Ως επικεφαλής των Γερμανικών Ταχυδρομείων για 19 χρόνια, ο κ. Κλάους Τσουμβίνκελ ήταν ένας από τους πιο ευυπόληπτους μάνατζερ στη Γερμανία. Είχε όμως μια κακή συνήθεια: απέφευγε να πληρώνει φόρους! Ιδιοκτήτης ενός ιδρύματος με έδρα το Λιχνενστάιν κατάφερε να αποκρύπτει συστηματικά την περιουσία του από τις Γερμανικές Αρχές.
Η λαμπρή σταδιοδρομία του κ. Τσουμβίνκελ τελείωσε με εξευτελιστικό τρόπο τον Φεβρουάριο 2008, όταν η αστυνομία, συνοδευόμενη από τηλεοπτικά συνεργεία (!), τον συνέλαβε στην πολυτελή κατοικία του στην Κολωνία. Καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση με αναστολή, πρόστιμο 1 εκ. ευρώ, και αναγκάστηκε, φυσικά, να παραιτηθεί από τη θέση του.
Το ενδιαφέρον σε αυτή την ιστορία δεν είναι τόσο η φοροδιαφυγή ενός μέλους της ελίτ, όσο η αποφασιστικότητα του γερμανικού κράτους να πατάξει τη φοροδιαφυγή με όλα τα μέσα. Οι γερμανικές μυστικές υπηρεσίες δεν δίστασαν να γίνουν κλεπταποδόχοι, καταβάλλοντας 4,2 εκ. ευρώ σε πληροφοριοδότη, ο οποίος είχε καταφέρει να υποκλέψει στοιχεία για τους λογαριασμούς χιλίων ατόμων από τράπεζα του Λιχτενστάιν. Ένα από αυτά τα άτομα ήταν και ο κ. Τσουμβίνκελ.
Η χρήση πληροφοριών που αποκτήθηκαν παράνομα είναι πάντοτε επίμαχη σε ένα κράτος δικαίου. Το 2010, όταν ένα παρόμοιο θέμα ήρθε στη δημόσια συζήτηση, μερικοί Γερμανοί βουλευτές διαμαρτυρήθηκαν για τη χρήση τέτοιων πληροφοριών. Παρ’ όλα αυτά, το 2012 οι Αρχές της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας πλήρωσαν 3,5 εκ. ευρώ για να αγοράσουν υποκλαπείσες πληροφορίες φορολογικού ενδιαφέροντος. Ένα σοβαρό κράτος δικαίου γνωρίζει ότι δεν παύει να είναι κράτος και, άρα, να θέτει το δημόσιο συμφέρον πάνω απ’ όλα.
Ο Μακιαβέλι θα επικροτούσε αυτή τη στάση. Για τον Φλωρεντίνο στοχαστή, το συμφέρον της οργανωμένης πολιτικής κοινότητας υπερτερεί όχι μόνο έναντι όλων των άλλων επιμέρους συμφερόντων, αλλά και των συνηθισμένων ηθικών επιταγών. Το σημαντικότερο προσόν που πρέπει να διαθέτει ένας καλός κυβερνήτης, λέει ο Μακιαβέλι, είναι η «virtu» («πολιτική αρετή»), η οποία διαφέρει από την κλασική «αρετή» των ηθικολόγων στοχαστών. Για τον Μακιαβέλι, η «πολιτική αρετή» είναι εκείνο το προσόν που εμπεριέχει τη φιλοδοξία, τη βούληση του άρχειν, και το συνδυασμό δύναμης και απάτης, προκειμένου ο κυβερνήτης να υπηρετεί το κρατικό συμφέρον και να κερδίζει «τιμή και δόξα» για τον εαυτό του. Επικρίνοντας τον Κικέρωνα, ο Μακιαβέλι αναφέρει ότι, μερικές φορές, ακόμη και «παράνομες πράξεις» ίσως είναι απαραίτητες όταν το επιτάσσει το γενικό συμφέρον.
