Δυσφορία φύλου και εξουσιαστικός χριστιανισμός

Η Ντέϊντρι Μακλόσκι είναι μια από τις εξέχουσες φυσιογνωμίες στην οικονομική σκέψη διεθνώς. Καθηγήτρια μέχρι πρόσφατα στο Πανεπιστήμιο του Ιλλινόϊ, συγγραφέας δεκάδων βιβλίων και εκατοντάδων ακαδημαϊκών άρθρων, δεν υπήρξε μόνο παραγωγική αλλά και πρωτότυπη. Όταν οι λοιποί οικονομολόγοι έβλεπαν μόνο εξισώσεις, καμπύλες και χρονοσειρές στα οικονομικά, η Μακλόσκι αναδείκνυε την ιστορική, ηθική, και ρητορική φύση της οικονομικής επιστήμης.

Η Μακλόσκι δεν είναι μόνο μια διακεκριμένη οικονομολόγος. Είναι κι ένας ασυνήθιστος άνθρωπος. Όσοι παρακολουθούμε το έργο της, τη γνωρίζαμε μέχρι το 1997 ως Ντόναλντ Μακλόσκι. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, στα 52 του, ο Ντόναλντ έκανε αλλαγή φύλου, έγινε η Ντέϊντρι. Τη συγκλονιστική αυτή εμπειρία την περιγράφει στο βιβλίο της Crossing (University of Chicago Press, 1999).

Αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι ήδη από την ηλικία των 11 ετών, είχε βιώσει την επίμονη «δυσφορία φύλου» - την απόκλιση μεταξύ του βιολογικού φύλου (πως γεννιέσαι) και της ψυχικής εμπειρίας του φύλου (πώς νοιώθεις). Παρακαλούσα το Θεό, γράφει, να ξυπνήσω το πρωί χωρίς να τραυλίζω και να είμαι κορίτσι. Πρόκειται για ένα γνώριμο συναίσθημα σε όσους υποφέρουν από δυσφορία φύλου (πολλοί λίγοι, αλλά υπάρχουν), το οποίο συχνά οδηγεί σε απόπειρες αυτοκτονίας.

Ο Ντόναλντ παντρεύτηκε στα 22 του. Είχε μια φυσιολογική οικογενειακή ζωή, απέκτησε και δύο παιδιά. Ωστόσο, η δυσφορία φύλου δεν τον εγκατέλειψε: του άρεσε μερικές φορές να φορά γυναικεία εσώρουχα, κάτι που παραξένεψε τη σύζυγό του αρχικά αλλά μετά το θεώρησε μια γραφική ιδιορρυθμία. Επρόκειτο, όπως αποδείχθηκε, για κάτι σοβαρότερο και, τελικά, οδυνηρό. Η αδερφή του προσπάθησε να τον κλείσει στο ψυχιατρείο, ενώ τα παιδιά του ουδέποτε του ξαναμίλησαν μετά την αλλαγή φύλου. Παρ’ όλα αυτά, δεν το μετανιώνει: συχνά έχει πει ότι νοιώθει ευτυχισμένος που έγινε γυναίκα.

Η αλλαγή φύλου ήταν η σημαντικότερη αλλά όχι η μόνη αλλαγή που έκανε η Μακλόσκι. Παράλληλα σχεδόν, από άθεη έγινε μέλος της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Στον χριστιανισμό βρήκε νόημα ζωής. Η Εκκλησία της την καλοδέχτηκε. Τον περασμένο Ιούλιο, μάλιστα, η Γενική Σύνοδος της Εκκλησίας της Αγγλίας αποφάσισε να καλωσορίσει επίσημα τους διεμφυλικούς στην κοινότητά της. Ο Δημιουργός αγαπά τους διεμφυλικούς, είπε ο αρμόδιος επίσκοπος, και είναι πάντα παρών στις περιπέτειες της ζωής τους.

Η Ιερά Σύνοδος (ΙΣ) της Εκκλησίας της Ελλάδας πήρε, στο ίδιο θέμα, την ακριβώς αντίθετη θέση. Το θέμα είναι επίμαχο και, όπως και σε άλλα σύγχρονα θέματα, οι χριστιανοί δεν ομονοούν. Αυτό που εντυπωσιάζει (χωρίς να εκπλήσσει) στην ανακοίνωση της ΙΣ είναι η στενότητα των αντιλήψεών της. Λένε: «το φύλο δεν είναι επιλέξιμο, αλλά ως δώρο αποτελεί θείο χάρισμα στον άνθρωπο που πρέπει αυτός να αξιοποιήσει για τον αγιασμό του».

