Για μια στιγμή, λίγο μετά τη δημοσιοποίηση του πορίσματος Πολυβίου, πίστεψα ότι το σχεδόν αδιανόητο θα μπορούσε να συμβεί: ο Πρόεδρος Χριστόφιας θα αναλάμβανε τις ευθύνες που ρητώς του απέδιδε το πόρισμα και θα παραιτούνταν. Έτρεφα αυτή την αμυδρή ελπίδα, όχι γιατί ο κ. Χριστόφιας μας είχε δώσει δείγματα μεγαλοσύνης ως ηγέτη, αλλά γιατί θεωρούσα ότι η λαϊκή καταγωγή του, για την οποία περηφανεύεται, θα είχε διαμορφώσει ένα άνθρωπο με μπέσα – κάποιον που τηρεί το λόγο του, που ενδιαφέρεται να προστατεύσει την υπόληψή του. Ήταν νωπή στη μνήμη μου, βλέπετε, η διαβεβαίωσή του, στο διάγγελμα της 14ης Ιουλίου: «Η απαίτηση όλων είναι να εντοπιστούν και να αποδοθούν οι ευθύνες, όποιους κι αν αυτές βαρύνουν, από το χαμηλότερο μέχρι το ανώτατο επίπεδο. Οι ευθύνες, σας διαβεβαιώ, θα αποδοθούν και θα αναληφθούν!».
Έκανα λάθος. Ο Πρόεδρος Χριστόφιας ενήργησε ως ιδιοτελής πολιτικάντης, όχι ως υπεύθυνος ηγέτης. Ενδιαφέρθηκε περισσότερο για την εξουσία και λιγότερο για το καλό του τόπου. Δεν σεβάστηκε διαδικασίες του κράτους δικαίου που ο ίδιος θέσπισε. Θυμόμαστε όλοι ότι, με διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου, διορίστηκε ο έγκριτος δικηγόρος κ. Π. Πολυβίου ως μονομελής Ερευνητική Επιτροπή «για να εξετάσει το θέμα ευθύνης και/η ευθυνών για την έκρηξη […] στο Μαρί». Στους όρους εντολής περιλαμβάνονταν 12 προς διερεύνηση ζητήματα, πρώτο μεταξύ των οποίων ήταν «το σύνολο ενεργειών, παραλείψεων, γεγονότων, συνθηκών, ή το συνδυασμό τους, που οδήγησαν στην έκρηξη». Η ερευνητική διαδικασία υπήρξε άψογη, ουδείς την αμφισβήτησε.
Το Πόρισμα εκδόθηκε, οι ευθύνες αποδόθηκαν. Ποιό είναι το στάτους του Πορίσματος; Συνιστά μια απλή έκφραση γνώμης του συντάκτη του; Όχι βέβαια. Στη δημοκρατία μερικά κείμενα αποκτούν αυξημένη εγκυρότητα έναντι άλλων - δεν συνιστούν δηλαδή απλή έκφραση γνώμης - , αφού στους συντάκτες των κειμένων αυτών έχουμε αναθέσει, με βάση τις διαδικασίες του κράτους δικαίου, τη συναγωγή συμπερασμάτων για θέματα που μας απασχολούν.
Με άλλα λόγια, όταν σε ένα κράτος δικαίου επιθυμούμε να γνωρίζουμε έγκυρα, εμπιστευόμαστε τους ισχυρισμούς γνώσης (knowledge claims) που διατυπώνονται στα κείμενα των αρμοδίων οργάνων. Η διαδικασία συναγωγής της γνώσης προσδίδει εγκυρότητα στη γνώση. Αυτός είναι ο λόγος που οι αποφάσεις των δικαστηρίων ή οι Εκθέσεις του Γενικού Ελεγκτή και του Επιτρόπου Διοικήσεως, λ.χ., δεν συνιστούν απλώς μια ακόμη γνώμη, αλλά έχουν αυξημένη εγκυρότητα (και δραστικότητα) τα συμπεράσματά τους. Αυτός είναι ο λόγος που οι εκλογές και τα δημοψηφίσματα, όχι οι δημοσκοπήσεις, αποφέρουν έγκυρη γνώση σχετικά με για τις απόψεις των πολιτών.
