αντιπάλους του. Σχεδόν κανένας έλληνας πρωθυπουργός δεν εξελέγη χωρίς να εκφέρει δημαγωγικό-λαϊκιστικό λόγο. Ο Τσίπρας σήμερα είναι η πολιτική μετενσάρκωση του Ανδρέα Παπανδρέου. Η ιδιομορφία του ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να επισκιάσει το γεγονός ότι οι πρακτικές του αντλούν από βαθύτερους, ιστορικά εμπεδωμένους τρόπους σκέψης και αισθήματος.

Η διαχείριση του τρίτου Μνημονίου φέρει το αποτύπωμα του εγχώριου αριστερού λαϊκισμού. Επανειλημμένα ο κ. Τσίπρας έχει πει ότι «εκβιάστηκε» να υπογράψει μια συμφωνία που απεχθάνεται («Δεν μας ανήκουν αυτά τα μέτρα, απλά μας υποχρέωσαν να τα δεχθούμε»). Το προεκλογικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, αναφέρεται σε ένα «παράλληλο πρόγραμμα», η δε υπογραφή του Μνημονίου περιγράφεται ως «τακτικός και πρόσκαιρος συμβιβασμός, [ο οποίος διατηρεί] ζωντανή τη δυνατότητα κατίσχυσης [στο μέλλον]». Οι πανεπιστημιακοί που υπέγραψαν προεκλογικό κείμενο στήριξης του ΣΥΡΙΖΑ είναι σαφείς: «Αναγνωρίζουμε τις συνέπειες της συνθηκολόγησης. Δεν τις εσωτερικεύουμε ως ιδεολογία. Αγωνιζόμαστε για να τις υπερβούμε». Με άλλα λόγια, εντελώς πρακτικά, ο ΣΥΡΙΖΑ θα εφαρμόσει το Μνημόνιο υπονομεύοντάς το!

Πρόκειται για το κλασικό πρόβλημα του «διπλού δεσμού» που συναντούμε στις ανθρώπινες συμπεριφορές: η εκφορά αναιρεί το περιεχόμενο του μηνύματος (π.χ. «να είσαι αυθόρμητος»). Εφόσον ο κ. Τσίπρας θεωρεί το Μνημόνιο καταστροφικό για τη χώρα, είναι σα να λέει: ‘Για να σώσω τη χώρα έπρεπε να την καταστρέψω [να υπογράψω το μνημόνιο]’. Αυτή η παράδοξη λογική παράγει αντιφάσεις και παλινωδίες, θα μειώσει την κυβερνητική αποτελεσματικότητα, και θα εξανεμίσει την ελάχιστη εθνική αξιοπιστία.

Όσοι αισιόδοξα έσπευσαν να αναγγείλουν τον τερματισμό της αντίθεσης «μνημονιακό-αντιμνημονιακό μέτωπο» κάνουν λάθος. Η αντίθεση αυτή, ενώ μέχρι τώρα ήταν ‘εξωτερική’ (δηλαδή αφορούσε στην αντίθεση κομμάτων), τώρα εσωτερικεύεται από το κυβερνητικό σχήμα. Αρνούμενοι να «εσωτερικεύσουν» τη λογική του Μνημονίου που υπέγραψαν, οι μέχρι χθες αντιμνημονιακοί εσωτερικεύουν την ίδια την αντίθεση (Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο), στην οποία οφείλουν την ύπαρξή τους. Ως εκ τούτου, η κυβερνητική συμπεριφορά θα καταστεί παράδοξη και ανερμάτιστη. Επιπλέον, προκειμένου να αποκρυβεί η παραδοξότητά της (καθότι κοστίζει πολιτικά) θα τονίζεται όλο και περισσότερο το εγχώριας εμπνεύσεως «παράλληλο πρόγραμμα».

Τι θα σημαίνει αυτό στην πράξη; Έχουμε ήδη δει μερικά δείγματα. Η σύμπραξη με τους «Ανεξάρτητους Έλληνες» δεν είναι «παράλογη», όπως ισχυρίστηκε ο κ. Σούλτς. Οι ξένοι ερμηνεύουν τον ΣΥΡΙΖΑ με βάση τις βορειοευρωπαϊκές εμπειρίες, αγνοώντας ότι ο αριστερός λόγος στην Ελλάδα διαπλάθεται στα ιστορικά συμφραζόμενα του ελληνικού εθνολαϊκισμού. Δεν αντιλαμβάνονται ότι με την επιλογή κυβερνητικού εταίρου ο κ. Τσίπρας όχι μόνο θέλει νάχει το κεφάλι του ήσυχο συνεργαζόμενος με ένα κόμμα που το μόνο που το ενδιαφέρει είναι η θεσιθηρία, αλλά, με την επιλογή αυτή, διακηρύσσει την «ανεξαρτησία» του από τις επιταγές της «νεοφιλελεύθερης» Ευρώπης που τον υποχρέωσε σε «συνθηκολόγηση». Είναι υπαρξιακή ανάγκη γα τον ίδιο να τονίζει, όπου μπορεί, τη διαφορετικότητά του. Η ανορθόδοξη επιλογή Καμμένου είναι αντίσταση στην ευρωπαϊκή ορθοδοξία.