Ο κυβερνήτης δεν μπορεί να ενεργεί πάντοτε με γνώμονα τις κλασικές αρετές που θεωρούνται κοινώς αποδεκτές, όπως π.χ. η ειλικρίνεια, εξαιτίας του ότι «οι άνθρωποι δεν είναι αγαθοί», αλλά συχνά εμφορούνται από ιδιοτελή και ποταπά κίνητρα. Για να επιτύχει τον απώτερο σκοπό του, ο καλός κυβερνήτης πρέπει να καταλάβει ότι δεν είναι πάντοτε ορθολογικό να είναι ηθικός. Ενεργεί με αγαθό τρόπο όπου μπορεί, αλλά «γνωρίζει πώς να κάνει κακό όταν είναι αναγκαίο». Η «πολιτική αρετή» είναι η ικανότητα προσαρμογής στα γυρίσματα της Τύχης και στις επιταγές των εκάστοτε περιστάσεων. Ο καλός κυβερνήτης πρέπει να έχει το σθένος του λιονταριού και την πονηριά της αλεπούς.
Η ανάλυση του Μακιαβέλι είναι διαφωτιστική. Ουδείς αμφιβάλλει ότι το σύγχρονο γερμανικό κράτος είναι προσηλωμένο στις αρχές του κράτους δικαίου. Αλλά είναι, επίσης, αναμφίβολο ότι, σε έναν κόσμο ισχυρών συμφερόντων, οι γερμανικές Αρχές δεν θα υπηρετούσαν το κοινό καλό (τη συλλογή φόρων) αν, σε μερικές περιστάσεις, δεν χρησιμοποιούσαν ακόμη και αθέμιτα μέσα. Για λόγους αυτοπροστασίας, το κράτος δικαίου πρέπει να έχει τη σωφροσύνη να υπερβαίνει ενίοτε το γράμμα των κανόνων του. Δεν υπάρχουν, φυσικά, κανόνες για το πότε και πώς να ελαστικοποιούνται οι κανόνες. Γι αυτό είναι σημαντικό οι Αρχές να αποσπούν, με το κύρος τους, την εμπιστοσύνη των πολιτών αναφορικά με τη σύνεση της κρίσης τους. Ο καλός κυβερνήτης επιδιώκει να τηρεί τα προσχήματα, αλλά μεριμνά για την ουσία – το δημόσιο συμφέρον.
Οι χειρισμοί του υποκλαπέντος από ελβετική τράπεζα ψηφιακού αρχείου από τις ελληνικές Αρχές, επιβεβαιώνουν αυτό που ήδη γνωρίζουμε: αφενός μεν την αποσάρθρωση των θεσμών, αφετέρου δε τη μικρή σχέση που έχουν οι πολιτικοί μας με την προστασία του δημοσίου συμφέροντος.
Βλέπουμε ένα ξεδοντιασμένο ΣΔΟΕ, διοικούμενο κυρίως από κομματανθρώπους, ανίκανο να ενεργεί αυτοβούλως, με δυναμισμό και φαντασία, αλλά να οχυρώνεται πίσω από έναν άνευρο νομικό φορμαλισμό. Βλέπουμε υπουργούς Οικονομικών να μην εμπιστεύονται την υπηρεσία (Παπακωνσταντίνου) ή να περιέρχονται σε αμηχανία (Βενιζέλος). Ο ένας περνάει την υπόθεση στον άλλο, δίχως σαφείς εντολές. Ουδείς παίρνει πρωτοβουλία και, στο τέλος, το πολύτιμο ψηφιακό αρχείο παραμένει, φυσικά, αναξιοποίητο! Το δημόσιο συμφέρον, δηλαδή η δίωξη της φοροδιαφυγής, δεν υπηρετείται, αφού ουδείς το προέταξε με αποφασιστικότητα. Η φράση του πρώην επικεφαλής του ΣΔΟΕ κ. Διώτη, «ατύπως το παρέλαβα [το ψηφιακό αρχείο], ατύπως το παρέδωσα», τα λέει όλα: δεν μας λέει πώς αξιοποίησε τις πολύτιμες πληροφορίες, αλλά ότι δεν υπήρχε «αριθμός πρωτοκόλλου»! Το ψηφιακό αρχείο δεν κατέστη μέρος της θεσμικής μνήμης της υπηρεσίας αλλά περιήλθε στην προσωπική κατοχή του κ. Βενιζέλου – ο υπουργός Οικονομικών το πήρε σπίτι του!