Αν και το βιολογικό φύλο έχει τεράστια σημασία, το μείζον στο θείο δώρο είναι η ίδια η ζωή. Όταν το δώρο του βιολογικού φύλου συνοδεύεται από αβάσταχτο ψυχικό πόνο, ως μέρος της ιδιοσυστασίας του ατόμου (η δυσφορία φύλου, όπως η σχιζοφρένεια, δεν είναι επιλογή), το μείζον δεν είναι η ιερότητα του βιολογικού φύλου αλλά η ιερότητα του προσώπου. Ο άνθρωπος, για τον χριστιανό, είναι κάτι παραπάνω από το βιολογικό του φύλο – είναι πρόσωπο που πασχίζει να μετάσχει στο ευ-αγγέλιο· να γίνει κατ΄ ομοίωση του Θεού. Το πνεύμα της Καινής Διαθήκης δεν είναι η τήρηση «κανόνων» (οι Φαρισαίοι τηρούσαν άψογα τους θρησκευτικούς κανόνες της εποχής τους) αλλά η απροϋπόθετη αγάπη για τον άλλο – η αγάπη που μετασχηματίζει διαρκώς τον φορέα της.

Αν υπάρχει αγάπη στην ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου είναι δυσδιάκριτη. Η μούχλα των έτοιμων σχημάτων κυριαρχεί: τα «χρηστά ήθη» , ο «ανεξέλεγκτος δικαιωματισμός» , ο «ιερός θεσμός της οικογένειας» . Η συμπόνοια υπάρχει ως ρητορικό στολίδι, όχι ως ενεργός παρουσία. Ο Απόστολος Παύλος, σκανδαλωδώς, θέλει να γίνει τα πάντα (ακόμα και «άνομος» ), «ίνα τους πλείονας κερδίσω» (Α’ Κορ.9:19-22). Η ΙΣ μάλλον θα εύχονταν να μην υπήρχαν άνθρωποι με δυσφορία φύλου – η ύπαρξή τους είναι ένα stress test για τα βολικά σχήματά της. Ακόμη χειρότερος είναι ο χλευασμός. «Αυτά είναι παιχνιδίσματα» είπε ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, υποτιμώντας τη σημασία του νόμου για την ταυτότητα φύλου. Δεν μπήκε καν στον κόπο να κατανοήσει τους «στεναγμούς και τις λύπες» των διεμφυλικών. Τι σχέση έχει αυτή η στάση με το πλουραλιστικό πνεύμα του Παύλου;

Ελάχιστη, νομίζω. Ο χριστιανισμός του Αρχιεπισκόπου και της ΙΣ είναι ο εξουσιαστικός χριστιανισμός - μια ακόμα ιδεολογία για τους ‘πιστούς’. Αυτό που κυρίως ενδιαφέρει τους ιεράρχες είναι να κρατήσουν την κεντρική θέση που παραδοσιακά κατέχουν στο ελληνικό γκουβέρνο: να υπαγορεύουν νόμους και να ασκούν την εξουσία των συμβόλων-νοημάτων ως προϋπόθεση για την κοσμική εξουσία που κατέχουν. Λένε ότι απλώς καταθέτουν τη γνώμη τους. Πόσο υποκριτικό! Δεν πρόκειται μόνο για το ότι πιέζουν φανερά υπουργούς, βουλευτές και κόμματα, αλλά και ότι, παθητικά, προσφέρονται να χρησιμοποιηθούν (να ειδωλοποιηθούν) από μισάνθρωπους πολιτικάντηδες.

Το βαθύτερο πρόβλημα της Εκκλησίας της Ελλάδος είναι αυτό που εύστοχα επεσήμανε ο π. Β. Θερμός στο διεισδυτικό βιβλίο του Φυγή προς τα Εμπρός (Αρμός, 2017): αισθάνεται άνετα κυρίως στο ομοιογενές περιβάλλον του προνεωτερικού «χωριού» , όχι στο ανοιχτό περιβάλλον της νεωτερικής «πόλης» και τη ρευστότητα της «μεταπόλης» . Η δυσαρμονία με τη νεωτερικότητα εκφυλίζει τον λόγο της σε συντηρητική προπαγάνδα.

Ως χριστιανή, η καθηγήτρια Μακλόσκι μάλλον θα ένοιωθε δυσάρεστα στην Εκκλησία της Ελλάδος. Ως πολίτης, όμως, θα ήταν ικανοποιημένη, εφόσον, στην οργανωμένη πολιτική μας κοινότητα, με όλα τα στραβά της, μια βαθιά υπαρξιακή της ανάγκη αναγνωρίστηκε επισήμως. Το όφελος είναι και δικό μας. Δίνοντας το χέρι στους διεμφυλικούς, πετυχαίνουμε ένα ηθικό-πολιτικό κατόρθωμα: εκλεπτύνουμε την ευαισθησία μας, διευρύνουμε την κοινότητά μας.