Θα δούμε κι άλλα τέτοια. Η κυβέρνηση Τσίπρα-Καμένου θα αναζητήσει τρόπους να αφήσει το δικό της, εκτός Μνημονίου, «αποτύπωμα» στην ελληνική κοινωνία, σε τομείς που ελέγχει η ίδια. Θα δούμε την έξαρση του εθνολαϊκισμού στην παιδεία, το κράτος, τα ΜΜΕ, και την εξωτερική πολιτική. Όπου μπορούν, θα διαφοροποιούνται από τη Μνημονιακή λογική – θα «ματώνουν», όπως λένε, για το «λαό». Η μαζοχιστική γλώσσα αποκαλύπτει όχι μόνο χονδροειδή σκέψη αλλά και διάθεση απόκρυψης: δεν έχουν το θάρρος να πουν στον πολίτη ευθέως ότι δεν έχουν να του υποσχεθούν παρά μόνο ιδρώτα, δάκρυα και αίμα.

Το απρόθετο αποτέλεσμα των εμπρόθετων επιλογών των πολιτών θα είναι η συνέχιση της οικονομικής εξαθλίωσης και της θεσμικής παρακμής. Η Ελλάδα αδυνατεί να κάνει το άλμα που χρειάζεται. Οι συνέπειες θα γίνουν ορατές σύντομα. Δεν υπάρχουν επιλογές χωρίς κόστος.

Τρίτη 22 Σεπτεμβρίου 2015

Δοκίμασα, απέτυχα, αποχωρώ - και ευχαριστώ!


Στις δύο τελευταίες εκλογές ήμουν υποψήφιος βουλευτής Ευρυτανίας με το Ποτάμι. Το έκανα, όχι για να ακολουθήσω πολιτική σταδιοδρομία, αλλά για να δώσω την ευκαιρία να ακουστεί η φωνή των συμπολιτών μου, που με πάθος ζητούν μια διαφορετική Ελλάδα - διαφορετική από τη χώρα της βιωμένης αναξιοπρέπειας που έχουν συνηθίσει. Η υποψηφιότητά μου υπαγορεύθηκε από την ηθική της ευθύνης: τι κάνω εγώ για τη χώρα μου στις δύσκολες στιγμές που περνά; Η εμπλοκή μου είχε τα χαρακτηριστικά της εθελοντικής εργασίας: διέθεσα χρόνο και κάποια χρήματα για έναν ευγενή συλλογικό σκοπό. Το Ποτάμι, ένα άφθαρτο κόμμα της φιλελεύθερης κεντροαριστεράς, με καταξιωμένους ανθρώπους και ρεαλιστικές θέσεις, ήταν το κόμμα που θεώρησα (και θεωρώ) ότι μπορούσε να συμβάλει στην αλλαγή του πολιτικού σκηνικού.

Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2015

Greece needs stability, hope and reform. It is unlikely to get them any time soon.


Mr Tsipras won a very comfortable victory in yesterday’s general elections, despite polls consistently showing a neck-and-neck contest with the centre-right New Democracy. His victory offers hope to a desperate country that has been deeply mired in a devastating crisis for the last six years. Whether, he delivers on his promise, however, is doubtful.

Κυριακή 20 Σεπτεμβρίου 2015

Η φοβική και η ορθολογική επιλογή


Βλέπω μερικούς ευρωπαϊστές συμπολίτες να είναι διατεθειμένοι να ψηφίσουν ΝΔ προκειμένου να αποτρέψουν τον ΣΥΡΙΖΑ να κερδίσει την πρωτιά. Ενεργούν περισσότερο θυμικά και λιγότερο ορθολογικά. Επιπλέον, ενεργούν συντηρητικά. Τους φόβισε τόσο πολύ η τζογαδόρικη τακτική του Τσίπρα έναντι των δανειστών (κατανοητό συναίσθημα), που είναι διατεθειμένοι να υπερψηφίσουν μια αναπαλαιωμένη και παλαιοκομματική ΝΔ. Θεωρώ ότι σφάλλουν. Τους συμφέρει να εμμείνουν στην ορθολογική, όχι στη φοβική, επιλογή. Ιδού γιατί. Είναι δεδομένο ότι κανένα κόμμα δεν θα σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Πέμπτη 17 Σεπτεμβρίου 2015

Λήθη και α-λήθεια


Οι εξουσιομανείς πολιτικάντηδες αποσκοπούν στη λήθη. Οι ενεργοί πολίτες παθιάζονται με την α-λήθεια.

