Τετάρτη 28 Νοεμβρίου 2007

Η κουλτούρα της ανομίας


Αν ταξιδέψετε σε αυτοκινητόδρομους της Αυστραλίας θα συναντήσετε πινακίδες, όπως «Δέστε τη ζώνη ασφαλείας. Είναι νόμος» («Fasten your seat belt. Its the law»). Για έναν Ελληνα, το εντυπωσιακό δεν είναι η υπενθύμιση-προτροπή, αλλά η αιτιολόγησή της: «Είναι νόμος». Στις εκλογικευμένες κοινωνίες, το γεγονός ότι μια συμπεριφορά ρυθμίζεται με νόμο αποτελεί, κατ’ αρχήν, επαρκή λόγο για να τηρείται. Αν πείτε σε έναν Ελληνα οδηγό ότι πρέπει να τηρεί τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας είναι σα να διαβάζετε Εμπειρίκο στους χασισοκαλλιεργητές των Ζωνιανών! Τίποτα δεν είναι πιο εντυπωσιακό και συνάμα θλιβερό σε αυτή τη χώρα από την περιφρόνηση του νόμου.

Βεβαίως, σε όλες τις χώρες υπάρχουν φαινόμενα παραβίασης της έννομης τάξης. Το αξιοπρόσεκτο, όμως, στην περίπτωση της Ελλάδας είναι ότι η περιφρόνηση του νόμου αποτελεί συστατικό στοιχείο της νεοελληνικής κουλτούρας, σε σημείο που να θεωρείται συχνά αυτονόητη, να επιδεικνύεται εκτεταμένη ανοχή απέναντί της, ακόμα και να προβάλλεται δημοσίως. Αν νομίζετε ότι υπερβάλλω, σκεφτείτε τα εξής.

Το 29% των ιδιωτικών δαπανών υγείας αφορούν «μαύρο» χρήμα, δηλαδή «φακελλάκι» σε γιατρούς δημοσίων νοσοκομείων και πληρωμές χωρίς απόδειξη σε ιδιώτες γιατρούς. Η φοροδιαφυγή υπερβαίνει το 30% του ΑΕΠ, η παραοικονομία είναι ιλιγγιώδης. Δεν είναι ασυνήθιστο, οι αγροτικές επιδοτήσεις να εισπράττονται παράνομα από μη δικαιούχους. Η εκτεταμένη διαφθορά μας κατατάσσει στις κορυφαίες θέσεις πανευρωπαϊκώς. Εκτιμάται ότι ένα στα τρία κτίσματα, είτε είναι παντελώς αυθαίρετο, είτε έχει παραβεί πολεοδομικές διατάξεις. Τρισήμισυ εκατομμύρια στρέμματα δημόσιας γης έχουν καταπατηθεί. Οι καταλήψεις δημοσίων χώρων είναι τόσο συνηθισμένες, όσο η εβομαδιαία επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ. Η ευνοιοκρατία συνιστά έναν βασικό μηχανισμό ικανοποίησης αιτημάτων, είτε αυτά αφορούν άτομα, είτε ομάδες.

Δεν χρειάζεται να συνεχίσω. Ο βιόκοσμος του νεοέλληνα απαρτίζεται συχνά από πρακτικές που είτε παρακάμπτουν το νόμο, είτε τον παραβιάζουν ανοιχτά, είτε κινούνται στα όρια της νομιμότητας. Σε κάθε περίπτωση, για διάφορους λόγους, ο Ελληνας πολίτης δεν νοιώθει να δεσμεύεται από αφηρημένες αρχές καθολικής εφαρμογής. Τι είναι νόμιμο και τι όχι δεν τον απασχολεί ιδιαίτερα, ενίοτε μάλιστα ούτε καν το αντιλαμβάνεται, αρκεί να γίνει η δουλειά του. Η επίκληση του νόμου δεν επιφέρει αυτόματη συμμόρφωση, αλλά μάλλον έκπληξη, χλευασμό ή αναζήτηση μεθόδων παράκαμψης.


