Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 2009

Ένας αποτυχημένος πρωθυπουργός φεύγει, ένας ανεπαρκής έρχεται…


Ο λόγος και η πρακτική που υιοθετεί κάποιος ως αρχηγός της αντιπολίτευσης προοιωνίζονται συνήθως τον τρόπο που θα κυβερνήσει. Όπως δεν χρειάζονταν μαντικές ικανότητες να προβλέψει κανείς, πριν από έξι και πλέον χρόνια, ότι ο Καραμανλής Β’ δεν θα έφερνε το μεταρρυθμιστικό άνεμο ως πρωθυπουργός (αν και ο πάταγος της αποτυχίας του ήταν απρόβλεπτος), έτσι και σήμερα μπορεί βάσιμα κανείς να διαβλέψει ότι η κατρακύλα της χώρας δεν θα ανακοπεί ουσιωδώς αν τον διαδεχθεί στην πρωθυπουργία ο Παπανδρέου Γ’.

Και οι δύο έχουν αξιοπρόσεκτα κοινά σημεία. Πρόκειται για πολιτικές μετριότητες, δίχως επεξεργασμένη άποψη για τη χώρα και, κυρίως, χωρίς πολιτικό θάρρος. Εκτοξεύτηκαν σε ηγετικά αξιώματα εξαιτίας του επωνύμου τους, όχι των ικανοτήτων τους ή κάποιου συμβολισμού που ενσάρκωνε η ηγεσία τους. Επαγγελματίες πολιτικοί, μεγάλωσαν σε προνομιούχες πολιτικές οικογένειες έχοντας διαμορφώσει ιδιοκτησιακή αντίληψη για τα κόμματά τους και τους δημόσιους θεσμούς. Δεν έχουν βιωματική αίσθηση των προβλημάτων, δεν παθιάζονται με τον τόπο.

Το χειρότερο όμως είναι ότι δεν αντιλαμβάνονται τις βαθιές δομές που καθηλώνουν τη χώρα, το συστημικό χαρακτήρα των προβλημάτων, την ιστορικότητά τους, αλλά τα ερμηνεύουν απλοϊκά ως αποτέλεσμα κακών κυβερνητικών επιλογών μόνο. Δεν βλέπουν ότι οι εκάστοτε κυβερνητικές επιλογές συνήθως ερείδονται σε ένα υπόστρωμα ιστορικών νεοελληνικών εθισμών – αναξιοκρατίας, κομματισμού, πόλωσης, έλλειψης εμπιστοσύνης στους θεσμούς, ανοχής της παρανομίας, φατριασμού, αρχηγισμού, κρατικού πατερναλισμού, τοπικισμού, και θυματοποιητικού λαϊκισμού.

Τριανταπέντε χρόνια μετά την Μεταπολίτευση ξέρουμε πλέον ότι η νοοτροπία «φύγε εσύ, ναρθω εγώ κι όλα θα αλλάξουν», είναι φενάκη. Η διαφθορά δεν καταπολεμήθηκε επειδή έφυγε το ΠΑΣΟΚ και ήρθε η ΝΔ το 2004, γιατί η διαφθορά δεν είναι θέμα χρώματος των κυβερνώντων, αλλά βαθιών διοικητικών δομών και νοοτροπιών. Η ελλαδική επαρχία δεν θα αγκαλιάσει ξαφνικά τις ανεμογεννήτριες το 2009 επειδή αυτές θα προταθούν από τον μειλίχιο πρωθυπουργό Παπανδρέου, γιατί οι αντιδράσεις δεν έχουν να κάνουν τόσο με το ύφος της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, όσο με τη βαθιά ριζωμένη νοοτροπία καχυποψίας και προστασίας τοπικών μικροσυμφερόντων. Πως αλλάζουν αυτές οι νοοτροπίες; Κανείς δεν δείχνει να προβληματίζεται.

Συγκρίνετε την προεκλογική συνέντευξη Καραμανλή στις 29/2/2004 με την προεκλογική συνέντευξη Παπανδρέου στις 20/9/2009 (και οι δύο στην «Καθημερινή) και θα δείτε εντυπωσιακές ομοιότητες: ένας στρογγυλεμένος, προγραμματικά κενός αλλά επικοινωνιακά «αισιόδοξος» λόγος• πληκτική φλυαρία για «διάλογο»• η αναπόφευκτη αναφορά στην «πολιτική βούληση» για ένα «άλλο κράτος» και μια «νέα αρχή». Λόγια του αέρα! Αυτό που απουσιάζει και από τους δυο ηγέτες είναι ακριβώς η ισχυρή βούληση – τα κότσια να εφαρμόσουν δύσκολες αλλά απαραίτητες αλλαγές, με πολιτικό κόστος. Η καραμανλική επανίδρυση του κράτους κατέληξε σε φάρσα, ενώ η παπανδρεϊκή βούληση για την αναθεώρηση του άρθρου 16 εξανεμίστηκε τη στιγμή που συγκρούστηκε με το παγόβουνο του κρατικιστικού ΠΑΣΟΚ.