1. Δήλωση του πρώην πρωθυπουργού κ. Καραμανλή (2004-2009) ενόψει των εκλογών:

«Πρέπει να ληφθούν δύσκολες αποφάσεις και να προχωρήσουν τολμηρές μεταρρυθμίσεις. Μόνο έτσι θα βγούμε επιτέλους από την κρίση και θα μπούμε σε τροχιά ανάπτυξης» (16.9.2015). 

Ενώ δεν είχε το στοιχειώδες αίσθημα ευθύνης (απέναντι στη χώρα που κυβέρνησε) και αξιοπρέπειας (απέναντι στον εαυτό του ως πρώην πρωθυπουργό) να υπερασπισθεί τις επιλογές του ως κυβερνήτη, ο επί εξαετία αργόμισθος (επί της ουσίας) βουλευτής, ουδόλως αντιλαμβάνεται την ερώτηση που έρχεται στο μυαλό όλων των σκεπτομένων πολιτών: εσύ κ. Καραμανλή γιατί δεν πήρες τις δύσκολες αποφάσεις τότε που έπρεπε;

Κατάρρευση εμπιστοσύνης και κράτος Δικαίου


Μιλώ στα καφενεία και τα χωριά της Ευρυτανίας με κόσμο. Κυριαρχούν η αδιαφορία, η απογοήτευση και η απελπισία. Το χειρότερο, όμως, είναι η πλήρης απαξίωση της πολιτικής. Δεν εμπιστεύονται ούτε κατ’ ελάχιστον την πολιτική ως κοινωνική λειτουργία – τους προκαλεί γέλιο η σκέψη ότι οι πολιτικοί μεριμνούν για το δημόσιο συμφέρον.

Θάθελα να τους πω ότι έχουν άδικο, αλλά ξέρω ότι δεν θα πείσω κανένα. Ιδού μερικά πρόσφατα παραδείγματα, τα οποία δείχνουν πως διαμορφώνεται η λαϊκή εμπειρία:

STATESEMΕN ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΑΝΤΗΔΕΣ


Από τη συνέντευξη Μεϊμαράκη στην ΔΕΘ (13/9/2015):

Ερωτηθείς πως αποτιμά τη διακυβέρνηση της χώρας από τη ΝΔ, ο κ. Μεϊμαράκης είπε: “Έχουμε κάνει την αυτοκριτική μας. Έχουμε αναφερθεί στα λάθη μας. Τα αναγνωρίζω, τα δέχομαι, έχουμε διδαχθεί από αυτά τα λάθη και μπορούμε να διαβεβαιώσουμε ότι δεν θα επαναληφθούν. Όλοι έχουμε μεγαλύτερη εμπειρία”.


Σχόλια-ερωτήματα:

(α) Ιδού, πάλι, η περίφημη καμπύλη μαθήσεως που επικαλέστηκε αντιστοίχως ο κ. Τσίπρας: Κυβερνούμε, επιδεινώνουμε τα προβλήματα με τις κακές μας αποφάσεις, ισχυριζόμαστε ότι μαθαίνουμε εκ των υστέρων από τα λάθη μας. Εμπειρία είναι το όνομα που δίνουμε στα αποφεύξιμα λάθη μας.

Ερωτήματα από/για σκεπτόμενους ανθρώπους: Τι κάνουμε για να ενισχύσουμε τη διορατικότητά μας; Μπορούμε να μαθαίνουμε από τα λάθη των άλλων, δίχως να χρειαστεί να τα επαναλάβουμε εμείς; Πώς μπορούμε να έχουμε καλύτερη αίσθηση της πραγματικότητας και διαυγέστερη αντίληψη των αδυναμιών μας; Μπορούμε να λειτουργούμε προδραστικά και όχι πυροσβεστικά; Μπορούμε να μαθαίνουμε δημιουργικά και με λιγότερο κόστος για τους άλλους;

(β) Τι αξία έχει η διαβεβαίωση «δεν θα επαναλάβω τα λάθη μου» αν δεν συνοδεύεται από μια αξιόπιστη δέσμευση; Τι κάνεις για να πιστέψω ότι το εννοείς; Τι δεσμεύσεις αναλαμβάνεις για να με πείσεις ότι έμαθες και να κερδίσεις, έτσι, την εμπιστοσύνη μου;

(γ) Ποιά είναι ακριβώς τα λάθη σου; Αν δεν τα ονοματίζεις και δεν στοχάζεσαι δημοσίως πάνω σε αυτά, η αναφορά σε λάθη είναι απλώς ρητορική - το λες για να αποφύγεις την κριτική. Άρα αναφέρεσαι στα λάθη σου για να τα αποκρύψεις.

Όποιος είναι έντιμος δεν το λέει, είναι. Όποιος στέκεται αυτοκριτικά στον εαυτό του το κάνει, δεν λέει ότι το κάνει.

Συμπέρασμα: ο statesman πράττει - αναστοχάζεται, μαθαίνει, αναθεωρεί, δεσμεύεται και προχωρά.