Η κουλτούρα της ανομίας καθιερώνει μη έλλογους τρόπους ικανοποίησης επιμέρους επιδιώξεων, κυρίως μέσα από την αυθαίρετη ιδιωτική δράση και την πρόσβαση σε κλειστά, και γι αυτό μη υποκείμενα σε δημόσιο έλεγχο, δίκτυα συμφερόντων. Σε μια τέτοια κουλτούρα, τα άτομα δεν θεωρούν ότι είναι υπόλογα σε κοινές, έλλογες αξίες που, κατ’ αρχήν, εκφράζει ο νόμος, αλλά αυτοαναφορικά επιδιώκουν να ικανοποιούν τις ιδιωτικές επιδιώξεις τους, Γι αυτό στην κουλτούρα της ανομίας συναντούμε όχι μόνο παράνομες πρακτικές, αλλά και ακοινώνητα άτομα, εκτεταμένη δυσπιστία και αγένεια, καχεκτικούς θεσμούς, ισχνή δημόσια σφαίρα.

Καθοριστικός παράγοντας για τη διαιώνιση της κουλτούρας της ανομίας αποτελεί η συμπεριφορά των «αρχόντων». Αν αυτοί που ασκούν έλλογη εξουσία δεν τηρούν το νόμο, η συμπεριφορά τους αντιγράφεται από τους πολίτες και διαχέεται σε όλο το κοινωνικό σώμα. Οταν οι βουλευτές δεν πληρώνουν τα τηλέφωνά τους ή αυτοαπαλάσσονται από τις συνέπειες του νόμου για την υπέρβαση του ορίου εκλογικών δαπανών, γιατί να μη φοροδιαφύγει ο πολίτης; Οταν οι πρυτάνεις αρνούνται να εφαρμόσουν το νόμο, γιατί να σεβαστεί ο φοιτητής τον πανεπιστημιακό χώρο;


Δείτε πως ορισμένα πανεπιστήμια υποδέχθηκαν τον πρόσφατο «νόμο-πλαίσιο». Σύμφωνα με το νόμο, το πανεπιστημιακό άσυλο προστατεύει μόνο χώρους στους οποίους γίνεται μάθημα και έρευνα. Τι λένε οι πρυτάνεις επ’ αυτού; «Εμείς θεωρούμε ότι το άσυλο ισχύει για όλους τους χώρους του πανεπιστημίου», δήλωσε ο πρύτανης του ΑΠΘ, κ.Α. Μάνθος. Με άλλα λόγια, ποιός νοιάζεται τι λέει ο νόμος, σημασία έχει τι λέμε «εμείς» – οι όποιοι εμείς, από τον πρύτανη, ως τον καταληψία συνδικαλιστή, μέχρι τον αυθαίρετο οικιστή και το φοροφυγάδα. Ο επικεφαλής του ΑΠΘ δεν διστάζει να ανακοινώσει ότι, για την πιθανή άρση του ασύλου, δεν θα απευθυνθεί στο αρμόδιο Πρυτανικό Συμβούλιο, όπως ορίζει ο νόμος. «Δεν θα εφαρμόσω τη διάταξη για συνεδρίαση του πρυτανικού συμβουλίου [...]», δηλώνει ανενδοίαστα. «Θα προσφύγω [...] στη Σύγκλητο» («Το Βήμα», 11/11/2007).

Η κουλτούρα της ανομίας κορυφώνεται όταν ακόμα και οι «άρχοντες» τείνουν να περιφρονούν το νόμο. Είναι λυπηρό, διότι ο νόμος είναι το εργαλείο αυτού που ασκεί έλλογη εξουσία. Αν το παραμερίσει, αυτοκαταργείται. Κι αν το περιφρονήσει, μειώνεται το ηθικό του ανάστημα. Τι θα πει στον καταληψία φοιτητή ο πρύτανης που αρνείται να εφαρμόσει το νόμο; Το πιο λυπηρό, όμως, είναι ότι, στην κουλτούρα της ανομίας, αυτές οι διακρίσεις δεν είναι καν αντιληπτές, αντί να θεωρούνται αυτονόητες.

9 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Είναι μια δυσάρεστη κατάσταση που απεικονίζεται όπως γράφετε " στα ακοινώνητα άτομα, την εκτεταμένη δυσπιστία και την αγένεια " που συναντάμε κάθε μέρα.
Όμως, στην προηγούμενη ανάρτησή σας για τα σχολεία, γράψατε κάτι πολύ σωστό, " δεν αντιμετωπίζουμε τις ελλείψεις με περισσότερες ελλείψεις ". Πόσοι το λένε αυτό που μπορούν να ακουστούν ;
Καλά κάνατε και φωνάξατε :)

ManBlogg είπε...

