Οι μάστορες του ψεύδους

«Αλλά το πλείστον κακόν οφείλεται αναντιρρήτως εις την ανικανότητα της ελληνικής διοικήσεως. Θα έλεγε τις ότι η χώρα αύτη ηλευθερώθη επίτηδες δια να αποδειχθή ότι δεν ήτο ικανή προς αυτοδιοίκησιν»
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Στα τέλη Οκτωβρίου 2004 δημοσίευσα ένα άρθρο, με τίτλο «Όταν κυβερνούν οι άφρονες ερασιτέχνες» («Βήμα», 30/10/2004). Στο άρθρο επέκρινα τον τότε υπουργό Οικονομικών κ.Αλογοσκούφη για τη θορυβώδη πολιτικοποίηση του θέματος της δημοσιονομικής απογραφής, με την οποία αμφισβητούνταν οι λογιστικές πρακτικές της προηγούμενης κυβέρνησης Σημίτη και τα εξ αυτής απορρέοντα οικονομικά μεγέθη. Ισχυριζόμουν ότι ο τρόπος που διεξήγαγε την απογραφή ο κ.Αλογοσκούφης πρόδιδε έλλειψη «φρόνησης»: το διακύβευμα της Αλογοσκούφειας απογραφής δεν ήταν μόνο η ορθότητα (ακόμη και η εντιμότητα) της λογιστικής πρακτικής του προκατόχου του, αλλά κάτι πολύ σοβαρότερο: το συνολικό συμφέρον της χώρας. Η απογραφή έπρεπε να είχε γίνει πολύ πιο αθόρυβα και μεθοδικά• να μην καταστεί όπλο κατά του πολιτικού αντιπάλου, αλλά μια ευκαιρία για την απόκτηση σωστών, επιτέλους, στατιστικών στοιχείων.

Σήμερα διαπιστώνω ότι σε εκείνο το άρθρο υπήρξα εξαιρετικά ήπιος και σχετικά αφελής. Ο κ.Αλογοσκούφης, ο κ.Παπαθανασίου, και οι λοιπές πολιτικές ασημαντότητες που διετέλεσαν υφυπουργοί τους, δεν υπήρξαν τόσο «άφρονες ερασιτέχνες», όσο μάστορες της απόκρυψης, της παραπλάνησης, και του ψεύδους. Κατήγγειλαν την προηγούμενη κυβέρνηση για ψευδή στατιστικά στοιχεία, ενώ οι ίδιοι μακράν τους ξεπέρασαν. Αν τους έτυπτε έστω και κατ΄ ελάχιστον η συνείδησή τους για το χάλι στο οποίο άφησαν τη χώρα, θάπρεπε να ζητήσουν τουλάχιστον συγγνώμη. Θα εξέπληττε αν το έκαναν.

Αν νομίζετε ότι υπερβάλλω, διαβάστε την τελευταία έκθεση της Γιούροστατ «Για τα στατιστικά στοιχεία του ελλείμματος και του χρέους της ελληνικής κυβέρνησης» (http://epp.eurostat.ec.europa.eu). Πίσω από την τεχνοκρατική γλώσσα του κειμένου, κρύβεται μια εκλεπτυσμένη όσο και μελαγχολική διάγνωση της θεσμικής παρακμής που μαστίζει τη χώρα. Με επίκεντρο τις στατιστικές υπηρεσίες, η Έκθεση συνιστά, μεταξύ άλλων, μια αδρή κοινωνιολογική περιγραφή των ελλαδικών θεσμών γενικότερα και της ευρύτερης ηθικής κατάπτωσης που τους χαρακτηρίζει.

Η Γιούροστατ αμφιβάλλει για την αξιοπιστία των ελλαδικών στατιστικών στοιχείων, αναφορικά με το χρέος και το έλλειμμα, εδώ και αρκετά χρόνια. Το Νοέμβριο 2004, δημοσίευσε μια Έκθεση στην οποία καταδείκνυε ότι οι ελλαδικές στατιστικές υπηρεσίες τροφοδοτούσαν την ΕΕ με ψευδή στοιχεία μεταξύ 1997-2003. Από το 2004 και μετά, τα πράγματα χειροτέρεψαν. Μεταξύ 2005 και 2009, σε πέντε περιπτώσεις η Γιούροστατ εξέφρασε «επιφυλάξεις». Όποτε τα σχετικά στοιχεία δημοσιεύθηκαν «άνευ επιφυλάξεων», αυτό ήταν αποτέλεσμα δικών της παρεμβάσεων.

Η αξιοπιστία των ελλαδικών στατιστικών στοιχείων αμφισβητήθηκε από τη Γιούροστατ περισσότερο από αυτά κάθε άλλης χώρας-μέλους της ΕΕ, Η υπηρεσία «αφιέρωσε μακράν περισσότερους πόρους και αποστολές στην Ελλάδα από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ». Αν και συμφωνήθηκε ένα «σχέδιο δράσης» με την ελληνική κυβέρνηση το 2006, εν τούτοις, η ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία ομολογεί έμμεσα την αδυναμία της να διαπιστώσει πόσο τηρήθηκε!