Ο πολιτικάντης μιλά - προσομοιώνει τα παραπάνω.

Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου 2015

Σκέφτεσαι σοβαρά να ψηφίσεις Νέα Δημοκρατία; Ας το συζητήσουμε


Είμαστε φίλοι από τα παλιά. Η έγνοια για τα κοινά μας διακατέχει από τα φοιτητικά μας χρόνια. Αν έπρεπε να της δώσω πολιτικό στίγμα θα την κατέτασσα στη φιλελεύθερη κεντροαριστερά. Πιστεύει με πάθος στο κράτος δικαίου, στην ελευθερία επιλογών του ατόμου, στην επιχειρηματικότητα, αλλά και στο κοινωνικό κράτος, την αλληλεγγύη, και σε μια ισχυρή πατρίδα. Αγανακτούμε με τα ίδια πράγματα: το κομματικό-πελατειακό κράτος, την οικογενειοκρατία, την αναξιοκρατία, τη διαφθορά, και τους γελοίους πολιτικάντηδες που, εκμαυλίζοντας το λαό, οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία. Καλλιεργημένος άνθρωπος η φίλη μου, ευσυνείδητη δημόσια λειτουργός με εργασιακή εμπειρία στον ιδιωτικό τομέα, μητέρα δύο εφήβων, διακρίνεται γα τον πραγματισμό της. Στην τελευταία μας συζήτηση μου είπε ότι σκέφτεται να ψηφίσει Νέα Δημοκρατία στις εκλογές.

- Με εκπλήσσεις, της είπα. Είναι δυνατόν να πιστεύεις ότι ένα βαθιά λαϊκιστικό κόμμα που, μαζί με το ΠΑΣΟΚ, εξέθρεψε την πολιτική φαυλότητα, τη θεσμική παρακμή, και οδήγησε τη χώρα στα βράχια, θα μας βγάλει από την κρίση;

- Ποιος σου είπε όχι χαίρομαι γι αυτή την επιλογή, απάντησε. Ψηφίζω κλείνοντας τη μύτη. Αλλά, σε τελική ανάλυση είμαι ρεαλίστρια. Στις εκλογές ψηφίζουμε κυβέρνηση. Αν δεν βγει η ΝΔ πρώτη, θα βγει ο ΣΥΡΙΖΑ. Φαντάζεσαι αυτόν τον απίστευτο θίασο ιδεοληπτικών ερασιτεχνών να κυβερνήσει για 4 χρόνια; Θα τα διαλύσουν όλα. Όχι, είμαι σίγουρη, όσο κι αν σιχαίνομαι αυτό που θα κάνω: σ’ αυτές τις εκλογές προέχει να χάσει ο Τσίπρας. Αν αυτός που θα τον κερδίσει είναι ο Μεϊμαράκης, ας είναι. Μετά απ’ όσα ζήσαμε αυτό το καλοκαίρι, δεν έχω καμία αμφιβολία. Σε ρωτάω: είναι δυνατόν να εφαρμόσει ο Τσίπρας ένα Μνημόνιο το οποίο υπέγραψε μεν, αλλά απεχθάνεται δε;

- Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Δεν θέλεις μόνο να εφαρμοστεί το Μνημόνιο, αλλά να γίνουμε, επιτέλους, μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα. Συμφωνώ. Από το 2010 και μετά, ο μόνος τρόπος να απαλλαγούμε από το Μνημόνιο είναι η αξιόπιστη εφαρμογή του. Το Μνημόνιο συνδυάζει λιτότητα και μεταρρυθμίσεις. Κανείς δεν θέλει τη λιτότητα, ενώ λίγοι θέλουν τις μεταρρυθμίσεις. Αλλεργία στο Μνημόνιο δεν έχει μόνο ο Τσίπρας. Είχε και ο Παπανδρέου και ο Σαμαράς. Θυμάσαι τις αστειότητες των Παπανδρέου-Βενιζέλου ότι «το Μνημόνιο βρίσκεται εκτός των ιδεολογικών ορίων του ΠΑΣΟΚ»; Ξέχασες τον εμπρηστικά αντιμνημονιακό λόγο του Σαμαρά; Όλοι αυτοί υλοποιούσαν κάτι που δεν πίστευαν. Δεν είχαν νοοτροπία κυβερνήτη αλλά απρόθυμου διαχειριστή. Και φυσικά φάνηκε.

- Ναι, αλλά ο Σαμαράς, τελικά, έκανε τη στροφή. Εφάρμοσε το Μνημόνιο, έστω κι αν μετά τις ευρωεκλογές επανήλθε στις γνώριμες πολιτικάντικες επιλογές. Ο Τσίπρας, όμως, εξακολουθεί να λέει ότι το Μνημόνιο είναι μια κακή επιλογή που αναγκάστηκε να κάνει. Είναι βαθιά διχασμένος. Η ΝΔ δεν είναι. Θες επειδή είναι συστημικό κόμμα εξουσίας, θες επειδή έχει μια παράδοση ευρωπαϊσμού, το γεγονός είναι ότι ενσωμάτωσε καλύτερα τη λογική του Μνημονίου. Αυτό με καθησυχάζει ότι δεν θα έχουμε συγκρούσεις με τους δανειστές.

