Πάνω από οκτακόσιες χιλιάδες οπαδοί της «Νέας Δημοκρατίας» ψήφισαν στις πρόσφατες εσωκομματικές εκλογές για την ανάδειξη του νέου προέδρου. Επίσης εντυπωσιακά μεγάλος ήταν ο αριθμός στις αντίστοιχες εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ. Αν αμφιβάλλατε ότι ο δικομματισμός έχει μέλλον, ιδού η διάψευση.
Ευκαιρίας δοθείσης, οι πολίτες εκφράζουν τις προτιμήσεις τους, δεν παραμένουν απαθείς. Όταν τους δίνουν το λόγο, ενδέχεται να τον πάρουν. Μερικές φορές δε, λένε απροσδόκητα πράγματα.... Ότι μπορεί λ.χ. η κόρη του πρώην αρχηγού, η κυρία με το χαμόγελο-μάσκα, που θεωρούσε αυτονόητο ότι τα αξιώματα πλάστηκαν για ανθρώπους της δυναστείας της, να χάσει τις εκλογές! Η δημοκρατική πολιτική είναι ένα ανοιχτό, πολύπλοκο σύστημα. Η εκλογή δυναστειακών ηγετών είναι ενδεχομενική• το φαινόμενο δεν είναι απαραίτητα επαναλαμβανόμενο. Η έκπληξη καραδοκεί. Μόνο οι αιτιοκράτες ή οι επηρμένοι δεν την περιμένουν.
Η εκλογή των προέδρων των ελλαδικών κομμάτων εξουσίας από τη βάση συνιστά ένα νέο φαινόμενο. Ξεκίνησε το 2004 ως μια εκ του ασφαλούς επιλογή του τότε υποψήφιου για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ Γιώργου Παπανδρέου. Διαθέτοντας αντίστοιχα βιώματα ανοιχτών διαδικασιών στην Αμερική και έχοντας όχι μόνο το δαχτυλίδι της διαδοχής, αλλά και την απήχηση του ιστορικού του επωνύμου, ήταν βέβαιο ότι θα εκλεγόταν με τη νέα ανοιχτή διαδικασία. Η εκλογή από τη βάση καθιστούσε πραγματικότητα τη «συμμετοχή» που ευαγγελιζόταν ο κ.Παπανδρέου και έδενε με το γενικότερο πασοκικό αφήγημα περί «λαϊκής κυριαρχίας».
Ο μαζικός τρόπος εκλογής προέδρου στο ΠΑΣΟΚ δημιούργησε νέα δεδομένα στη λειτουργία των κομμάτων. Ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τη ΝΔ να αρνηθεί την εκλογή προέδρου από τον κόσμο της. Θα φαινόταν φοβική και ελιτίστικη, στην εποχή που το κυρίαρχο λογοπλαίσιο (discourse) ευνοεί την «ανοιχτότητα», την αδιαμεσολάβητη προσβασιμότητα, και την άμεση έκφραση ατομικών προτιμήσεων. Όταν ψηφίζεις για τον «Μπιγκ Μπράδερ» και τους «Μεγάλους Έλληνες», γιατί να μην ψηφίζεις και για τον αρχηγό του κόμματός σου; Ο μιμητικός ισομορφισμός παρήγαγε έναν νέο τρόπο λειτουργίας των κομμάτων εξουσίας. Το πολιτικό σύστημα μεταλλάχθηκε δίχως εμπρόθετο σχεδιασμό.
Η εκλογή από τη βάση μπορεί να αναπαράγει, σε μικρογραφία, την πόλωση των εθνικών εκλογών, προσδίδει όμως υψηλή νομιμοποίηση στον εκάστοτε πρόεδρο. Συγχρόνως, περιθωριοποιεί το κόμμα ως θεσμό στο οποίο ο πρόεδρος λογοδοτεί και από τις αποφάσεις του οποίου δεσμεύεται. Διαθέτοντας την άμεση λαϊκή εντολή, ο πρόεδρος αίρεται σημαντικά πάνω από τα κομματικά όργανα. Για την ακρίβεια, ο πρόεδρος μετατρέπεται σε αρχηγό.
Η περιθωριοποίηση του κόμματος αναδεικνύει την ηγετική ομάδα που πλαισιώνει τον αρχηγό και στον οποίο αποκλειστικά αναφέρεται. Το κόμμα μεταβάλλεται κυρίως σε μηχανισμό κινητοποίησης στις εκλογές, κατά τα αμερικανικά πρότυπα. Η διακριτότητά του από την υπόλοιπη κοινωνία περιορίζεται σημαντικά όταν δεν ψηφίζουν μόνο τα μέλη, αλλά οποιοσδήποτε το επιθυμεί. Στο μέτρο που αυτό συμβαίνει, τα κόμματα τείνουν να απισχνούνται. Όταν μπορείς απροϋπόθετα να συμμετέχεις στις κρισιμότερες κομματικές αποφάσεις, ποιος είναι ο λόγος να γίνει μέλος;
Η παρακμή των κομματικών οργανισμών είναι πανευρωπαϊκό φαινόμενο. Συγχρόνως, παρατηρείται αύξηση των μελών των μη κυβερνητικών οργανώσεων. Η Βασιλική Ορνιθολογική Εταιρία στη Βρετανία έχει περισσότερα μέλη από όλα τα κόμματα μαζί! Οι καθολικές αφηγήσεις που προβάλλουν τα κόμματα συγκινούν όλο και λιγότερο τους πολίτες στις διαφοροποιημένες κοινωνίες της άμεσης, γενικευμένης επικοινωνίας. Μπορείς να κινητοποιείσαι για τα επιμέρους θέματα που παθιάζεσαι, χωρίς να χρειαστεί να έχεις άποψη για όλα.