Ας θυμηθούμε, σε αντιδιαστολή, ότι οι γερμανικές αρχές και αξιοποίησαν τις μη νόμιμης προέλευσης πληροφορίες και συνήψαν διακρατική συμφωνία με την Ελβετία για τη θεσμική αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής. Ο καλός κυβερνήτης, ενώ φροντίζει να ρυθμίζει τις κρατικές υποθέσεις με θεσμικό τρόπο εντός της νομιμότητας, γνωρίζει, συγχρόνως, ότι θα αντιμετωπίσει οριακές περιπτώσεις, τις οποίες, αν θέλει να υπηρετεί αποτελεσματικά το δημόσιο συμφέρον, οφείλει προσωρινά να χειριστεί στα όρια της νομιμότητας. Δεν υπάρχουν εύκολα διλήμματα όταν ασκείς έλλογη εξουσία.
Η χώρα δεν διαθέτει ούτε στιβαρούς θεσμούς, ούτε σοβαρούς κυβερνήτες, ενώ το εκμαυλισμένο από τους πολιτικούς εκλογικό σώμα αναζητά κάθε τρόπο να προασπίσει τα επιμέρους συμφέροντά του. Μια χώρα που έχασε την αίσθηση του κοινού καλού πνίγεται στα λύματα που παράγουν οι υπόνομοι του πολιτικού συστήματος. Μέχρι πότε;
13 σχόλια:
Χάρη στο άρθρο σας κ.Τσούκα έκανα ένα σύντομο απολαυστικό διάλειμμα χτές στην δουλειά. Ξέφυγα για λίγο από τον ξέφρενο ρυθμό και την εφημερία των χρηματοκοικονομικών και εμπνεύστηκα! Μακάρι να μπορούσα να το μοιραστώ με κάποιον συνάδελφο αλλά σε ένα κτήριο με χιλιάδες εργαζόμενους δεν γνώρισα ακόμα κάποιον που να διαβάζει Ελληνικά. ΓΣ
Θα προσθέσω άλλο ένα αρνητικό χαρακτηριστικό πολλών Ελλήνων πολιτικών ή ανθρώπων που έχουν θέσεις εξουσίας στον κρατικό μηχανισμό: την ευθυνοφοβία, ένα απλό και βασικό παράδειγμα, τα συμβόλαια που έχουν υπογράψει οι ΟΤΑ με τη Siemens σχετικά με τον φωτισμό των δρόμων, οι υπεύυθυνοι φοβούνται να παραλάβουν τα εξαρτήματα με αποτέλεσμα να μην φωτίζονται πολλοί δρόμοι...
Καλά - υπό προϋποθέσεις - τα πολλά τα λόγια. Με τα λόγια, όμως, δεν κτίζονται ανώγεια και κατώγεια.
Ως εκ τούτου, απαιτούνται έργα. Αλλά, αν σε δω, αγαπητέ Χαρίδημε, στο ίδιο κόμμα με τον Θεοδωράκη τον Πάγκαλο και τον Αντωνάκη τον Σαμαρά, θα το διασκεδάσω πολύ!
Η αλήθεια είναι ότι ένα τέτοιο τρίο θα ήταν απίθανα και απίστευτα επιτυχές, σε ένα καλό χιουμοριστικό talk show.
Αλλά αν το δούμε και το απολαύσουμε, ως πακέτο σε ένα "ευρωπαϊστικό" κόμμα, θα ήταν ακόμα καλύτερα. Παρά το γεγονός ότι, εξ αντικειμένου, θα καθιστούσε οφθαλμοφανή την απελπισία της εντόπιας "ευρωπαϊστικής" ελίτ, μπροστά στην εξελισσόμενη κατάρρευση του σκληρού πυρήνα των στρατηγικών της επιλογών.
Εύχομαι καλή συνέχεια. (Ίσως επειδή γνωρίζω ότι θα είναι, εκ των πραγμάτων, κακή)...
Διαβάζοντας το άρθρο σας καταλαβαίνω ότι έχουμε να κάνουμε πάλι σχετικά με το νόμιμο και το ηθικό. Συγκεκριμένα παρότι είναι παράνομος ο τρόπος απόκτησης των πληροφοριών για τους φοροφυγάδες είναι ηθικό να χρησιμοποιηθούν αυτές για το δημόσιο συμφέρον. Άρα προσωπικά θα διαφωνήσω με το συμπέρασμά σας ότι μερικές φορές οι κυβερνήτες πρέπει να ενεργούν μη ηθικά καθώς όταν το κίνητρό τους είναι το δημόσιο συμφέρον τότε ακόμα και αν παρανομήσουν ενεργούν ηθικά, γι΄αυτό άλλωστε θα κερδίσουν και την εμπιστοσύνη των πολιτών τους. Ωστόσο σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει άμεσα να εκδηλώσουν ενέργειες ώστε να νομοθετήσουν κατά τέτοιο τρόπο που το ηθικό θα γίνει και τυπικά νόμιμο για να μην χρειαστεί στο μέλλον να ξαναπαρανομήσουν, διότι όπως σωστά έχετε επισημάνει πολλές φορές οι κυβερνήτες είναι και παιδαγωγοί.