Νομίζω ότι σε όλ'αυτά, ίσως το πιο σημαντικό απ'όλα, είναι η προβληματική λειτουργία του θεσμού εκείνου που υποτίθεται ότι πρέπει να απονέμει τη δικαιοσύνη όπως ορίζει ο νόμος. Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο επικρατεί αυτή η γενική απαξίωση του σεβασμού του νόμου πίστευω, είναι διότι σε γενικές γραμμές επικρατεί η πεποίθηση και η βεβαιότητα ότι δεν υπάρχει κανείς διατεθειμένος να τον εφαρμόσει και κυρίως φυσικά τα δικαστήρια τα ίδια. Διότι θα έπρεπε να ήταν υπόθεση ρουτίνας, για παράδειγμα κάτι πολύ απλό. Η παρουσία του κ. Βύρωνα Πολύδωρα οδηγώντας μηχανή χωρίς κράνος, θα έπρεπε να ήταν διαδικασία χωρίς σκέψη, για έναν οποιοδήποτε εισαγγελέα (ακόμα και οποιοδήποτε πολίτη) που θα το διαπίστωνε στην τηλεόραση ή στον τύπο να του ασκήσει μήνυση και να τον αναγκάσει να πληρώσει το ανάλογο πρόστιμο συν οτιδήποτε επιπλέον για παραδειγματισμό.

Ανώνυμος είπε...

Οι παρατηρήσεις σας για το φαινόμενο της ανομίας εν Ελλάδι εξαιρετικές. Ο καθένας θα μπορούσε να αναφέρει και άλλα περισσότερα συμπτώματα, προσωπικές παραπομπές από το στενό του περιβάλλον, εμπειρικές διαπιστώσεις που προκαλούν τη λογική όσων έχουν περάσει έστω κι ένα μικρό χρονικό διάστημα στο εξωτερικό.
Το ερώτημα για μένα όμως παραμένει βασανιστικό: Μιλάμε για μια εγγενή ανομία, σύμφυτη των Ελλήνων, μια αταβιστική συμπεριφορά που θα μας ακολουθεί ες αεί;
Αν η απάντηση είναι όχι, τι είναι εκείνο που θα μπορούσε να μεταβάλει την παρεκκλίνουσα του νόμου αυτή πρακτική;
Έχει ατούτη η χώρα ένα διαφορετικό μέλλον;

emfortos είπε...

Και η κομματική ανομία; με το "μαχητικό" πέπλο της αριστεράς;

[Θα καταργήσουμε το νόμο στην πράξη,στο πεζοδρόμιο.]

Τι οπισθοδρόμηση; τι φασισμός εις βάρος της κοινωνίας;

Όχι μόνο αγένεια,αλλά και τραμπουκισμός,με σπίλωση συνειδήσεων,προπηλακισμούς,
βιαιότητες,εξευτελισμούς προσώπων και θεσμών στο όνομα,μιας άλλης νομιμότητας.
Για το καλό μας.
Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη! τι μπούρδα!

Για να γυρίσει το κόμμα θέλει δουλειά πολύ.Κρίμα

Δημήτρης Σταύρου είπε...

Ποιο είναι το ηθικό ανάστημα εκπαιδευτικών που κερδίζουν, φανερά, "μαύρο" χρήμα; Τι λένε στους μαθητές τους γι'αυτό;

Καππαδόκης είπε...

Ενα σοβαρό κράτος (Ιταλία) κατεδίκασε πρώην πρωθυπουργό της για καταχρήσεις και τον άφησε να πεθάνει στην ξενητειά γιατί αν γύριζε στην Ιταλία θα έμπαινε φυλακή. Φαντάζεστε αντίστοιχο φαινόμενο στην Ελλάδα;

Ενα άλλο σοβαρότερο από μας δυστυχώς κράτος (Τουρκία)κατεδίκασε όλο τον γνωστό ως τότε πολιτικό κόσμο και τον έστειλλε σπίτι του επειδή ήταν φαύλος και διαπλεκόμενος. Πως αντιδρούμε εμείς στο αντίστοιχο φαινόμενο;