- Δες τη μεγάλη εικόνα – τα τελευταία 6 χρόνια, όχι μόνο το πρόσφατο επτάμηνο. Τη μεγάλη σύγκρουση την είχαμε τον Ιούλιο. Ο Τσίπρας υπερέβη, ευτυχώς, τον ιδεοληπτικό του εαυτό και έκανε την ορθολογική επιλογή – κράτησε τη χώρα στο ευρώ. Εφόσον η συμμετοχή στο ευρώ δεν αμφισβητείται πλέον, το σημαντικό τώρα είναι η εφαρμογή του Μνημονίου. Εδώ όμως αρχίζουν, όπως την προηγούμενη εξαετία, τα δύσκολα. Και η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι απρόθυμοι υλοποιητές του Μνημονίου. Οι κοινοί ιστορικοί εθισμοί τους (ο λαϊκισμός και η κομματοκρατική-πελατειακή νοοτροπία) είναι τέτοιοι που δεν τους επιτρέπουν να παίρνουν δυσάρεστες αποφάσεις, ούτε να προωθούν ριζοσπαστικές αλλαγές. Εφαρμόζουν τη μνημονιακή λιτότητα γιατί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς, αλλά δεν πιστεύουν στις μεταρρυθμίσεις που συμφώνησαν. Δεν είναι τυχαίο ότι και τα τρία κόμματα μιλάνε για «εξισορροπητικά» ή «ισοδύναμα» ή «παράλληλα» μέτρα. Άκουσες τι είπε ο Μεϊμαράκης σε προεκλογική του ομιλία; Θα κάνω ό,τι μπορώ για να μειωθεί η φορολογία των αγροτών, την οποία, όμως, πριν από λίγο καιρό ψήφισε! Αυτή η έμμεση αμφισβήτηση των δεσμεύσεων της χώρας παράγει διγλωσσία και μειώνει την αξιοπιστία μας έναντι των δανειστών. Οι δανειστές δεν μας εμπιστεύονται, οπότε μας στριμώχνουν περισσότερο, θέτουν περισσότερους όρους, και αναβάλλουν τη λήψη επωφελών για μας αποφάσεων. Το χειρότερο όμως είναι ότι τις μεταρρυθμίσεις που επιβάλλει το Μνημόνιο (π.χ. η αποκομματικοποίηση της διοίκησης, η ενοποίηση των Ταμείων, κλπ) τα κόμματα εξουσίας δεν τις εντάσσουν σε ένα τολμηρό σχέδιο βαθιών αλλαγών της χώρας συνολικά. Πώς να το κάνουν, βέβαια, αφού ανακυκλώνουν τα φθαρμένα υλικά της Μεταπολίτευσης, τόσο σε επίπεδο προσώπων όσο και νοοτροπιών. Έχεις στ’ αλήθεια ικανό έναν πολιτικό σαν τον Μεϊμαράκη, άνθρωπο του κομματικού σωλήνα για 40 χρόνια, με καφενειακή γλώσσα, να προωθήσει τολμηρές μεταρρυθμίσεις; Δεν το έκανε ποτέ στη ζωή του. Θα το κάνει τώρα; Βλέπεις πουθενά φρεσκάδα στην αναπαλαιωμένη ΝΔ;

- Όχι δεν βλέπω, αλλά εξακολουθώ να πιστεύω ότι ο Τσίπρας είναι ακόμη χειρότερος. Είναι και λαϊκιστής και ιδεοληπτικός και ανεύθυνος, με τη τζογαδόρικη στάση του έναντι των δανειστών.

