Τρώμε τις σάρκες μας

Ένας Αμερικανός αξιωματικός στον πόλεμο του Βιετνάμ έκανε το ακόλουθο διαστροφικό σχόλιο, μετά την πρωτοφανή αγριότητα των ανδρών του για την κατάληψη ενός χωριού: «Προκειμένου να σώσουμε το χωριό, έπρεπε να το καταστρέψουμε». Παρατηρώντας για μια ακόμη χρονιά τις εθιμοτυπικές, πλέον, καταλήψεις των γυμνασίων και λυκείων της χώρας, οδηγείται κανείς σε παρόμοιο συμπέρασμα: για να σώσουν υποτίθεται τη δημόσια εκπαίδευση, οι καταληψίες πρέπει να την καταστρέψουν! Η αυτο-καταστροφική μανία που χαρακτηρίζει όλο και περισσότερο τη σημερινή Ελλάδα, βρίσκει την πιο πλήρη έκφρασή της στη δημόσια εκπαίδευση: κλειδωμένα σχολεία, κατεστραμμένα θρανία, σκουπίδια, ιδεολογικός αφιονισμός, διαπληκτιζόμενοι γονείς. Και μη χειρότερα!

Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, η καινούρια σχολική χρονιά εγκαινιάζεται με μαθήματα, στην Ελλάδα με καταλήψεις. Σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες συζητούν τρόπους να καταστήσουν τα σχολεία πιο αποτελεσματικούς χώρους μάθησης, στην Ελλάδα το πιο πιεστικό αίτημα είναι, ναι, να ανοίξουν τα σχολεία! Σε όλες τις χώρες της ΕΕ ενισχύεται ποικιλοτρόπως η δημόσια εκπαίδευση, στην Ελλάδα καταρρέει. Αν το Διαδίκτυο είναι το σύμβολο της εκπαίδευσης στη δικτυακή κοινωνία, στην Ελλάδα είναι το λουκέτο! Απελπισία!

Καταλαμβάνουν τα σχολεία, λένε, για να διαμαρτυρηθούν, μεταξύ άλλων, για τις ελλείψεις σε σχολικά βιβλία και τα κενά σε καθηγητές. Τα προβλήματα αυτά είναι όντως υπαρκτά. Είναι απαράδεκτο για μια σύγχρονη χώρα να μη μπορεί να στείλει εγκαίρως βιβλία και καθηγητές σε σχολεία. Δεν χρειάζεται κάτι περισσότερο από βασικές ικανότητες project management, τις οποίες εδώ και μερικές δεκαετίες το υπουργείο Παιδείας των αποσπασμένων καθηγητών-υπαλλήλων προφανώς δεν διαθέτει, και κανένας υπουργός δεν φρόντισε να τις αποκτήσει. Η παιδεία για τους Υπουργούς Παιδείας μάλλον είναι «αγγαρεία», για να θυμηθούμε έναν φαιδρό πρώην υπουργό.

Προσέξτε όμως τη διαστροφή: οι καταληψίες εμποδίζουν τη μάθηση γιατί η διαδικασία της μάθησης έχει κενά! Είναι σα να εκδικείσαι το γιατρό σου για κάποιες ελλιπείς συμβουλές του στο παρελθόν, καπνίζοντας περισσότερο! Υπάρχει μέθοδος στην τρέλα, όμως, η διαστροφή εξηγείται. Οι μαθητές γνωρίζουν ότι τα δημόσια σχολεία δεν εκπαιδεύουν, τη δουλειά την κάνουν τα φροντιστήρια. Όταν μια ιδεοληπτική μειονότητα καταλαμβάνει ένα σχολείο, δεν επισύρει απαραίτητα την οργή των συμμαθητών τους, αφού δεν νοιώθουν ότι στερούνται κάτι πολύτιμο. Το δημόσιο σχολείο έχει πάψει να συνιστά αποτελεσματική κοινότητα μάθησης. Είναι πολλοί οι λόγοι που παρήγαγαν αυτό το αποτέλεσμα.

