«Ο καθένας να δει πώς θα αλλάξει τον κόσμο του»

«Βρέχει με απόλυτη ειλικρίνεια.

Άρα δεν είναι φήμη ο ουρανός

υπάρχει

και δεν είναι το χώμα λοιπόν

 η μόνη λύση

όπως ισχυρίζεται ο κάθε τεμπέλης νεκρός.»

 ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ, Άτιτλο, από τη συλλογή «Μεταφερθήκαμε Παραπλεύρως»

Η χρεοκοπία μας ενεργοποιεί. Όχι απαραίτητα αναστοχαστικά, ούτε πάντοτε δόκιμα ή νηφάλια, αλλά σίγουρα ανάβει το φυτίλι της αμφιβολίας μέσα μας. Πώς καταντήσαμε έτσι; Τι χώρα παραδίδουμε στα παιδιά μας; Σε τι μπορούμε να ελπίζουμε;

Η τελευταία ερώτηση είναι η πιο γόνιμη. Όχι ότι δεν χρειάζεται να στοχαστούμε τα αίτια της χρεοκοπίας (κάθε άλλο), αλλά, στη συγκεκριμένη συγκυρία, το όφελος προκύπτει κυρίως από την πράξη. Η ερμηνεία διαυγάζει τον κόσμο, η πράξη όμως τον αλλάζει.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Χρειαζόμαστε πρότυπα να μας εμπνεύσουν. Πού θα τα βρούμε; Υπάρχουν γύρω μας, αρκεί να εκπαιδεύσουμε τη ματιά μας να τα αναζητήσει. Η μεμψιμοιρία είναι ανέξοδη και εκτονωτική. Η δημιουργία προϋποθέτει κόπο, φαντασία, ρίσκο. Ιδού μερικές (από πολλές) ιστορίες ανθρώπων που δεν μιλάνε για αλλαγή, αλλά την ενσαρκώνουν.

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης είναι ό,τι καλύτερο διαθέτει η Ελλάδα σε University Press. Σε μεγάλο βαθμό το χρωστούν στον εμπνευσμένο διευθυντή τους, το διακεκριμένο φυσικό Στέφανο Τραχανά. «Ανήκα σε έναν ιδεολογικό χώρο που πίστευε ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο», λέει στην «Κ» (6/3/2011) ο Τραχανάς. «Με τα χρόνια κατάλαβα ότι είναι πιο δύσκολο να βάλεις ένα στόχο στα μέτρα σου: να κάνεις ένα καλό μάθημα, να γράψεις ένα καλό βιβλίο, να δημιουργήσεις έναν εκδοτικό οίκο… Γιατί αυτά τα πράγματα απαιτούν προσπάθεια και είσαι υπόλογος για το αποτέλεσμα». Σοφές κουβέντες. Θέλεις να αλλάξεις τον κόσμο; Ξεκίνα φιλόδοξα με μια δραστηριότητα που σε ενδιαφέρει άμεσα και κάνε την όλο και καλύτερα.

Ο αθηναϊκός αθλητικός σύλλογος «Πρωτέας» μεταμορφώθηκε από τότε που ανέλαβε την προεδρία ο 25χρονος Δημήτρης Κυριακόπουλος. Πήρε ένα σύλλογο-καφενείο συνταξιούχων, έβαλε χίλια ευρώ από την τσέπη του, κινητοποίησε τη γειτονιά για βοήθεια, και μετέτρεψε τον «Πρωτέα» σε ζωντανό κέντρο άθλησης και κοινωνικοποίησης των νέων. Γιατί το έκανε; Αίσθηση χρέους, εν μέρει. «Ο Πρωτέας μας μεγάλωσε όλους», λέει. «Ο καθένας μας πρέπει να δει πώς θα αλλάξει τον δικό του κόσμο. […] Αν εγώ φτιάξω τη γειτονιά μου, εσύ φτιάξεις τη γειτονιά σου, ο άλλος φτιάξει τη γειτονιά του, θα έχουμε φτιάξει μια πόλη, και αν φτιαχτούν όλες οι πόλεις θα έχει φτιαχτεί η χώρα» («Τα Νέα», 12/3/2011). Σε ενδιαφέρει η αλλαγή; Ξεκίνα με το μικρόκοσμό σου. Σκέψου γενικά, δράσε τοπικά. Έχεις ευθύνη, μην παραιτείσαι!

Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας κέρδισε πέρυσι, σε διεθνή διαγωνισμό, χρηματικό έπαθλο ενός εκατομμυρίου ευρώ από το Ίδρυμα Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς, για τις πρωτοποριακές υπηρεσίες που προσφέρει. Ψυχή της Βιβλιοθήκης είναι ο οραματιστής διευθυντής της Γιάννης Τροχόπουλος. Η φιλοσοφία του είναι αναζωογονητικά απλή: όταν δημιουργείς ένα θεσμό «που ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας προσφέροντας υπηρεσίες ποιότητας» («Κ», 22/8/10), ο πολίτης τον αγκαλιάζει. Αντίθετα με τους ξεδιάντροπους πολιτικάντηδες που γενικεύουν εξισωτικά τις ευθύνες για την αθλιότητα της χώρας, ο Τροχόπουλος δεν εγκλωβίζεται σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες· συμπεριφέρεται ηγετικά. Αρνείται έμπρακτα τη διαπίστωση ότι οι Έλληνες δεν διαβάζουν· ξέρει ότι είναι πρωτίστως δική του ευθύνη να κάνει τον πολίτη να αγαπήσει τη Βιβλιοθήκη. «Όταν εμείς διευρύναμε τη βιβλιοθήκη [με ψηφιακές συλλογές, διαδραστικές υπηρεσίες, κλπ] ανακαλύψαμε ότι υπήρχαν άνθρωποι […] στους οποίους προσφέραμε μια διέξοδο» (ο.π.).

Το υποκατάστημα του ΙΚΑ στη Σαντορίνη ξεχωρίζει για την υποδειγματική λειτουργία του. Δεν συνέβη τυχαία. Εδώ και τέσσερα χρόνια, χάρη στην αφοσιωμένη διευθύντριά του, την κυρία Αθανασία Σούγια, η υπηρεσία έχει οργανωμένο αρχείο, υπαλλήλους με σαφείς αρμοδιότητες και προτεραιότητες· το κόστος λειτουργίας έχει μειωθεί, τα έσοδα έχουν σημαντικά αυξηθεί. Χρονίως ανεκτέλεστες αποφάσεις πλέον εκτελούνται, οι έλεγχοι εντατικοποιήθηκαν, οι παραγραφές προστίμων ελαχιστοποιήθηκαν. Γιατί δεν συνέβαιναν όλα αυτά πριν; Καλό ερώτημα… Η κυρία Σούγια έχει την ευσυνειδησία πρώσου δημόσιου λειτουργού. Στο πρόσωπό της ο δημόσιος οργανισμός επανασυνδέεται με τα θεμελιώδη: η δημόσια διοίκηση ξαναγίνεται δημόσια υπηρεσία, τα δημόσια αγαθά προστατευόμενο είδος, όχι αντικείμενο λεηλασίας. Ξεχασμένες έννοιες στην Ελλάδα των Φωτόπουλων και των Πεππέδων…

Τι κοινά στοιχεία έχουν οι προαναφερθέντες; Πρώτον είναι άνθρωποι με πάθος. Χωρίς πάθος δεν υπάρχει δημιουργία. Ο Τραχανάς κατήγγειλε την υπερτιμολόγηση των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων και ταλαιπωρήθηκε με αγωγές για χρόνια. Γιατί το έκανε; «Όταν είδα ότι το Υπουργείο Παιδείας αγόραζε βιβλία σε τιμή τρεις φορές υψηλότερη από ό,τι στο εμπόριο, θύμωσα» (ο.π.), λέει. Ο Κυριακόπουλος πήγε στην τότε διοίκηση του «Πρωτέα» να προσφέρει τις αθλητικές υπηρεσίες του. Τον έδιωξαν. «Το πήρα πολύ προσωπικά» (ο.π.), λέει. Δεύτερον διαπερνώνται από αλλοκεντρική (ετερο-αναφορική) αντίληψη του ρόλου τους. Οι δημόσιοι θεσμοί υπάρχουν για να υπηρετούν την κοινωνία, όχι τα μέλη τους. Τρίτον, ηγεσία σημαίνει ευθύνη, μεράκι, ρίσκο, λογοδοσία, δυνατότητα για οραματικές πρωτοβουλίες· να προσθέτεις αξία σε ό,τι κάνεις. Για να ηγείσαι πρέπει να μάθεις να υπηρετείς ευρύτερους σκοπούς.

Δεν ξέρουμε πώς αλλάζει ο κόσμος, αλλά ξέρουμε πώς χειροτερεύει. Δεν ξέρουμε πώς αναμορφώνεται μια κοινωνία, αλλά ξέρουμε πώς μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα λίγο καλύτερα απ΄ ό,τι τα βρήκαμε. Στη μικρή ζωή μας, για τα μικρά είμαστε υπεύθυνοι και υπόλογοι ― τα μεγάλα μας ξεπερνούν. Δεν είναι το χώμα η μόνη λύση. Ο ουρανός υπάρχει και τον βλέπουμε. «Δεν υπάρχει ταβάνι. Το θέμα είναι να μη γεράσει το μυαλό μας» (ο.π.), λέει ο Κυριακόπουλος. Μπράβο παλληκάρι μου…