Η τρίτη γενιά των Παπανδρέου ετοιμάζεται να κυβερνήσει. Η τέταρτη υποθέτω ότι ήδη προπονείται. Δεδομένου ότι ο Παπανδρέου Γ’ δεν είναι νέος στην εκτελεστική εξουσία, μπορούμε να εικάσουμε πως θα πολιτευθεί: με πληθώρα εξωϋπηρεσιακών συμβούλων, παρακάμπτοντας τους δημόσιους λειτουργούς (όπως στο υπουργείο Εξωτερικών)• με το βαθύ ΠΑΣΟΚ συσπειρωμένο γύρω του, πνίγοντας τις όποιες εκσυγχρονιστικές πρωτοβουλίες μεταρρυθμιστών υπουργών του• δίχως αυτοφυές πολιτικό ένστικτο, χωρίς κινητοποιό αρχή και αρθρωμένη στρατηγική, με περιορισμένα προσωπικά βιώματα της χώρας που κυβερνά• χωρίς πάθος αλλά με αναβλητικότητα και ισορροπισμούς. Οι ραφές που συγκρατούν το ΠΑΣΟΚ θα φανούν στην πρώτη μεγάλη κρίση που θα διαχειριστεί.

Αν ο κ.Παπανδρέου κατανοούσε βαθιά το φαύλο κύκλο των προβλημάτων που ταλανίζουν τη χώρα, θα διακινδύνευε μια απλή, αδάπανη, και βαθιά συμβολική κίνηση: θα δεσμευόταν ότι, ένα μήνα μετά την εκλογή του, ο γενικός γραμματέας του υπουργικού συμβουλίου και οι γενικοί γραμματείς των υπουργείων δεν θα είναι πολιτικώς επιλεγμένα πρόσωπα, αλλά ανώτατα στελέχη της διοίκησης. Όποιος θέλει να κάνει ρήξεις, πρέπει πρώτα να διαρρήξει την παραδοσιακή σχέση του κυβερνώντος κόμματος με το κράτος, να δεθεί ο ίδιος στο κατάρτι της αξιοκρατίας και της ακομμάτιστης διοίκησης. Έτσι αρχίζει να λύνεται ο γόρδιος δεσμός του κομματισμού που πνίγει τη χώρα.

Φυσικά δεν θα το κάνει. Ο κ.Παπανδρέου δεν έχει τη στόφα του ηγέτη των ρήξεων. Έχοντας μεγαλώσει στη σκιά του πατέρα του, δεν βρήκε ποτέ το θάρρος να διαπράξει συμβολική πατροκτονία: να χειραφετηθεί από τον πατέρα-αφέντη, να βρει τη δική του φωνή, να εμμείνει σε έναν νεωτερικό πολιτικό λόγο αισθητά διαφορετικό από τον παλαιοπασοκικό. Τα Καναδοαμερικανικά και Σουηδικά βιώματά του δεν τα έχει μεταβολίσει σε ρεαλιστική στρατηγική ρήξεων με τις βαθιές ελλαδικές νοοτροπίες. Παραμένουν ευσεβείς πόθοι και συνθήματα.

Ένας αποτυχημένος πρωθυπουργός φεύγει, ένας ανεπαρκής πρωθυπουργός έρχεται. Η κατρακύλα θα συνεχιστεί, ο ρυθμός της ίσως διαφέρει…

13 σχόλια:

Λήμνος είπε...

Συμφωνούμε απολύτως με την διαπίστωση της ανεπάρκειας και προεξοφλημένης αποτυχίας των πρωθυπουργών μας. Όμως τι δει γενέσθαι; Ποιος και από πού μπορεί να αρχίσει μια αληθινά ανανεωτική και τίμια, καθαρή, εθνική πολιτική; Ποιος έχει τη βούληση, αλλά και την ικανότητα; Θα είναι άνθρωπος ή υπεράνθρωπος;

Σωτήρης Μ. είπε...