Δεν επιδέχονται αμφισβήτηση τα επίσημα Πορίσματα; Φυσικά και επιδέχονται. Ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει. Όχι όμως οι εκπρόσωποι θεσμών – τους δεσμεύει ο ρόλος. Εφόσον στην επιτροπή Πολυβίου ανατέθηκε «η εξέταση των ευθυνών για την έκρηξη», η άρρητη παραδοχή (που στο διάγγελμα Χριστόφια μετετράπη σε ρητή δέσμευση) είναι ότι τα συμπεράσματά της θα γίνουν αποδεκτά. Όπως ο Νίξον για το σκάνδαλο Γουότεργκεητ ή ο Κένεθ Λέη στο σκάνδαλο της Enron, ο Πρόεδρος Χριστόφιας δικαιούται να έχει τη δική του εκδοχή των ευθυνών για την έκρηξη, αλλά αυτή η εκδοχή είναι μια απλή γνώμη μεταξύ πολλών – στερείται της γνωσιολογικής εγκυρότητας του Πορίσματος. Με απλά λόγια, σε ένα κράτος δικαίου, αν πρέπει να πιστέψουμε κάποιον, αυτός είναι ο κ. Πολυβίου, όχι ο κ. Χριστόφιας. Γιατί; Διότι, μέσα από τις διαδικασίες του κράτους δικαίου, έχουμε προαποφασίσει ποιόν θα εμπιστευθούμε: την ανεξάρτητη Ερευνητική Επιτροπή.
Κινήθηκε εκτός των όρων εντολής του ο κ. Πολυβίου; Όποιος διάβασε το Πόρισμα, γνωρίζει την απάντηση: κατηγορηματικά όχι. Ο κ. Πολυβίου προσκομίζει πλούσιο εμπειρικό υλικό και χρησιμοποιεί αμείλικτη καρτεσιανή λογική για τη συναγωγή των συμπερασμάτων του. Το ερμηνευτικό κλειδί για να καταλάβει κανείς το Πόρισμά του είναι η ρητή θέση του ότι η άγνοια είναι ασυγχώρητη για έναν αξιωματούχο που έχει προσωπική εμπλοκή σε θέματα μείζονος κρατικής σημασίας. Η θέση αυτή είναι απολύτως εύλογη, τόσο με βάση την κοινή λογική, όσο και με βάση τους όρους εντολής του, αφού ο κ. Πολυβίου κλήθηκε να ερευνήσει και τυχόν «παραλείψεις». Η άγνοια, στο βαθμό που προκύπτει από αδικαιολόγητες παραλείψεις του αξιωματούχου, είναι ασυγχώρητη. Ο κ. Πολυβίου, με αξιοσημείωτη επιμέλεια, αποδεικνύει ότι ο Πρόεδρος και γνώριζε (π.χ. για την επικινδυνότητα του φορτίου) και, εκεί που δεν γνώριζε, όφειλε να γνωρίζει. Το Πόρισμα περιγράφει λεπτομερώς τις παραλείψεις του Προέδρου (βλ. 444-458).
Το Πόρισμα Πολυβίου είναι αγγλοσαξονικών προδιαγραφών. Ταράζει τα μεσανατολίτικα ήθη μας και γι αυτό εκπλήσσει. Ο κ.Πολυβίου αντιμετωπίζει ίσος προς ίσον την εξουσία, δεν της χαρίζεται. Με χειρουργική ακρίβεια πηγαίνει στην ουσία των ζητημάτων που ερευνά, δεν αρέσκεται σε γραφειοκρατικές υπεκφυγές για την «εγγενή παθογένεια της διοίκησης» κλπ. Τα συστήματα διοίκησης τα κινούν άνθρωποι, οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται μόνες τους. Όπως στα πορίσματα της Επιτροπής Ρότζερς για την έκρηξη του διαστημοπλοίου «Τσάλεντζερ» το 1986, της Διακομματικής Επιτροπής για τον τυφώνα «Κατρίνα» το 2005 ή, της Επιτροπής για τη διαρροή πετρελαίου στον Κόλπο του Μεξικού το 2010 εντοπίζονται παραλείψεις συγκεκριμένων προσώπων και οργάνων, έτσι και στο Πόρισμα Πολυβίου καταλογίζεται «ασύγγνωστη αμέλεια, ολιγωρία, ανεπάρκεια», «αναβλητικότητα», και «μη εκτέλεση καθήκοντος» σε πολιτικούς αξιωματούχους, στους οποίους είχαμε εμπιστευθεί την ασφάλεια και την ευημερία μας.
