Κανείς άλλος για μήνυση;

Αμφιβάλλετε ότι η πολιτική μας ζωή μοιάζει περισσότερο με την πολιτική ζωή σε πρώην κομμουνιστικές ή τριτοκοσμικές χώρες; Αν ένα χαρακτηρηστικό των ανώριμων θεσμικά δημοκρατιών είναι η διαρκής ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής – η μεταφορά της πολιτικής διαμάχης στα δικαστήρια -, τότε η Ελλάδα θυμίζει περισσότερο τη Ρουμανία και την Ουκρανία και λιγότερο την Ολλανδία ή τη Δανία.

Σταχυολογώ από τις ειδήσεις των τελευταίων τριών εβδομάδων. Η ΔΕΗ ανακοίνωσε σημαντικές ζημίες για το πρώτο εξάμηνο του 2008 και αναμένει μεγαλύτερες στο δεύτερο εξάμηνο. Τι κάνει η ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ; Καταθέτει μηνυτήρια αναφορά κατά της διοίκησης της εταιρίας για «πλημμελή άσκηση των καθηκόντων» της στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου! Τόσο απλό!
Για να μη θεωρηθούν οπισθοδρομικοί οι νοσοκομειακοί γιατροί Αθηνών-Πειραιώς στην «προστασία» του δημοσίου συμφέροντος, κατέθεσαν κι αυτοί μήνυση κατά του υπουργού Υγείας, θεωρώντας τον υπεύθυνο για το θάνατο ασθενών εξαιτίας ελλείψεων προσωπικού στις μονάδες εντατικής θεραπείας. Επιτέλους, μάθαμε ποιός είναι ο ένοχος!
Δεν μηνύουν όμως μόνο οι συνδικαλιστές. Το παράδειγμα το δίνουν τα πολιτικά κόμματα. Το ΠΑΣΟΚ κατέθεσε μηνυτήρια αναφορά κατά του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και κατά του προϊσταμένου της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών, για «παρεμπόδιση της διαβίβασης της δικογραφίας [για το Βατοπέδι] στην Βουλή [...]», σύμφωνα με τον εκπρόσωπο Τύπου του ΠΑΣΟΚ.

Αυτές οι μηνύσεις (και πολλές άλλες παρόμοιες) έχουν δύο κοινά στοιχεία. Πρώτον, υποκαθιστούν την πολιτική διαμάχη – απο-πολιτικοποιούν δημόσια θέματα. Στον πολιτικό λόγο δεν αντιπαρατίθεται πολιτικός αντί-λογος, στην πολιτική κίνηση δεν αντιτίθεται μια αντίστοιχη πολιτική κίνηση με βάση τους κοινοβουλευτικούς κανόνες, στη διοικητική πράξη δεν αντιπαρατίθεται μια συνδικαλιστική αντι-πράξη με βάση τους κανόνες που ορίζουν τις εργασιακές σχέσεις, στη δικαστική ερμηνεία δεν αντιτίθεται μια αντίπαλη ερμηνεία με βάση τους δικονομικούς κανόνες. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι πολιτικοί και οι συνδικαλιστές προσπαθούν να ενισχύσουν τη θέση τους προσπαθώντας να δείξουν ότι οι αντίπαλοί τους παραβαίνουν το νόμο. Δεν τους ενδιαφέρει ιδιαίτερα ότι εμπλέκουν τη Δικαιοσύνη στα «παιχνίδια» τους κι έτσι, εμμέσως, την απαξιώνουν. Αυτό που κυρίως τους νοιάζει είναι η δημιουργία εντυπώσεων.

Κι αυτό είναι το δεύτερο στοιχείο. Οι μηνύσεις δεν γίνονται για να αποδοθούν πράγματι ευθύνες, αλλά για να δημιουργηθούν επικοινωνιακά γεγονότα. Ολο το παιχνίδι γίνεται για τα ΜΜΕ - να δημιουργηθεί μιντιακός θόρυβος, ο οποίος θα φθείρει τον αντίπαλο. Η Δικαιοσύνη μετατρέπεται σε εργαλείο φθοράς τους αντιπάλου.