@ Λήμνος
Το θέμα δεν είναι τόσο ποιος έχει τη βούληση και την ικανότητα. Ας υποθέσουμε ότι αυτός υπήρχε αύριο το πρωί. Το θέμα είναι αν κάποιος τέτοιος "άνθρωπος-υπεράνθρωπος" θα μπορούσε ποτέ να αναδειχθεί σε ύπατα πολιτικοδιοικητικά αξιώματα. Άλλωστε, εν Ελλάδι τουλάχιστον, ούτε καν σε ύπατα αξιώματα εταιρικής διακυβέρνησης δεν αναδεικνύονται τέτοιοι "άνθρωποι-υπεράνθρωποι". Πώς λοιπόν να αναδειχθούν στην πολιτική, η οποία ως επί το πλείστον "διακονείται" από επαγγελματίες ανεπαγγέλτους;;

dimitris είπε...

Κατ' αρχάς εκπληκτική φωτογραφία !!! Αν είναι δική σας δουλειά, τα συγχαρητήριά μου.

Δεν θα διαφωνήσω για την χαμηλή ποιότητα και την ανεπάρκεια των δύο κύριων μονομάχων. Αλλά ακόμα κι αν βρεθεί ο ικανός και τολμηρός ηγέτης κι επιχειρήσει τις τομές που χρειάζονται, πόσο νομίζετε ότι θα μπορέσει να επιβιώσει?

Αυτόν τον τόπο τον κυβερνάνε καλά οργανωμένα συμφέροντα, μαφίες και συντεχνίες, που όποιος τολμήσει να τα βάλει μαζί τους δεν θα επιβιώσει. Λυπάμαι που το λέω, αλλά είμαστε καμένη χώρα.

Akis είπε...

Υπάρχουν πολλοι λόγοι για να είμαστε απαισιόδοξοι, άλλα ειλικρινα δεν έχω καταλάβει γιατι πρέπει by default να θεωρούμε ότι ο ΓΑΠ θα είναι αποτυχημένος. Θα τον κρίνουμε πολύ αυστήρα, άλλα τουλάχιστον ας του δωθεί η ευκαιρία.

panteleimon είπε...

Ma tou exei dothei i eukairia !
Tosa xronia sti politiki ws yfypourgos kai ypourgos sto PASOK. O anthrwpos einai..."palia karavana".
As min ksexname ta Bravo Yorgo ta zeibekika, to sxedio Anan klp...gnwsta pragmata.
Oso gia ti "kameni Ellada"...
Afou emeis -oi polites autis tis xwras tous eklegoume. Autous tous epaggelmaties anepaggeltous.To syberasma kapoiou me aukseimeno to aisthima eythinis einai oti psifos se autous tous politikous isodynamei me ethniki prodosia.
I lysi vrisketai endexwmenos se pio austira politika systimata apo auto to dytiko typou dimokratia.
Gia fantastite mia katastasi opou me to stanio px tha katevenan oles oi plastikes pinakides apo ta ktiria, tha mezevontan ola ta skoupidia kai tha tirousame austira ton KOK. Mono auta ta 3 apla pragmata, fantasteite poso tha allazan ti kathimerinotita mas. Thelei diktatoria gia na epiteuxtei kati tetoio?? An nai tote....xasame.

Νίκος Λαγκαδινός είπε...

Ο φανατισμός είναι κακός σύμβουλος. Η επιχειρηματολογία σας είναι παλαιολιθική. Αυτά που λέτε για τον Παπανδρέου δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Η νίκη του ΠΑΣΟΚ είναι αναπότρεπτη και φυσικά ο Παπανδρέου, είτε σας αρέσει είτε όχι, θα είναι πρωθυπουργός!

dimitris είπε...

#panteleimon
Έχω ζήσει 5 χρόνια στις ΗΠΑ ως μεταπτυχιακός φοιτητής. Εκεί οι πολίτες σέβονται το νόμο και ταυτόχρονα ζουν σε μια πολλή πιο δημοκρατική κοινωνία από τη δική μας.

Το πρόβλημα της Ελλάδας είναι και πρόβλημα θεσμών. Η "αντιπροσωπευτική" Δημοκρατία μας είναι πολύ λίγο αντιπροσωπευτική και ακόμα λιγότερο Δημοκρατία.

Ο απλός πολίτης έχει ελάχιστη δύναμη, ενώ μικρές συντεχνίες είναι παντοδύναμες. Εχουμε μάθει να ανεχόμαστε πολλές μικρές δικτατορίες χωρίς να αντιδρούμε.

panteleimon είπε...