Ενα άλλο σοβαρό κράτος (Γαλλία) κάλεσε μόλις πριν λίγες ημέρες τον πρώην Πρόεδρό του και ιστορικό πολιτικό πρόσωπο στο γραφείο του ανακριτή και επί 3ωρο τον ανέκρινε για κάποιες ατασθαλίες που παρουσιάστηκαν στην προεδρία του.
Εγινε τίποτα με δικό μας Πρόεδρο που γυρνώντας από επίσημο ταξείδι κουβάλησε μαζί του όλες τις ηλεκτρικές συσκευές της νέας πολυτελούς κατοικίας του που και αυτήν κατάφερε να την αποκτήσει από το μισθό του;

Ενα άλλο σοβαρό κράτος (Ιταλία) έστειλλε στη Β' Εθνική την πρωταθλήτρια και αφαίρεσε διψήφιο αριθμό βαθμών από τις πιο σημαντικές του ποδοσφαιρικές ομάδες γιατί ήταν ανακατωμένες σε ποδοσφαιρικά και όχι μόνο σκάνδαλα.
Εαν στη θέση της Γιουβέντους βάλουμε τον Ολυμπιακό τον Παναθηναικό η την ΑΕΚ είναι σίγουρο πως τουλάχιστον θα πέσει η κυβέρνηση.

Σε όλα τα παραπάνω παραδείγματα υπάρχει ένα κράτος που το δημιούργησαν οι ταγοί του και το καθοδηγούν οι νόμοι του.
Στην Ελλάδα οι ταγοί καταπατούν τους νόμους για ίδιον όφελος και αποδομούν το κράτος.

Ετσι απλά...

Ανώνυμος είπε...

Η κουλτούρα της ανομίας συνδέεται στενά με την ύπαρξη ενός εκτετεμένου κράτους. Ενδεχομένως η μείωση των κρατικών λειτουργιών θα επιφέρει και αντίστοιχη μείωση της ανομίας.
Αν δεν κάνω λάθος στο Πάντειο Πανεπιστήμιο εκκρεμεί η υπόθεση της υπεξαίρεσης εκ μέρους των προηγούμενων πρυτανικών αρχών τεράστιων κονδυλίων, όπου ελπίζω να πρυτανεύσει ο νόμος στο στάδιο της έκδοσης της απόφασης.
Οι άρχοντες δεν ξέρουν τους νόμους, γιατί απλά δεν δίνουν αρκετά λεφτά για να αγοράσουν καλύτερες νομικές υπηρεσίες από αυτές που ήδη έχουν.
Οι δημόσιες υπηρεσίες υγείας σκοπίμως υποχρηματοδοτούνται για να προωθηθούν ιδιωτικά συμφέροντα.

Καππαδόκης είπε...

Μέσα στην κουλτούρα της ανομίας και της κοροιδίας θα έλεγα και η χθεσινή τρπολογία του Αλογοσκούφη για το 20% του ΟΤΕ. Ανομία γιατί αντίκειται στους νόμους της Ευρωπαικής Ενωσης και κοροιδία γιατί ενώ ξέρει πως θα απορριφθεί από το Ευρωπαικό Δικαστήριο, θέλοντας να κερδίσει χρόνο, μας κοροιδεύει ότι τάχα υπερασπίζεται τα συμφέροντα του Δημοσίου.

Η κοροιδία του βασικού μετόχου δεν ήταν αρκετή φαίνεται για να εμπεδώσουμε το μάθημά μας.

Πάλι θα τους ξεγελάσουμε τους κουτόφραγγους και τους εμίρηδες αυτή τη φορά εμείς οι ξύπνιοι Ρωμιοί πολιτικοί.

Ευτυχώς που το μυαλό του Ελληνα πολιτικού δεν είναι πάντα ταυτισμένο με το μυαλό του Ελληνα πολίτη και έτσι επιβιώνουμε σαν Εθνος..

Ανώνυμος είπε...

επισης ειναι σημαντικο να τονισουμε οτι πλεον ακομα και οι πολιτες του κρατους μας δικαιολογουν τους ιδιους τους "αφεντες" αναφερομενοι στο οτι ειναι ο υπουργος για παραδειγμα μπορει να κανει οτι θελει τι μπορουμε να κανουμε για να του αντιταχθουμε πολλες φορες τιποτα....