Αυτό αλλάζει ακόμα και τον τρόπο που οι πολίτες ψηφίζουν. Μπορεί η επιλογή σου να είναι κατ΄ ανάγκην καθολική (στο μέτρο που ένα κόμμα εξουσίας κατ’ ανάγκην προτείνει μια γενική αφήγηση διακυβέρνησης), αλλά η ψήφος σου ενδέχεται να εκφράζει κυρίως επιμέρους προτιμήσεις. Το γεγονός ότι ψήφισες ΠΑΣΟΚ για να απαλλαγείς από την αθλιότητα της κυβέρνησης Καραμανλή δεν σε σταματά να διαμαρτύρεσαι για τις αλλαγές στο ασφαλιστικό.
Οι ανοιχτές διαδικασίες καθιστούν την πολιτική ένα οιονεί απρόβλεπτο σύστημα, το οποίο, στην κατάλληλη συγκυρία (απρόβλεπτη φυσικά), ενδέχεται να παραγάγει απροσδόκητη καινοτομία (όχι απαραίτητα θετική). Στην παραδοσιακή πολιτική τα κόμματα λειτουργούν όπως οι μεγάλες επιχειρήσεις στην οικονομία: η ολιγαρχική δομή τους και η ολιγοπωλιακή λειτουργία τους σταθεροποιούν το σύστημα. Αντιθέτως, η μαζική, δημοψηφισματικού τύπου, συμμετοχή των πολιτών δυνητικά το αποσταθεροποιεί, στο μέτρο που οι διαθέσεις του πλήθους, εξαρτώμενες από τη συγκυρία και υποκείμενες ευκολότερα απ’ ότι οι ελίτ σε παρορμητικές επιλογές, καθιστά εφικτή την παραγωγή νεωτερισμών (είτε αυτοί είναι η εκλογή του προοδευτικού Ομπάμα, είτε του εθνολαϊκιστή Σαμαρά• είτε η καταψήφιση του Σχεδίου Ανναν στην Κύπρο, είτε η απαγόρευση ανέγερσης μιναρέδων στην Ελβετία).
Η πολιτική είναι μια διαδικασία στην οποία οι επιλογές των πολιτών δεν διαμορφώνονται κυρίαρχα από τη λογική αλλά από ένα μίγμα εξωλογικών διαθέσεων, συναισθημάτων και αξιών. Αυτό δεν καθιστά τις πολιτικές επιλογές απαραίτητα μη ορθολογικές, απλώς υπογραμμίζει ότι, όπως έλεγε ο αείμνηστος Καστοριάδης, στη βάση του ορθού λόγου κείται το πάθος, η «αστυνόμος οργή». Αν η κυρία Μπακογιάννη θέλει να μάθει κάτι από την ήττα της, ας ξαναδεί το χαμόγελό της στον καθρέφτη των ΜΜΕ. Ισως δει τότε αυτό που είδαν οι περισσότεροι οπαδοί του κόμματός της...
4 σχόλια:
"..επιλογές των πολιτών δεν διαμορφώνονται κυρίαρχα από τη λογική..."
Λογικη που εξυπηρετει ποιο στοχο;
Ας πουμε η εκλογη στη ΝΔ τι στοχο εχει; Τον καταλληλοτερο για τη νικη στις εκλογες; Ή καταρχην αυτον που αντιπροσωπευει την ιδεολογικο-πολιτικη φυσιογνωμια του κομματος;
Με βαση το 1ο κριτηριο η επιλογη της Ντορας απο τα στελεχη του κομματος δεν ειναι λογικη, γιατι ειναι βασιμη η αισθηση οτι θα αποτυγχανε λογω γενικοτερης αντιπαθειας απο τους Ελληνες.
Ετσι τα κριτητρια των στελεχων του συνεδριου-οπου ειχε την πλειοψηφια- ηταν ΛΟΓΙΚΑ στη βαση του ατομικου τους συμφεροντος, αλλα ασυμβατα με το ευρυτερο κομματικο συμφερον.