κ. Τσούκα θέλω να μοιραστώ μαζί σας το εξής. Πριν δύο εβδομάδες είχα την ευκαιρία να γευματίσω με συναδέλφους και την επικεφαλής (παγκοσμίως!)του τμήματός μου και, ανάμεσα σε άλλα, μας είπε: "Επιλέγω πολύ προσεκτικά ποιόν θα προσλάβω. Δεν προσέλαβα τους υφισταμένους μου απλά για να μου ανακοινώνουν σε τι κακή κατάσταση βρίσκονται τα κέρδη έναντι των στόχων κτλ αλλά (τους προσέλαβα) για να επηρεάζουν/διαμορφώνουν τις καταστάσεις και τουλάχιστον να μετριάζουν τις αρνητικές επιδράσεις. Οι ενέργιές τους με ενδιαφέρουν και όχι απλά η διάγνωση της κατάστασης". Λέω (και έχετε πεί) ακριβώς το ίδιο για τους πολιτικούς μας. ΓΣ
Κ. Τσούκα κανένας από τους πολιτικούς ταγούς μας δεν πρόκειται να υπερασπιστεί με πάθος το δημόσιο συμφέρον για τον εξής απλό λόγο. Γιατί όλοι τους υπερασπίζονται με πάθος το συμφέρον των συντεχνιών από τις οποίες προέρχονται και τις οποίες αντιπροσωπεύουν. Στην πατρίδα μας δυστηχώς το καλό και συμφέρον του συναφιού υπερτερεί μακράν του ευρύτερου κοινωνικού συμφέροντος. Σας τα είπε άλλωστε και ο κ. Πάγκαλος. Μπρος στο κομματικό συμφέρον όλα τα άλλα έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Αυτό για να αλλάξει πρέπει στη θέση των κυβερνητών να βρεθούν άνθρωποι με διαφορετικοί κουλτούρα που στην χώρα μας αρνούνται να το πράξουν. Όσο για μακιαβελικές μεθόδους προάσπισης του δημόσιου συμφέροντος το αν είναι καλές ή κακές δεν έχει καμία ουσία να συζητάμε λόγω των ανωτέρω ! Οι πολιτικοί μας κ. Τσούκα άλλωστε είναι άριστοι μαθητές του Μακιαβέλι για το δικά τους στενά συμφέροντα !
Κ. Τσούκα κανένας από τους πολιτικούς ταγούς μας δεν πρόκειται να υπερασπιστεί με πάθος το δημόσιο συμφέρον για τον εξής απλό λόγο. Γιατί όλοι τους υπερασπίζονται με πάθος το συμφέρον των συντεχνιών από τις οποίες προέρχονται και τις οποίες αντιπροσωπεύουν. Στην πατρίδα μας δυστηχώς το καλό και συμφέρον του συναφιού υπερτερεί μακράν του ευρύτερου κοινωνικού συμφέροντος. Σας τα είπε άλλωστε και ο κ. Πάγκαλος. Μπρος στο κομματικό συμφέρον όλα τα άλλα έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Αυτό για να αλλάξει πρέπει στη θέση των κυβερνητών να βρεθούν άνθρωποι με διαφορετικοί κουλτούρα που στην χώρα μας αρνούνται να το πράξουν. Όσο για μακιαβελικές μεθόδους προάσπισης του δημόσιου συμφέροντος το αν είναι καλές ή κακές δεν έχει καμία ουσία να συζητάμε λόγω των ανωτέρω ! Οι πολιτικοί μας κ. Τσούκα άλλωστε είναι άριστοι μαθητές του Μακιαβέλι για το δικά τους στενά συμφέροντα !
Εγώ θα θελα να το πάω λίγο πιο πέρα το ζήτημα. Ασφαλώς και αυτό που λείπει είναι το πάθος για το δημόσιο συμφέρον. Τα περισσότερα σχόλια που διάβασα, αφορούν στο "τι περιμένουμε εμείς από τους πολιτικούς" μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο και ερώτημα για το ποιος είναι ικανός να υπερασπιστεί με πάθος το δημόσιο συμφέρον. Αυτό που δεν είδα κάποιον να λέει, ενώ παρέχεται συνταγματικά το δικαίωμα, είναι η απάντηση "ΕΓΩ!".