- Δεν διαφωνώ αλλά εστιάζω αλλού. Και ο Τσίπρας και ο Μεϊμαράκης, θέλουν δεν θέλουν, είναι υποχρεωμένοι να εφαρμόσουν το Μνημόνιο. Τα λαϊκιστικά κόμματά τους, όμως, για διαφορετικούς λόγους το καθένα, αποδέχονται απρόθυμα έως εχθρικά τις βαθιές αλλαγές που επιφέρει το Μνημόνιο. Η φορολογία των αγροτών, ο εξορθολογισμός του ασφαλιστικού, και το άνοιγμα των επαγγελμάτων είναι καλά παραδείγματα. Γι αυτό θα κάνουν ό,τι έκαναν πάντα: θα υποσκάπτουν, όπως και όπου μπορούν, την εφαρμογή του. Θυμήσου ότι πέρυσι ο Σαμαράς δεν αποδεχόταν τη μείωση του ΦΠΑ στα νησιά, πιεζόμενος από τους λαϊκιστές βουλευτές του. Αμφιβάλλεις ότι το ίδιο θα συμβεί και τώρα; Περίμενε να δεις στη Βουλή τους εφαρμοστικούς νόμους για τους αγρότες, τα φαρμακεία, και το ασφαλιστικό. Οι λαϊκιστές της ΝΔ θα σηκώνουν ξανά μπαϊράκι. Αν δε ο Τσίπρας είναι στην αξιωματική αντιπολίτευση, θα επανέλθει στην προηγούμενη αντιμνημονιακή ρητορική του. Το προανήγγειλε ήδη ο Βούτσης σε συνέντευξή του. Θα ξαναζήσουμε, λοιπόν, μια εκδοχή των προηγούμενων ετών: κλίμα πόλωσης, διστακτικότητα στην υλοποίηση των υποχρεώσεων μας, απουσία μεταρρυθμιστικής πνοής, μειωμένη κυβερνητική αξιοπιστία έναντι των δανειστών. Το έργο τόχουμε ξαναδεί.

- Άρα, τι λες; Να ψηφίσουμε Τσίπρα για να μην είναι στην αντιπολίτευση και ξεσηκώνει τον κόσμο;

- Όχι, βέβαια. Λέω κάτι άλλο. Αν βγει η ΝΔ, θα έχουμε δύο προβλήματα. Πρώτον, με τον ΣΥΡΙΖΑ στην αντιπολίτευση θα έχουμε, όπως πριν, διαρκείς πολιτικές συγκρούσεις. Δεύτερον, το λαϊκιστικό DNA της αναπαλαιωμένης ΝΔ θα επαναφέρει τις ενδοκομματικές διενέξεις και παλινωδίες στην υλοποίηση του Μνημονίου - οι Κακλαμάνηδες, οι Γιακουμάτοι, και οι Τζαμτζήδες καραδοκούν. Σε κάθε περίπτωση, θα μπούμε ξανά στον κύκλο της πολιτικής αβεβαιότητας και των τριβών με τους δανειστές. Αν βγει ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν θα έχουμε μάλλον έντονες πολιτικές συγκρούσεις, αλλά θα έχουμε μια ιδιαιτέρως διστακτική και αντιφατική υλοποίηση του Μνημονίου, η οποία θα εξαγριώσει τους δανειστές και θα καθυστερήσει αυτό που τόσο χρειαζόμαστε – την αναδιάρθρωση του χρέους. Τι θέλω να πω; Ότι και στη μία και στην άλλη περίπτωση, other things being equal, η αξιοπιστία της χώρας δεν θα βελτιωθεί, η εφαρμογή του Μνημονίου δεν θα επιταχυνθεί, και οι «δύσκολες» μεταρρυθμίσεις δεν θα προχωρήσουν.

- Άρα μου λες ότι δεν έχει τόση σημασία ποιο κόμμα θα έρθει πρώτο και θα πάρει το μπόνους των 50 εδρών;

- Ακριβώς. Ιδού γιατί. Πρώτον, είτε η ΝΔ έρθει πρώτη, είτε ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν έχουν άλλη επιλογή από την εφαρμογή του Μνημονίου. Με τεράστιο κόστος για τη χώρα, το Μνημόνιο αποδέχθηκαν πλέον και οι πιο σκληροί πολέμιοί του. Το θετικό, τουλάχιστον, απ’ αυτή την εξέλιξη είναι ότι η εξαλείφεται έτσι το πιο σημαντικό αίτιο πολιτικών συγκρούσεων που είχαμε τα τελευταία 6 χρόνια. Δεύτερον, η αποδοχή του Μνημονίου από όλα τα κόμματα εξουσίας φιλτράρεται από τα λαϊκιστικά ένστικτά τους, γι αυτό η αποδοχή τους είναι απρόθυμη και αντιφατική, οπότε θα δημιουργήσει προβλήματα. Άρα, συμπεραίνω, δεδομένου ότι κανένα κόμμα δεν θα πάρει την αυτοδυναμία, αυτό που χρειάζεται είναι ένα ισχυρό μεταρρυθμιστικό αντίβαρο για να εξισορροπήσει τα παλαιοκομματικά ανακλαστικά της ΝΔ ή τα ιδεοληπτικά ανακλαστικά του ΣΥΡΙΖΑ. Για μένα, ένα τέτοιο άφθαρτο, μεταρρυθμιστικό κόμμα είναι το Ποτάμι. Πιστεύω ότι η υπερψήφισή του είναι η πιο έξυπνη επιλογή για την ευρωπαϊκή πορεία και τις βαθιές αλλαγές που έχει ανάγκη η χώρα. Στη δεδομένη συγκυρία, ποιος θα είναι ισχυρός κυβερνητικός εταίρος έχει πιο μεγάλη σημασία από το ποιο κόμμα θα έρθει πρώτο. Γι να είμαι ειλικρινής, βέβαια, δεν παραβλέπω ότι ο συλλογισμός μου δεν έχει τη δομή μαθηματικής απόδειξης. Πάντοτε εμπεριέχεται το στοιχείο του ρίσκου. Η ψήφος μας δεν είναι μόνο συμπέρασμα ορθολογικού συλλογισμού αλλά δηλώνει επιθυμία και ταύτιση με κάτι που μας υπερβαίνει. Όπως λέει ωραία ο φιλόσοφος Ζακ Ντεριντά, η λήψη μιας απόφασης, πέρα από την οποιαδήποτε ορθολογική της τεκμηρίωση, απαιτεί μια υπέρβαση, ένα ‘άλμα πίστης’ (leap of faith), πέρα από κάθε υπολογισμό. Το ερώτημα είναι: είμαστε έτοιμοι μέσα μας να κάνουμε το άλμα;