Ετσι δεν ειναι αλλωστε και η πλειοψηφια των πολιτικων αποφασεων των εκαστοτε κυβερνησεων; ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΕΣ στην εξυπηρετηση αλλοτε προσωπικου, αλλοτε στενου κομματικου συμφεροντος, αλλοτε δεσμιες πολιτικου κοστους,ψηφοθηρικες κτλ;
Αρα πολλες φορες μη λογικες και ασυμφωνες με τις αρχες και τους στοχους της κυβερνησησς;
Ή μηπως το "το πάθος, η «αστυνόμος δεν αποτελουν την κυριοτερη ισως αιτια συγκρουσεων οπου ...π.χ Μητσοτακηδες -Σαμαρας.
Ο Αριστοτέλης όπως και ο Πρωταγόρας πίστευαν στην αριθμητική ισότητα των ανθρώπων. Έλεγε πιστεύω, ότι οι πολλοί μέτριοι μπορούν να είναι αθροιστικά καλύτεροι από τους λίγους άριστους.
Τα κομμάτια που χάνονται σήμερα από αυτή την αριστοτελική αντίληψη είναι οι κοινωνικές δομές που απαιτούνται για να λειτουργεί σωστά αυτή η άμεση συμμετοχή.
Για παράδειγμα, έως σήμερα η παιδεία των μεγάλων μαζών περιοριζόταν στην προπαγάνδα της τηλεόρασης και την αποβλάκωση και συνεπώς απάθεια των μαζών ή στην ανακατεύθυνσή τους σε μια κυρίαρχη κουλτούρα. Αυτό συνέβαινε διότι το πολιτικό σύστημα λειτουργούσε χωρίς την συμμετοχή των πολιτών.
Αν τώρα ξαφνικά σε αυτούς τους ανθρώπους τους πεις πηγαίνετε να ψηφίσετε άμεσα για το Α ή Β θέμα είναι πιθανόν η κάλπη να βγάλει γελοία αποτελέσματα.
Αντίθετα, η άμεση συμμετοχή χρειάζεται άλλες δομές εκπαίδευσης και παιδείας ή επικοινωνίας και συμμετοχής που σήμερα είναι αδιανόητες.
Άρα θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν υπάρχουν αυτές οι δομές και όχι ότι είναι ένοχη η άμεση συμμετοχή αυτή καθεαυτή.
Ενδιαφέροντα ερωτήματα και θέματα. Οι αποφάσεις των πολιτών είναι ορθολογικές με την έννοια ότι είναι εκλογικεύσιμες. Εκ των υστέρων μπορούμε να συνάγουμε τους λόγους για τους οποίους αυτό ή εκείνο συνέβη. Οι οπαδοί της ΝΔ περισσότερο εξέφρασαν θυμό και λιγότερο ενήργησαν με υπολογιστική λογική. Η συναισθηματικά φορτισμένη ψήφος δεν είναι υποχρεωτικά μη ορθολογική. Στην περίπτωσή μας Ο Σαμαράς εξέφρασε αυτό τον θυμό και τον περιέβαλλε με το παραδοσιακό δεξιό λεξιλόγιο. Οι συνέπειές του είναι άδηλες γι αυτούς που συμμετείχαν στη διαδικασία αυτή.
Οσον αφορά τις προϋποθέσεις της άμεσης συμμετοχής, γενικά συμφωνώ. Η άμεση συμμετοχή απαιτεί ενεργούς πολίτες. Προσέξτε όμως ότι ακόμα και οι πλέον ενημερωμένοι πολίτες ενδέχεται να πάρουν παρορμητικές αποφάσεις. Δεν υπάρχει απαραίτητα ευθέως αναλογική σχέση μεταξύ άμεσης συμμετοχής και "πολιτικά ορθών" αποφάσεων. Θεωρώ δε περισσότερο αποτελεσματική την άμεση συμμετοχή σε επιμέρους θέματα (όπως π.χ. το ανοιχτό λογισμικό, wiki issues), όπου υπάρχει self-selection και ενεργό ενδιαφέρον παρά σε γενικά θέματα όπου άπουσιάζει συνήθως η καλή ενημέρωση. Σχετικά με τη σοφία του πλήθους έναντι της γνώσης των ειδικών, βλ. το ενδιαφέρον βιβλίο του J. Surowiecki, The Wisdom of Crowds.
Καλημέρα,
Η δεύτερη παράγραφος μοιάζει σαν να έχει γραφεί ή σαν να έχει αντιγραφεί από τον κ. Γιανναρά. Ώστε η μία υποψήφια άνηκε σε «δυναστεία»; Προφανώς! Γιατί, όμως, αποσιωπάται ότι και ο άλλος υποψήφιος είναι και αυτός γόνος «μεγάλου τζακιού»; Μάλλον θα πρόκειται για επιλεκτική ανάγνωση της πραγματικότητας. Δυστυχώς, λοιπόν, όπως έχει εξελιχθεί η δημοκρατία μας, η εκλογή δυναστειακών ηγετών δεν είναι ενδεχομενική, είναι ο κανόνας. Ποιά η πιθανότητα εκλογής του αγνώστου, αλλά ικανού κυρίου Χ; Το μόνο ενδεχομενικό είναι η εκλογή ή μη του τάδε ή του δείνα «δυναστειακού» υποψηφίου.
Δημοσίευση σχολίου