#dimitris
Το θεμα ειναι ομωσ να συνειδητοποιησουμε οτι και αυτες οι συντεχνιες αποτελουνται απο Ελληνες πολιτες. Αυτοι που κατατασσονται? στους εθνικους προδοτες?
Να ,ας παρουμε πχ τον κυριο παραπανω (Ν.Λακγαδινος).Πως εξηγηται τετοια τυφλη εμπιστοσυνη στο μελλοντικο πρωθυπουργο ΓΠ? Ειναι δυνατον να εισαι ιδεολογικα σοσιαλδημοκρατης ψηφιζωντας ΠΑΣΟΚ.?Μονο καποιος ανεγκεφαλος θα μπορουσε να ισχυριστει κατι τετοιο.Αρα κατι αλλο συμβαινει?Μηπως προκειται για αντιδραση εναντια στη "Δεξια" ? Μα τοτε μιλαμε για πρωτογωνο διπολισμο του στυλ ...δεν ειμαι Ολυμπιακος αρα πρεπει να ειμαι Παναθηναικος.Πολιτικη εξηλιθιωση.Ομως δεν μπορω να πιστεψω οτι η χωρα ειναι γεματη κρετινους.Η τριτη εκδοχη ειναι αυτη του προσωπικου-αμεσου η εμμεσου κερδους.Επιστρεφουμε λοιπον παλι στο πολυσυζητημενο θεμα της κατακερματισμενης κοινωνιας (Βερεμης κλπ...). Ερωτηση: Που και πως εντοπιζεται-αν υπαρχει- η κοινωνικη συνοχη στην Ελλαδα? Καθε εθνος εχει κατι που του προσδιδει social coherence (καντε μια βολτα στη Σκανδιναβια και θα καταλαβετε).Παλαιοτερα σε αρθρογραφια του ΧΤ και του Χρ. Γιανναρα (26.08.07 Κ) ειχε αναφερθει οτι ο Ελληνισμος δεν υιοθετησε το συστημα "κινητρα και τιμωρια" καιεφαρμοζε εμπειρικα τον "κοινωνουμενο αποφατισμο".Ερωτηση: μπορει ενας λαος με τετοιο παρελ
θον να "κατασκευσει" κοινες αξιες? Mηπως αδυνατουμε σαν χωρα να βρουμε την αιτια και το σκοπο της πειθαρχησης μας σε νομους και θεσμους? Ατελειωτα ερωτηματα και ατελειωτες συζητησεις. Ισως απλα θελουμε και εμεις εναν Πουτιν -οπως εχει λεχθει....

Στέφανος Μιχιώτης είπε...

"Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΝ ΣΥΝΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΙ".
Αν και μια τέτοια δήλωση μάλλον ξενίζει αρχικά, τις τελευταίες δεκαετίες κερδίζει διαρκώς έδαφος στην επιστημονική κοινότητα. Επιπλέον (κι ισως αυτό είναι πιο ουσιώδες) μπορούμε να την επαληθεύσουμε από την (κοινή) εμπειρία μας.

Πχ, εάν ένας δάσκαλος απευθύνεται σε κάποιον μαθητή του (με λόγια ή και πράξεις) θεωρώντας τον "κουμπούρα", είναι εξαιρετικά δύσκολο για κείνον να προχωρήσει στα γράμματα - και το αντίστροφο.
Από την άλλη, εάν οι μαθητές μιας τάξης θεωρούν ότι το σχολείο δεν έχει τίποτα να τους προσφέρει και διαμορφώσουν με βάση αυτή την πεποίθηση την συμπεριφορά τους (αδιαφορία, απουσίες, καζούρα, φασαρίες κλπ), είναι πολύ "φυσικό" (αναμενόμενο) ο εκπαιδευτικός να "κανονίσει κι αυτός την πορεία του", δηλ να προσαρμοσθεί στις συνθήκες που επικρατούν, λέγοντας: "αν εσείς δεν θέλετε να μάθετε μια φορά, εμένα δεν με νοιάζει δέκα".

Και παρά τις όποιες αρχικές του προθέσεις (ίσως και να μεσολαβήσουν μια-δυο προσπάθειες χωρίς αποτέλεσμα) το αναμενόμενο είναι να επαληθεύσει με την στάση του (αλλά και με τις κουβέντας και τα παράπονά του προς τρίτους) την αρχική υπόθεση (ότι τα σχολεία δεν προσφέρουν) των όποιων ΑΛΛΩΝ, με την οποία αν και αρχικά διαφωνούσε, συνέβαλε (άθελα) να γίνει κοινή (σε όλους) πεποίθηση και (το πιο σημαντικό) "αντικενιμεική πραγματικότητα", χωρίς πολλά περιθώρια αλλαγής.