Δεν μου απάντησε. Έμεινε σκεφτική. Χτύπησε το τηλέφωνο, χάσαμε τον ειρμό. Καλύτερα έτσι, σκέφτηκα, γιατί η πολιτική συζήτηση άρχισε να μας κουράζει. Πες μου τι διάβασες το καλοκαίρι, με ρώτησε. Κι αρχίσαμε ξανά, πιο ανάλαφρα τώρα…

Δημόσια εκπαίδευση για τους hoi polloi, ιδιωτική εκπαίδευση για την αριστερή ελιτ!


Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου, πρώτη μέρα στα ελληνικά σχολεία, και στον αγιασμό του σχολείου του γιού της παρευρέθηκε η κυρία Μπαζιάνα, σύζυγος του πρώην πρωθυπουργού, αριστερού κατά δήλωσή του, κ. Τσίπρα. Αν νομίσετε ότι ένας αριστερός που υποστηρίζει με πάθος τη δημόσια εκπαίδευση θα έκανε τις διακηρύξεις του προσωπική πράξη, κάνετε λάθος. Η κυρία Μπαζιάνα παρευρέθηκε στον αγιασμό του ιδιωτικού σχολείου Χίλ (με φήμη αντίστοιχη του ύψους των διδάκτρων του). Ο έτερος υιός του ζεύγους Τσίπρα-Μπαζιάνα παρακολουθεί το πανάκριβο ιδιωτικό νηπιαγωγείο «Αγκάλη». Ας σημειωθεί ότι η Βουλή διαθέτει εξαιρετικής ποιότητας νηπιαγωγείο, το οποίο το ζεύγος Τσίπρα-Μπαζιάνα δεν τίμησε με την εγγραφή των υιών του.

Εννοείται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, σε σχετική ανακοίνωσή του, επιδόθηκε για μια ακόμη φορά στην ξύλινη αριστερή ρητορική υπεράσπισης της «δημόσιας, δωρεάν, δημοκρατικής και ποιοτικά αναβαθμισμένης» εκπαίδευσης. Προφανώς οι διακηρύξεις αυτές αφορούν το πόπολο, όχι τη νομενκλατούρα που εργολαβικά το υπερασπίζεται.

Ο Γκάντι έλεγε: να είσαι η αλλαγή που επαγγέλλεσαι. Η ψευδο-αριστερή ελιτ δεν θέλει να αλλάξει τίποτε γιατί δεν μετέχει στον κοινό τρόπο ζωής των πολλών που διατείνεται ότι υπερασπίζει. Οπότε δεν νοιώθει ότι πρέπει να ενσαρκώσει την αλλαγή στην ιδιωτική της συμπεριφορά. Γι αυτούς η αριστερά είναι ιδεολογία όχι στάση ζωής, όχημα αναρρίχησης στην εξουσία όχι αυτό-δεσμευτικό πλαίσιο αναφοράς.

Ποιοι πρέπει να ασχολούνται με την πολιτική;


Σε ανάρτησή μου στο facebook (12/9/2015), με την οποία ανακοίνωσα την υποψηφιότητά μου με το Ποτάμι στις εκλογές (βλ. επίσης σχετική ανάρτηση σε αυτό το ιστολόγιο), έγραψα: "Γιατί να θέλει να ασχοληθεί κανείς με την πολιτική; Ο Σωκράτης στην Πολιτεία του Πλάτωνος δεν αναζητεί την απάντηση στα κίνητρα αλλά στην αποφυγή της τιμωρίας. Η τιμωρία όταν δεν καταδέχεσαι να ασχοληθείς με την πολιτική είναι να σε εξουσιάζουν οι χειρότεροί σου (Πολιτεία, 347c)".