Τα αποτελέσματα είναι κωμικοτραγικά. Τι στοιχεία θα επιτρέψουν στον εισαγγελέα να αποφανθεί αν ο πρόεδρος της ΔΕΗ ή ο υπουργός Υγείας «ασκεί πλημμελώς τα καθήκοντά του»; Μπορεί στα σοβαρά να σταθεί ένα τέτοιο κατηγορητήριο; Το πρόβλημα της ζημίας της ΔΕΗ ή της έλλειψης μονάδων εντατικής θεραπείας προέρχεται από το ότι οι αντίστοιχοι επικεφαλής ασκούν «πλημμελώς» τα καθήκοντά τους;

Η βιομηχανία των μηνύσεων συνιστά μια ακόμα έκφραση της βαθιά παθολογικής λειτουργίας του πολιτικού μας συστήματος. Τα προβλήματά μας δεν επιδιώκουμε να τα λύσουμε με συντεταγμένο τρόπο, χρησιμοποιώντας τους επιμέρους κανόνες του χώρου στον οποίο δημιουργούνται, αλλά πασχίζουμε να τα ανάγουμε στη σφαίρα της Δικαιοσύνης. Λες και οι πολιτικές-διοκητικές αποφάσεις, καθώς και η εφαρμογή των αποφάσεων, είναι θέματα της ίδιας τάξεως όπως η δωροδοκία, η οικοδόμηση παράνομης κατοικίας, η η υπόθαλψη εγκληματία από έναν υπουργό. Συγχέουμε την αποδεδειγμένη προσωπική ευθύνη που επισύρει ποινικές κυρώσεις, με αναπόδεικτα κίνητρα και σχετικά απρόσωπες, αντιφατικές, και ευμετάβλητες πολιτικές-διοικητικές διαδικασίες.

Το χειρότερο όμως είναι άλλο. Η βιομηχανία των μηνύσεων αφενός μεν ευτελίζει τη Δικαιοσύνη, αφετέρου δε διαιωνίζει το βαθύτερο και διαρκέστερο πρόβλημα της ελλαδικής κοινωνίας: την έλλειψη εμπιστοσύνης σε θεσμούς και θεσμοποιημένες διαδικασίες. Η αχαλίνωτη κατάθεση μηνύσεων για πολιτικά-διοκητικά θέματα αποδυναμώνει τη δημόσια σφαίρα και το δημόσιο λόγο που τη συνέχει.

Προκαλεί όντως πολλά ερωτηματικά το γεγονός ότι η δικογραφία για το σκάνδαλο του Βατοπεδίου δεν έφθασε ακόμα στη Βουλή, τα οποία πρέπει να τεθούν, και στα οποία ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου οφείλει να απαντήσει. Για τη ζημία της ΔΕΗ υπάρχουν διάφορες ερμηνείες, και ο πρόεδρός της μας χρωστά τη δική του εξήγηση. Οι ελλείψεις σε μονάδες εντατικής θεραπείας είναι πράγματι απαράδεκτες και περιμένουμε από τον υπουργό Υγείας να λογοδοτήσει σχετικά. Στη δημοκρατία οι κυβερνήτες και οι πολιτειακοί παράγοντες λογοδοτούν στη Βουλή και στα αρμόδια όργανα για τις πολιτικές τους και τις συμπεριφορές τους. Μόνο όταν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία για συγκεκριμένες πράξεις που φανερώνουν δόλο, ο πολιτικός λόγος μετατρέπεται σε δικαστικό. Την αυτονομία της πολιτικής, για την οποία τόσο αρέσκεται να μιλά ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, την προστατεύουμε με το να ενεργούμε πολιτικά, όχι να μεταφέρουμε τις πολιτικές μας αντιθέσεις στη Δικαιοσύνη.