Αυτό είναι ακόμη πιο προφανές στον χώρο της οικονομίας ("αν δεν κοιτάς να κονομάς είσαι χαζός") κι ακόμη περισσότερο της πολιτικής: ζητάμε (διαρκώς) κάποιον Zuperman να καθαρίσει για λογαριασμό μας, εκείνος ισχυρίζεται ότι ήρθε (χαρακτηριστικό το σύνθημα "ε,ε,έρχεται") και ζητά (λευκή) επιταγή - εμείς του την δίνουμε (εκ περιτροπής) αγοράζοντας μερίδιο στο όνειρο. Η συνέχεια φυσικά είναι γνωστή.

Εκείνο λοιπόν που προκύπτει σαν αρχική παρατήρηση - υποψία - αντίληψη, μεταμορφώνεται σε ένα παντοδύναμο μοτίβο, που κινεί (motivates) την λειτουργία του όλου (εκπαιδευτικού, οικονομικού, πολιτικού, κοινωνικού) συστήματος.
Μάλιστα, όσο πιο πραγματική (βάσιμη) είναι η αρχική παρατήρηση (η εκπαίδευση / οικονομία / πολιτική έχει σοβαρό πρόβλημα), τόσο πιο ισχυρό είναι το μοτίβο που μας καθηλωνει, οδηγώντας μας πάντοτε στο ίδιο αδιέξοδο (σκέψης - οπτικής).

Πώς όμως είναι δυνατόν να αλλάξει αυτό το μοτίβο; Χωρίς να μπορώ να περιγράψω αυτή την αλλαγή νοοτροπίας σε όλη την έκτασή της, μπορώ να ισχυτισθώ ότι σε πρώτη φάση εκείνο που χρειάζεται είναι: ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΤΟ ΜΟΤΙΒΟ, στο οποίο είμαστε και μεις πιασμένοι. Να δούμε την θέση και τον ρόλο ημών των ιδίων στις διάφορες πτυχές του προβλήματος.
Με άλλα λόγια (όπως διάβασα κάπου πριν λίγα χρόνια) "για να λειτουργήσεις σαν μέρος της λύσης, πρέπει να μπορέσεις να δεις τον εαυτό σου σαν μέρος του προβλήματος"!

Τότε μόνο θα μπορέσουμε να αρθρώσουμε λόγο (αλλά και "μύθο") που θα είναι και αναγκαίος και ικανός να λειτουργήσει υπέρ μιας βαθιάς αλλαγής.
Τότε οι ανεπαρκείς (εκπαιδευτικοί, οικονομικοί, πολιτισκοί κλπ) λειτουργοί και λοιποί συντελεστές δεν θα έχουν ΠΛΕΟΝ σημασία: θα έχουν βγει από το κάδρο του ΜΥΑΛΟΥ μας.
Τότε (και μόνο) τα λόγια και οι ιστορίες που θα προκύψουν θα συν-δημιουργούν "μαγικά" (δηλ. αναπάντεχα) έναν άλλο κοινο τόπο, μια νέα εικόνα, μια νέα "αντικειμενική" πραγματικότητα.

Φυσικά, κάτι τέτοιο χρειάζεται επιμονή και θυσία. Αλλά πάλι, αυτά είναι δυο χαρίσματα που όλοι μας ξέρουμε ότι τα διαθέτουμε.

Ευχαριστώ για τον χώρο και ζητώ συγγνώμη για την κατάχρησή του.

Ανώνυμος είπε...

Εξαιρετικό άρθο κ. Τσούκα! Ευχαριστούμε!

Ανώνυμος είπε...

Μα γιατί τέτοια απώλεια μνήμης?

Ο ΓΑΠ δεν είναι νέο αίμα για να έχει την πρώτη του ευκαιρία, ήταν υπουργός και πρόεδρος αξιωματικής αντιπολίτευσης σε περίοδο αναθεώρησης συντάγματος.

Νομίζω το ιστορικό του ΠΑΣΟΚ και του ΓΑΠ είναι αρκετό για να χαρακτηριστούν/εί τουλάχιστον ανεπαρκείς/ής.

Ανώνυμος είπε...

http://apps.opengov.gr/
Η αμετροέπεια στην κριτική την καθιστά μη εποικοδομητική. Λογική η αμφιβολία σας για τον Παπανδρέου Γ' και το βαθύ ΠΑΣΟΚ (ρηχό ποιο είναι; Το εκσυγχρονιστικό του Νεονάκη;). Ωστόσο, η βεβαιότητα με την οποία μιλάτε για την αποτυχία του Παπανδρέου και της κυβέρνησης, καταντάει αλαζονική...

panteleimon είπε...

Αναρωτιεμαι που βρισκει ο παραπανω ανωνυμος ,ιχνος βεβαιοτητας οτι μπορει και να πετυχει.....