Δηλαδή, ενώ έχουμε αναγνωρίσει (βάζω και τον εαυτό μου μέσα, αν και λόγω ηλικίας δεν μπορώ να εκλεχθώ ακόμη) ποιο είναι το πρόβλημα ή η θεραπεία μιας σειράς προβλημάτων (όπως το βλέπει ο καθένας), κανείς δεν παίρνει το ρίσκο ούτε να δοκιμάσει.
Γιατί;
Λόγω αλαζονείας ή λόγω αυτογνωσίας;
Πως λοιπόν εφόσον εμείς δεν νιώθουμε την υποχρέωση να προσφέρουμε το πάθος*, το απαιτούμε μονίμως από τους "άλλους";
*Το πάθος βέβαια για το δημόσιο συμφέρον, δεν θα πρέπει να είναι ιδίωμα μόνο των πολιτικών (με ιδανικά), αλλά και των πολιτών (με ιδανικά).
Τα λάθη του άρθρου ξεκινάνε από τον τίτλο του. Δεν υπάρχει δημόσιο συμφέρον, δεν ορίζεται. Υπάρχει μόνο ατομικό συμφέρον, και ορίζεται από το ίδιο το άτομο. Παραθέτω αποσπάσματα την Ayn Rand που εξηγούν καλύτερα το θέμα:
(From: “What Is Capitalism?” in book titled Capitalism: The Unknown Ideal)
"The tribal notion of “the common good” has served as the moral justification of most social systems—and of all tyrannies—in history. The degree of a society’s enslavement or freedom corresponded to the degree to which that tribal slogan was invoked or ignored.
“The common good” (or “the public interest”) is an undefined and undefinable concept: there is no such entity as “the tribe” or “the public”; the tribe (or the public or society) is only a number of individual men. Nothing can be good for the tribe as such; “good” and “value” pertain only to a living organism—to an individual living organism—not to a disembodied aggregate of relationships.
“The common good” is a meaningless concept, unless taken literally, in which case its only possible meaning is: the sum of the good of all the individual men involved. But in that case, the concept is meaningless as a moral criterion: it leaves open the question of what is the good of individual men and how does one determine it?
It is not, however, in its literal meaning that that concept is generally used. It is accepted precisely for its elastic, undefinable, mystical character which serves, not as a moral guide, but as an escape from morality. Since the good is not applicable to the disembodied, it becomes a moral blank check for those who attempt to embody it.
When “the common good” of a society is regarded as something apart from and superior to the individual good of its members, it means that the good of some men takes precedence over the good of others, with those others consigned to the status of sacrificial animals. It is tacitly assumed, in such cases, that “the common good” means “the good of the majority” as against the minority or the individual. Observe the significant fact that that assumption is tacit: even the most collectivized mentalities seem to sense the impossibility of justifying it morally. But “the good of the majority,” too, is only a pretense and a delusion: since, in fact, the violation of an individual’s rights means the abrogation of all rights, it delivers the helpless majority into the power of any gang that proclaims itself to be “the voice of society” and proceeds to rule by means of physical force, until deposed by another gang employing the same means.
If one begins by defining the good of individual men, one will accept as proper only a society in which that good is achieved and achievable. But if one begins by accepting “the common good” as an axiom and regarding individual good as its possible but not necessary consequence (not necessary in any particular case), one ends up with such a gruesome absurdity as Soviet Russia, a country professedly dedicated to “the common good,” where, with the exception of a minuscule clique of rulers, the entire population has existed in subhuman misery for over two generations."
Το άρθρο ξεκινάει με τη λάθος ερώτηση: Δεν υπάρχει δημόσιο συμφέρον, μόνο ιδιωτικό. Για περαιτέρω ανάλυση παραθέτω σχετικά αποσπάσματα της Ayn Rand από το “What Is Capitalism?” στο βιβλίο Capitalism: The Unknown Ideal.
"The tribal notion of “the common good” has served as the moral justification of most social systems—and of all tyrannies—in history. The degree of a society’s enslavement or freedom corresponded to the degree to which that tribal slogan was invoked or ignored.
