Ηγέτες και «περιτρίμματα»

Σε μια παλιά συνέντευξή του στην «Καθημερινή» (3/12/2006) με έντονα προσωπικό ύφος, ο αείμνηστος Λεωνίδας Κύρκος, περιγράφει και σχολιάζει, μεταξύ άλλων, προσωπικότητες του ελλαδικού κομμουνιστικού κινήματος. Οι συνομιλητές του Α. Παπαχελάς και Η. Νικολακόπουλος τον ρωτάνε, στο τέλος της συνέντευξης: «Κοιτάζοντας έτσι πίσω, τα 50 κάτι χρόνια πολιτικής πορείας, υπάρχει κάτι που λέτε μακάρι να μπορούσα να το ξαναζήσω, να το ξανακάνω, θα το έκανα διαφορετικά;».

«Με έχει απασχολήσει το ερώτημα, αλλά δεν έχω βρει απάντηση», απαντά ο Κύρκος. «Από τη στιγμή που μπήκα μέσα στο αριστερό κίνημα ήμουνα δοσμένος σε αυτό. Δεν ήμουνα με την κριτική διάθεση που απέκτησα εκ των υστέρων, γι' αυτό και τα όσα συζητάμε για νέους κ.τ.λ. τα ακούω βερεσέ. Ένας νέος αν δεν έχει εμπειρίες, δεν τις έχει ζήσει, δεν τις έχει βιώσει για να μπορεί να κάνει τον κριτικό έλεγχο, εύκολα παραδίδεται στους εντυπωσιασμούς. Ήρθε μια στιγμή που μπορούσα να δω πολλά πράγματα από τη συμπεριφορά του Ζαχαριάδη, δεν τα είδα. Και νιώθω μια ευθύνη. Δεν ασκούσα, βέβαια, τότε καμιά απολύτως επιρροή. Ήμουν ένα στελεχάκι της βάσης, που δεν μετείχε στις πολιτικές διεργασίες, που δεν είχε την πληροφόρηση, αλλά δεν είχε και το κουράγιο να δει κατάματα τους ανθρώπους, οι οποίοι στα μάτια του παρουσιάζονταν γιγάντιοι. Και είδα ότι όλοι αυτοί, ας μην τους πω όλους, ήταν περιτρίμματα. Με πιάνει τρόμος άμα σκεφτώ ότι π.χ. αν νικούσε τότε η επανάστασή μας θα είχαμε πρωθυπουργό τον Μάρκο, έναν γελοίο άνθρωπο -τον είδα από κοντά και κατάλαβα τι γελοίος άνθρωπος ήταν- θα είχαμε υπουργό Οικονομικών τον Μπαρτζώτα, θα είχαμε υπουργό της Παιδείας π.χ. τον Στρίγγο, θα είχαμε υπουργό των Εσωτερικών τον άλλον, τον ανεκδιήγητο άνθρωπο που ήρθε από την Κρήτη, τον Βλαντά, ο οποίος ήταν για την εποχή εκείνη ένας ήρωας για τη νεολαία […] . Άνθρωποι γελοίοι, χωρίς καμιά παιδεία για να παίξουν έναν ουσιαστικό ρόλο, σαν αυτόν που φιλοδοξούσαν να παίξουν. Κι όμως εκείνη την εποχή, σας επαναλαμβάνω, τους έβλεπα τους ανθρώπους αυτούς σαν γίγαντες».

Πρόκειται για μια, από πολλές απόψεις, εντυπωσιακή ομολογία: ο Λ. Κύρκος αναγνωρίζει με θάρρος την έλλειψη κριτικής σκέψης (και του ηθικού αναστήματος που αυτή προϋποθέτει) χάριν του «αγώνα», στηλιτεύει τη ροπή των νέων στον εντυπωσιασμό (και, εμμέσως, την ιδεοληψία), και επικρίνει την άκριτη λατρεία των ηγετών. Θα σταθώ ιδιαίτερα σε ένα σημείο: στην περιφρόνηση με την οποία ένας τόσο ήπιος άνθρωπος όπως ο Κύρκος σχολιάζει τους πρωτεργάτες του κομμουνιστικού κινήματος (τους συντρόφους του, δηλαδή) τη δεκαετία του 1940: άνθρωποι «γελοίοι», «ανεκδιήγητοι», «χωρίς καμία παιδεία», «περιτρίμματα». Προσέξτε την ανακούφιση που νοιώθει με τη διαπίστωση ότι τέτοιοι άνθρωποι (οι άνθρωποι-ινδάλματα της παράταξής του) δεν κυβέρνησαν ποτέ τη χώρα!

Όχι ότι η άλλη πλευρά (η οποιαδήποτε πλευρά) δεν είχε (και δεν έχει) αντίστοιχης (και χειρότερης) ποιότητας ανθρώπους. Αυτό που, νομίζω, ότι υπονοούσε, αναπολώντας με απογοήτευση αλλά και ανακούφιση τα περασμένα, ο Κύρκος είναι άλλο: τα ευγενέστερα ιδανικά εκφράστηκαν από τέτοιας χαμηλής ποιότητας πολιτικό προσωπικό. Καλύτερα που χάσαμε, λέει, γιατί τέτοιοι άνθρωποι θα μας οδηγούσαν στον όλεθρο. Δεν έχουν σημασία μόνο οι ιδέες, αλλά και ο χαρακτήρας αυτών που τις εκφράζουν. Τις καλύτερες αξίες αν τις εκπροσωπούν άνθρωποι μικρόνοες, καιροσκόποι, ιδιοτελείς, κενόδοξοι, απαίδευτοι, ψευδολόγοι ή εγωπαθείς (αφήνω κατά μέρος την ανεντιμότητα), τότε όχι μόνο οι αξίες διαστρέφονται, αλλά, ακόμη χειρότερα, γίνονται όπλα για την κατίσχυση των «γελοίων».

Γνωστά όλα αυτά και διόλου πρωτότυπα. Τα έφερα στο μυαλό μου ξανά, παρακολουθώντας πρόσφατες τηλεοπτικές εικόνες από το υπουργικό συμβούλιο της νέας αριστερής κυβέρνησης, το προεδρείο της νέας Βουλής, και την ορκωμοσία του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας. Τους αδύναμους υπερασπίζονται με στόμφο ο Κατρούγκαλος και ο Στρατούλης, ο Βούτσης και ο Λαφαζάνης, ο Φλαμπουράρης και ο Σκουρλέτης, η Κωνσταντοπούλου και ο Μητρόπουλος. Και τη διόγκωση του δημόσιου χρέους διεκτραγωδεί αυτός που τόσο συνεισέφερε σε αυτή - ο Παυλόπουλος! Αλλά, βέβαια, όταν την «εθνική αξιοπρέπεια» υπερασπίσθηκαν ο Στυλιανίδης και ο Βουλγαράκης, η Βούλτεψη και ο Γιακουμμάτος, ο Λοβέρδος και ο Πρωτόπαπας, γιατί την «κοινωνική σωτηρία» να μην επαγγέλλονται οι απόγονοι του Μπαρτζώτα και του Βλαντά;

Το ενδιαφέρον σήμερα δεν είναι μόνο ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός, ούτε ότι δέχεται τόσες κολακείες, αλλά ότι προσέρχεται στην τελετή εκφωνώντας επαναστατικά συνθήματα!