Οι συντάκτες της Έκθεσης εκφράζουν με διπλωματικό τρόπο την αγανάκτησή τους ότι οι συμφωνίες συχνά δεν τηρούνταν. Θέματα λ.χ. όπως η καταγραφή των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, οι λογαριασμοί κοινωνικής ασφάλισης, και το παθητικό των νοσοκομείων, τα οποία είχαν συμφωνηθεί με τη Γιούροστατ μεταξύ 2005 και 2008, επανεμφανίσθηκαν το 2009, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις των αρμοδίων. Η Έκθεση κατηγορεί τις ελληνικές αρχές για «εσκεμμένα ψευδείς αναφορές» (“deliberate misreporting”) αναφορικά με την καταγραφή των νοσοκομειακών δαπανών. Αντί να καταγραφούν οι απλήρωτες δαπάνες ύψους 3,3 δις. ευρώ, για την περίοδο 2005-2008, μόνο 2,3 δις ευρώ καταγράφηκαν ως παθητικό στις ελληνικές αναφορές προς την ΕΕ, τον Απρίλιο 2009 και στις 4/10/ 2009, «ψευδώς μειώνοντας το δημόσιο έλλειμμα». Όταν στις 21/10/2010, ο νέος υπουργός Οικονομικών κ.Παπακωνσταντίνου αύξησε κατά 2,5 δις. το ύψος του ελλείμματος (επιπλέον των 2,3 δις), αυτό συνέβη «παρά το γεγονός ότι το πραγματικό ποσό του παθητικού των νοσοκομείων είναι ακόμη άγνωστο», αφού μάλιστα, όπως αναφέρει η Έκθεση, ούτε τα ίδια τα νοσοκομεία καταγράφουν τις δαπάνες τους!

Η Έκθεση της Γιούροστατ δεν περιορίζεται στην παράθεση γεγονότων, αλλά προσφέρει και μια ερμηνεία τους. Η κορύφωση της ελλαδικής αναξιοπιστίας το 2009, με τις συνεχείς αναθεωρήσεις στοιχείων τον Απρίλιο και δύο φορές τον Οκτώβριο (πριν και μετά τις εκλογές), δεν είναι «ούτε πρωτοφανής, ούτε μεμονωμένο επεισόδιο», παρατηρεί. Η χαμηλή ποιότητα των ελλαδικών στατιστικών στοιχείων είναι χρόνιο φαινόμενο και παράγεται από ένα ανεπαρκές και πολιτικοποιημένο πλαίσιο διακυβέρνησης: «αδύνατοι θεσμοί», «ελλειμματική λογοδοσία», «κακός συντονισμός», «θολές και διαστρεβλωμένες πληροφορίες», «μη συμμόρφωση με ευρωπαϊκές οδηγίες», «απουσία θεσμικών ελέγχων και αντίβαρων», «πολιτικοποίηση» της διοίκησης. Τα Greek statistics είναι πρόβλημα «μόνον εν μέρει μεθοδολογικής φύσεως και βρίσκεται κυρίως πέραν της στατιστικής σφαίρας», καταλήγουν εύστοχα οι λειτουργοί της Γιούροστατ.

Η Έκθεση αναφέρει συχνά ότι η ποιότητα των στατιστικών στοιχείων της ΕΕ εξαρτάται από την «καλή πίστη» των συνεργαζομένων εθνικών υπηρεσιών. Οι Ευρωπαίοι σκέφτονται με τα ορθολογικά κριτήρια των προηγμένων χωρών, στις οποίες η εντιμότητα, η τήρηση συμφωνιών, και η καλή πίστη αποτελούν απαραίτητο όρο κάθε συνεργασίας. Δεν έχουν υπόψη ότι στην Ελλάδα η κουτοπονηριά, το ψέμα, η ανομία και η υποκρισία αποτελούν τρόπο ζωής. Μόνο σε ένα έθνος συστηματικών μικρο-απατεώνων, αντικοινωνικών ατομιστών, υποκριτικών πατριωτών, και γενικευμένης περιφρόνησης του νόμου, θα μπορούσαν να ευδοκιμήσουν τα Greek statistics. Μόνο σε ένα πελατειακό πολιτικό σύστημα ανίκανων και ιδιοτελών πολιτικάντηδων, το κράτος απαθλιώνεται, η ανικανότητα κυριαρχεί, και η δημόσια σφαίρα αλώνεται από πολιτικές σκοπιμότητες. Δυστυχώς, η χώρα εισπράττει σήμερα την περιφρόνηση που της αξίζει.