“The common good” (or “the public interest”) is an undefined and undefinable concept: there is no such entity as “the tribe” or “the public”; the tribe (or the public or society) is only a number of individual men. Nothing can be good for the tribe as such; “good” and “value” pertain only to a living organism—to an individual living organism—not to a disembodied aggregate of relationships.
“The common good” is a meaningless concept, unless taken literally, in which case its only possible meaning is: the sum of the good of all the individual men involved. But in that case, the concept is meaningless as a moral criterion: it leaves open the question of what is the good of individual men and how does one determine it?
It is not, however, in its literal meaning that that concept is generally used. It is accepted precisely for its elastic, undefinable, mystical character which serves, not as a moral guide, but as an escape from morality. Since the good is not applicable to the disembodied, it becomes a moral blank check for those who attempt to embody it.
When “the common good” of a society is regarded as something apart from and superior to the individual good of its members, it means that the good of some men takes precedence over the good of others, with those others consigned to the status of sacrificial animals. It is tacitly assumed, in such cases, that “the common good” means “the good of the majority” as against the minority or the individual. Observe the significant fact that that assumption is tacit: even the most collectivized mentalities seem to sense the impossibility of justifying it morally. But “the good of the majority,” too, is only a pretense and a delusion: since, in fact, the violation of an individual’s rights means the abrogation of all rights, it delivers the helpless majority into the power of any gang that proclaims itself to be “the voice of society” and proceeds to rule by means of physical force, until deposed by another gang employing the same means.
If one begins by defining the good of individual men, one will accept as proper only a society in which that good is achieved and achievable. But if one begins by accepting “the common good” as an axiom and regarding individual good as its possible but not necessary consequence (not necessary in any particular case), one ends up with such a gruesome absurdity as Soviet Russia, a country professedly dedicated to “the common good,” where, with the exception of a minuscule clique of rulers, the entire population has existed in subhuman misery for over two generations."
Συμφωνώ με τη Χριστίνα Κ πότε θα κάνουμε αυτοκριτική;
@Ιωάννης Μπριλάκις
Μαζί σου, εαν αποδείξεις ότι η συνισταμένη όλων των οριζομένων από τα άτομα ατομικών συμφερόντων οδηγούν στην ευστάθεια του δημοσίου βίου και στην ευημερία της κοινωνίας των πολιτών που μετέχουν αυτά τα άτομα.
Σημείωση: οι ΗΠΑ της εποχής του ψυχρού πολέμου δεν αποτελούν παράδειγμα αυτού που ισχυρίζεσαι, καθ'ότι τότε υπήρχε δημόσιο συμφέρον και για τις ΗΠΑ.
Στις μεταψυχροπολεμικές ΗΠΑ όπου άρχισε να ξεθωριάζει το δημόσιο συμφέρον και να γιγαντώνεται το ατομικό δεν μπορούμε ακόμα να συνάγουμε συμπέρασμα. Το σημερινό παγκόσμιο πολιτικο-οικονομικό χάος τουλάχιστον αυτό δείχνει.
Ευχαριστώ για τα σχόλια. Δεν έχω πολλά να προσθέσω, με τα περισσότερα συμφωνώ. θα ήθελα μόνο να πω ότι, αντίθετα με τον κ. Μπριλλάκι, πιστεύω στην ύπαρξη δημοσίου συμφέροντος. Ποτέ της δεν με έπεισε ο ρηχός φιλοσοφικός ατομισμός της Ραντ. Δεν είναι εδώ ο χώρος να αναπτύξω γιατί πιστεύω στο δημόσιο συμφέρον. Αρκούμαι μόνο να παραπέμψω στους κοινοτιστές φιλοσόφους (προεξάρχοντος του Αριστοτέλη) και πολιτικούς στοχαστές σαν τον Μακιαβέλι. θα ήθελα επίσης να επισημάνω μια ενδιαφέρουσα αντίφαση: οι φιλοσοφικοί ατομιστές που δεν πιστεύουν στο δημόσιο συμφέρον, ορκίζονται να το υπηρετούν όταν κυβερνούν! Η κυρία Θάτσερ δεν πίστευε ότι υπάρχει κοινωνία αν και κυβερνούσε μια συλλογική οντότητα (το Ηνωμένο Βασίλειο), το συμφέρον της οποίας κατ' αρχήν υπηρετούσε. Θεωρώ την αντίληψη ότι δεν υπάρχει δημόσιο συμφέρον incoherent, αν και, όπως είπα, δεν μπορώ να επεκταθώ εδώ.
Δημοσίευση σχολίου