Ποιοι πρέπει να ασχολούνται με την πολιτική;

Σε ανάρτησή μου στο facebook (12/9/2015), με την οποία ανακοίνωσα την υποψηφιότητά μου με το Ποτάμι στις εκλογές (βλ. επίσης σχετική ανάρτηση σε αυτό το ιστολόγιο), έγραψα: "Γιατί να θέλει να ασχοληθεί κανείς με την πολιτική; Ο Σωκράτης στην Πολιτεία του Πλάτωνος δεν αναζητεί την απάντηση στα κίνητρα αλλά στην αποφυγή της τιμωρίας. Η τιμωρία όταν δεν καταδέχεσαι να ασχοληθείς με την πολιτική είναι να σε εξουσιάζουν οι χειρότεροί σου (Πολιτεία, 347c)".

Εύλογο ερώτημα: ποιοι είναι οι «καλύτεροι» και ποιοι οι «χειρότεροι»; Ο Πλάτων διακρίνει δύο κίνητρα για να ασχοληθεί κανείς με την πολιτική: τη φιλαργυρία και τη φιλοδοξία. Ο καλός πολίτης, λέει, είναι αυτός που αποστρέφεται και τα δύο. Αποστρέφεται τη φιλαργυρία γιατί δεν θέλει να χαρακτηρισθεί μισθοφόρος ή κλέφτης. Και αποστρέφεται τη φιλοδοξία, διότι η αυτοπροβολή και η απόλαυση της δημοσιότητας δεν αρμόζουν σε έναν καλό πολίτη. Ο καλός πολίτης πρέπει, κυρίως, να προστατεύσει τη φήμη του, η οποία οπωσδήποτε κινδυνεύει όταν ασχολείται με τα κοινά (γι αυτό οι αριστοκράτες επιδίδονται στον πολιτικό ησυχασμό – αποφεύγουν τα κοινά).

Αν, λοιπόν, δεν υπάρχουν θετικά κίνητρα για να εμπλακεί ένας καλός πολίτης στην πολιτική, τι μένει; Η αποφυγή της τιμωρίας - να κυβερνάσαι από τους χειρότερους, λέει ο Πλάτων δια του Σωκράτη. Οι «χειρότεροι» δεν είναι αυτοί που δεν διαθέτουν μόρφωση ή έχουν μειωμένη ευφυΐα, αλλά αυτοί που έλκονται από τη φιλαργυρία και τη φιλοδοξία. Τέτοιοι πολιτικοί είναι επιζήμιοι για την «πόλιν». Ο καλός πολίτης εμπλέκεται στην πολιτική όχι γιατί το επιθυμεί αλλά γιατί δεν μπορεί να το αποφύγει. Η αποφυγή της τιμωρίας είναι ένα κίνητρο, βέβαια. Αλλά πρόκειται για ένα αρνητικό κίνητρο, το οποίο προσδίδει στον κάτοχό του την αρμόζουσα για τη φήμη του (ως καλού πολίτη) αλλά και για το καλό της πόλεως, επιθυμία.

Πώς γνωρίζουμε τους «χειρότερους»; Παρακολουθούμε διαχρονικά τα λόγια τους και τα έργα τους. Ασκούμε την ερμηνευτική μας κρίση. Δεν υπάρχει αλγόριθμος.

Θεωρώ την ανάλυση του Πλάτωνος υπέροχη και, όσο υπάρχει δημοκρατία, επίκαιρη. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος έλεγε: δεν θα αναζητήσω δημόσιο αξίωμα, αλλά και δεν θα αποποιηθώ δημόσιο αξίωμα που θα μου δίνει τη δυνατότητα να υπηρετήσω την πατρίδα μου. Το προσυπογράφω.