Στην Ελλάδα οι δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση είναι οι μικρότερες στην ΕΕ ως ποσοστό του ΑΕΠ (3.5%, όταν ο μέσος όρος είναι 5.2% και στις Σκανδιναβικές χώρες πάνω από 7%). Αντιθέτως, οι ιδιωτικές δαπάνες γιγαντώθηκαν την τελευταία εικοσαετία: ενώ στις χώρες του ΟΟΣΑ οι ιδιωτικές δαπάνες για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση αντιστοιχούν στο 10% του συνόλου των δαπανών, στην Ελλάδα είναι το 33%. Η πενία δημιουργεί κακές υποδομές, ιδιαίτερα σε κτίρια και εκπαιδευτικές πηγές, όπως είναι οι βιβλιοθήκες και οι τεχνολογίες πληροφορικής, οι οποίες, σε συνδυασμό με την έλλειψη αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου, ελλιπούς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, απειθαρχίας των μαθητών, και την ισχνή διοίκηση των σχολείων, παράγουν μια κουλτούρα μετριότητας και ένα αρνητικό μαθησιακό κλίμα, το οποίο οδηγεί σε χαμηλές επιδόσεις. Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι οι Έλληνες μαθητές κατατάσσονται στις τελευταίες θέσεις στα διάφορα τεστ του ΟΟΣΑ, ή ότι το 20% των μαθητών της Α’ Γυμνασίου είναι λειτουργικά αναλφάβητοι.

Ένα αρνητικό μαθησιακό περιβάλλον απομειώνει το σχολείο από κοινότητα γνώσης σε έναν απλό μηχανισμό μετάδοσης πληροφοριών. Τα παραπλανημένα παιδιά των καταλήψεων δεν αντιλαμβάνονται ότι αυτό που πρωτίστως καταστρέφουν είναι η αυτονόητη εκπαιδευτική ρουτίνα, η λεπτή σχέση καθηγητή-μαθητή, η ευαίσθητη μαθησιακή κουλτούρα. Την εκπαιδευτική διαδικασία δεν την ξαναπιάνεις εκεί που την άφησες, όπως ένας αθλητής χάνει τη φόρμα του αν σταματήσει να προπονείται για ένα διάστημα. Η εκπαίδευση είναι άθλημα, όχι μηχανική λειτουργία. Στην εκπαίδευση δεν πραγματοποιείται απλή μεταφορά πληροφοριών αλλά μετοχή σε μια κοινότητα αξιών. Η εκπαίδευση απαιτεί κόπο, πειθαρχία και υπακοή, ακριβώς τα αντίθετα από αυτά που ξεφωνίζουν οι καταληψίες. Η φαντασία, μας θυμίζει ο Αϊνστάιν, απαιτεί ιδρώτα - ενεργοποιείται σε εκείνους που μοχθούν και πειθαρχούν. Ρωτήστε την Κική Δημουλά και τον Θανάση Φωκά.

Η παθιασμένη αναζήτηση της αριστείας δεν συγκαταλέγεται στις συλλογικές μας αξίες: συμβιβαζόμαστε με τη μετριότητα, ανεχόμαστε την αθλιότητα, γυρίζουμε αδιάφορα την πλάτη στην αυτο-καταστροφική διαμαρτυρία. Ένα συλλογικό αγαθό μετατρέπεται σε ιδεολόγημα και απαξιώνεται από αυτούς που δήθεν το υπερασπίζονται. Την επόμενη φορά που θα ακούσετε έναν πολιτικό να αερολογεί για την «κοινωνία της γνώσης», φέρτε στο μυαλό σας τα λουκέτα της Γκράβας και θάχετε μια εικόνα της σημερινής Ελλάδας χωρίς ψιμυθιώσεις.

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή στις 11 Νοεμβρίου 2007