Αν οι αξιωματούχοι αυτοί ήταν Ιάπωνες, το πιθανότερο είναι ότι θα έκαναν χαρακίρι. Δεν θα άντεχαν το φορτίο των τύψεων. Εδώ, αντιθέτως, έχουν το θράσος να μας κουνάνε το δάχτυλο και να μιλάνε για «πολιτικό πραξικόπημα»! Είναι εμφανές ότι δεν αναγνωρίζουν καμία άλλη αξία πέραν αυτής του προσωπικού και κομματικού συμφέροντος! Δεν σέβονται τις διαδικασίες του κράτους δικαίου, αρνούνται να υπαγάγουν τον εαυτό τους στους κοινά συμπεφωνημένους κανόνες, η τράπουλα αποδεικνύεται σημαδεμένη. Ενεργούν ως «ιδιώτες» κλονίζοντας περαιτέρω την εμπιστοσύνη μας στους θεσμούς. Ελπίζουν ότι θα ξεχάσουμε την 11η Ιουλίου 2011, απορροφημένοι καθώς θα είμαστε με τον πιθανό πλούτο που θα φέρει το φυσικό αέριο ή με – τι άλλο; - το Κυπριακό. Λησμονούν ότι το στίγμα της εγκληματικής ανευθυνότητας, ούτε εξαλείφεται, ούτε εξαγοράζεται. Θα τους συνοδεύει για πάντα.
Αν ο Πρόεδρος Χριστόφιας αναλάμβανε τις αποδεδειγμένες, πλέον, ευθύνες του με την παραίτησή του, θα είχε την ευκαιρία να περάσει στην ιστορία με μια ασυνήθιστη για τα ήθη μας πράξη, οποία θα πρόδιδε και σεβασμό των θεσμών και πολιτική γενναιότητα. Το ίδιον συμφέρον θα υπήγετο στο συμφέρον της «πόλεως», η πολιτεία θα είχε την ευκαιρία να ανακτήσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας. Η παραίτηση θα ήταν μια υποδειγματική και, για όλους, θεραπευτική ηγετική πράξη. Αντ΄ αυτού, προσκολλημένος στην εξουσία, ο κ. Χριστόφιας διαπαιδαγωγεί μια ολόκληρη κοινωνία στην ανευθυνότητα και την ιδιοτέλεια, κλονίζει την εμπιστοσύνη μας στο αξίωμά του και την κυβέρνησή του, σπέρνει το διχασμό. Η ανευθυνότητα του ανδρός αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά…
7 σχόλια:
Δυστυχώς ένα αγγλοσαξωνικό κράτος δικαίου δεν πρόκειται ποτέ να δημιουργηθεί σε κουλτούρες όπως η δική μας. Ακόμη και όταν γίνονται προσπάθειες (ας θυμηθούμε το ΣΔΟΕ και τους Επιθεωρητές Δημόσιας Διοίκησης που φτιάχτηκαν με πρωτοβουλία του Αλέκου Παπαδόπουλου) καταδικάζονται από την ελληνική κοινωνία ως αναξιόπιστες και κομματικά στοχευμένες. Έτσι ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται.
Το θέμα είναι ότι πολλές φορές η τακτική που ακολουθείται από τις υγιείς μεταρρυθμιστικές δυνάμεις είναι λανθασμένη. Για να καλύψουν την αριθμητική τους υστέρηση, εμφανίζονται ως υπέρμαχοι των "ξένων" και "κατακτητών", και αυτό τις στιγματίζει στην ψυχή του Ρωμιού. Χρειάζεται νέα τακτική...
Εχετε δίκιο κ.Γερακάρη, πολύ εύστοχο το σχόλιό σας. Ως υπερασπιστής του μεταρρυθμισμού (να γίνει η Ελλάδα επιτέλους ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος), χρειάζεται να ξανασκεφτώ μερικά πράγματα. Ο μεταρρυθμισμός που φαίνεται να είναι εντολοδόχος των ξένων αδυνατεί να συνδεθεί με τον ψυχισμό του νεοέλληνα. Αυτό δεν το είχα εκτιμήσει επαρκώς στο παρελθόν. Ευχαριστώ που μας το θυμίζετε.