Εύλογο ερώτημα: ποιοι είναι οι «καλύτεροι» και ποιοι οι «χειρότεροι»; Ο Πλάτων διακρίνει δύο κίνητρα για να ασχοληθεί κανείς με την πολιτική: τη φιλαργυρία και τη φιλοδοξία. Ο καλός πολίτης, λέει, είναι αυτός που αποστρέφεται και τα δύο. Αποστρέφεται τη φιλαργυρία γιατί δεν θέλει να χαρακτηρισθεί μισθοφόρος ή κλέφτης. Και αποστρέφεται τη φιλοδοξία, διότι η αυτοπροβολή και η απόλαυση της δημοσιότητας δεν αρμόζουν σε έναν καλό πολίτη. Ο καλός πολίτης πρέπει, κυρίως, να προστατεύσει τη φήμη του, η οποία οπωσδήποτε κινδυνεύει όταν ασχολείται με τα κοινά (γι αυτό οι αριστοκράτες επιδίδονται στον πολιτικό ησυχασμό – αποφεύγουν τα κοινά).

Αν, λοιπόν, δεν υπάρχουν θετικά κίνητρα για να εμπλακεί ένας καλός πολίτης στην πολιτική, τι μένει; Η αποφυγή της τιμωρίας - να κυβερνάσαι από τους χειρότερους, λέει ο Πλάτων δια του Σωκράτη. Οι «χειρότεροι» δεν είναι αυτοί που δεν διαθέτουν μόρφωση ή έχουν μειωμένη ευφυΐα, αλλά αυτοί που έλκονται από τη φιλαργυρία και τη φιλοδοξία. Τέτοιοι πολιτικοί είναι επιζήμιοι για την «πόλιν». Ο καλός πολίτης εμπλέκεται στην πολιτική όχι γιατί το επιθυμεί αλλά γιατί δεν μπορεί να το αποφύγει. Η αποφυγή της τιμωρίας είναι ένα κίνητρο, βέβαια. Αλλά πρόκειται για ένα αρνητικό κίνητρο, το οποίο προσδίδει στον κάτοχό του την αρμόζουσα για τη φήμη του (ως καλού πολίτη) αλλά και για το καλό της πόλεως, επιθυμία.

Πώς γνωρίζουμε τους «χειρότερους»; Παρακολουθούμε διαχρονικά τα λόγια τους και τα έργα τους. Ασκούμε την ερμηνευτική μας κρίση. Δεν υπάρχει αλγόριθμος.

Θεωρώ την ανάλυση του Πλάτωνος υπέροχη και, όσο υπάρχει δημοκρατία, επίκαιρη. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος έλεγε: δεν θα αναζητήσω δημόσιο αξίωμα, αλλά και δεν θα αποποιηθώ δημόσιο αξίωμα που θα μου δίνει τη δυνατότητα να υπηρετήσω την πατρίδα μου. Το προσυπογράφω.

Τρίτη 8 Σεπτεμβρίου 2015

Ξανά υποψήφιος με το Ποτάμι στην Ευρυτανία


Αγαπητοί φίλοι αναγνώστες,

Στις επερχόμενες εκλογές στις 20 Σεπτεμβρίου, θα είμαι πάλι υποψήφιος με Το Ποτάμι στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, την Ευρυτανία.

Αν θέλετε, μπορείτε να κατεβάσετε το ταπεινό προεκλογικό μου δισέλιδο εδώ.

Χαρίδημος Τσούκας

Παρασκευή 4 Σεπτεμβρίου 2015

Πότε, επιτέλους, θα φτιάξουμε σύγχρονο κράτος;


«[…] Θὰ ἔλεγέ τις ὅτι ἡ χώρα αὕτη ἠλευθερώθη ἐπίτηδες διὰ ν’ ἀποδειχθῇ ὅτι δὲν ἦτο ἱκανή πρὸς αὐτοδιοίκησιν»
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1893)

Στην ανακοίνωση της Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης για την ελληνική κρίση (12/7/2015), αναφέρεται, μεταξύ άλλων: «Οι ελληνικές Αρχές […] θα πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα, υπό την αιγίδα της Κομισιόν, για την ενίσχυση της ικανότητας και την αποπολιτικοποίηση της διοίκησης». 

Η φράση αυτή είναι αξιοπρόσεκτη. Γιατί; Πρώτον, διότι οι δανειστές δεν υπαγορεύουν μόνο οικονομικούς όρους, αλλά υπεισέρχονται και στον τρόπο λειτουργίας της κρατικής μηχανής – στον πυρήνα, δηλαδή, μιας αυτοκυβερνώμενης πολιτείας. Δεύτερον, διότι εμμέσως υποδηλώνεται το χάσμα νεοτερικότητας και η διαφορά ισχύος μεταξύ Ελλάδας και Ευρώπης. Ο δανειστής δεν δανείζει μόνο χρήματα αλλά επιβάλλει στον οφειλέτη και αλλαγή νοο-τροπίας. Η δυνατότητα αποπληρωμής του χρέους προϋποθέτει ότι ο οφειλέτης θα μιμηθεί τις θεσμικές πρακτικές του δανειστή. Εν προκειμένω: ισχυρό και ακομμάτιστο κράτος.