Αγαπητοί κ. Τσούκα και κ. Γερακάρη,
Είστε σίγουροι ότι σε ανάλογες περιπτώσεις στις Αγγλοσαξωνικές χώρες παραιτούνται;
Ας πούμε ο Μπλερ παραιτήθηκε όταν δεν βρέθηκαν όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ; Ο Μπους;
Θεωρείτε ότι ο πόλεμος στο Ιράκ ήταν συμβάν μικρότερης σημασίας από την έκρηξη στην Κύπρο;
@Χριστάκης
Με όλο το σεβασμό, you are missing the point. Δεν συγκρίνουμε δυσάρεστα συμβάντα (π.χ. φονική έκρηξη στο Μαρί έναντι εισβολής στο Ιρακ) αλλά αντιδράσεις σε επίσημα πορίσματα. Ναι, η τάση στον αγγλοσαξωνικό κόσμο είναι να παραιτείται ένας αξιωματούχος όταν εκδίδεται ένα καταδικαστικό πόρισμα. Ο Μπλερ δεν παραιτήθηκε γιατί το πόρισμα δεν ήταν καταδικαστικό γι αυτόν προσωπικά (σωστά ή λάθος είναι άλλης τάξεως ερώτημα). Ο Νίξον παραιτήθηκε όταν άρχισε να συσσωρεύεται καταδικαστικό γι αυτόν υλικό μετά το Γουόεργκεητ. Τίποτα περισσότερο δεν ζητά κανείς από τον Πρόεδρο Χριστόφια απο το να τηρήσει τη δέσμευσή του ότι θα σεβαστεί το πόρισμα. Δυστυχώς δεν το σέβεται. Το προσωπικό και κομματικό συμφέρον υπερισχύει.
Μου άρεσε η ανάλυση του κ.Τσούκα
Αγαπητέ κ. Τσούκα, κατά τη δική μου γνώμη, you are missing the point!!!
Όταν η ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας είναι απλή και ξεκάθαρη, δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ των τριών επιλογών: 1) φτιάχνουν επιτροπή και αγνοούν το πόρισμα, 2) φτιάχνουν επιτροπή της οποίας το πόρισμα είναι θολό, 3) δεν φτιάχνουν καν επιτροπή.
Στο θέμα του Ιράκ, όλοι γνωρίζουμε ότι δεν υπήρχε νόμιμος λόγος για πόλεμο. Το 1991 υπήρχε η εισβολή στο Κουβέιτ. Το 2003 δεν υπήρχε κάτι. Με τη δική σας επιχειρηματολογία, υπεύθυνοι είναι οι Μπους και Μπλερ, ανεξάρτητα από το αν το έκαναν από δόλο ή από άγνοια.
Κανείς τους δεν παραιτήθηκε, αν και το θέμα ήταν ασύγκριτα πιο σοβαρό από την έκρηξη στην Κύπρο.
Οπότε, για κάποιον ανεξάρτητο παρατηρητή που δεν θεωρεί αξίωμα ότι ο αγγλοσαξωνικός κόσμος τα κάνει πάντα όλα πιο σωστά, το συμπέρασμα ίσως είναι ότι οι Αγγλοσάξωνες ακόμη και για πολύ σοβαρά θέματα όπως ένας πόλεμος και η καταστροφή μιας ολόκληρης χώρας, και όπου υπάρχει ξεκάθαρη και αυτονόητη ευθύνη της ηγεσίας, όχι μόνο δεν παραιτούνται, αλλά ούτε που επιτρέπουν να δημιουργηθεί μια σωστή επιτροπή που θα πει τα αυτονόητα. Δηλαδή η κατάσταση εκεί δεν είναι καλύτερη, αλλά χειρότερη.
Και να τονίσω το "ανεξάρτητα από το αν το έκαναν από δόλο ή από άγνοια"!
Είναι βέβαια δικό σας επιχείρημα από παλαιότερη ανάρτηση!
Δημοσίευση σχολίου