Mad Country

Στην εξαιρετική ταινία του Κώστα Γαβρά Mad City, ο Σαμ Μπέϊλι (Τζον Τραβόλτα), φύλακας σε ένα μουσείο φυσικής ιστορίας, χάνει τη δουλειά του εξαιτίας οικονομικών περικοπών. Ο Μπέϊλι απελπίζεται και ζητά να δει τη διευθύντρια του Μουσείου, η οποία τον αποφεύγει. Όταν τελικά τη συναντά, η διευθύντρια αρνείται να συζητήσει το θέμα της απόλυσης μαζί του. Ο Μπέϊλι τότε, τα παίρνει στο κρανίο, βγάζει μια καραμπίνα και πυροβολεί στον αέρα. Από εκεί και πέρα αρχίζει πραγματικά η ιστορία, με την εμπλοκή των ΜΜΕ…

Η ταινία του Γαβρά δικαίως θεωρήθηκε μια δριμεία κριτική των αδηφάγων τηλεοπτικών ΜΜΕ, τα οποία αναζητούν πρωτότυπες «ιστορίες», και, στην προσπάθειά τους αυτή, συν-κατασκευάζουν τις «ιστορίες» που μεταδίδουν. Ωστόσο, ένας άλλος τρόπος να δούμε την ταινία του Γαβρά είναι να σταθούμε στις αρχικές σκηνές, πριν ακόμα εμπλακούν τα ΜΜΕ, τα οποία, με την εμπλοκή τους, τελικά συν-δημιούργησαν ένα εθνικών διαστάσεων γεγονός, το οποίο, ωστόσο, άρχισε ως ένα μικρό επεισόδιο τοπικής κλίμακας.

Η απελπισία ενός απλού υπαλλήλου, του οποίου τη φωνή δεν θέλει να ακούσει η αρμόδια διευθύντρια, είναι αυτό που έχει ενδιαφέρον να προσέξουμε. Όταν φωνάζεις και δεν σε ακούνε, όταν νοιώθεις ότι έχεις δίκιο, όταν σε κυριεύει η ανασφάλεια, τότε αντιδράς παράφορα. Η αναλογία με τις πρόσφατες απεργίες για το ασφαλιστικό είναι προφανής.

Πάρτε την πιο χτυπητή περίπτωση, την πρόσφατη κατάληψη του μηχανογραφικού κέντρου από τους απεργούς της Τραπέζης της Ελλάδος και τη συνακόλουθη διακοπή της λειτουργίας του Χρηματιστηρίου για τρεις ημέρες, γεγονός πρωτοφανές τόσο για τα ελληνικά όσο και για τα διεθνή δεδομένα.

Οι απεργοί διαμαρτύρονται για την κατάργηση του Ταμείου τους και την ένταξή του στο ΙΚΑ. Το Σωματείο Υπαλλήλων της Τραπέζης της Ελλάδος (ΣΥΤΕ) ισχυρίζεται ότι η κυβέρνηση καταργεί την ποικιλοτρόπως θεσμοθετημένη ανεξαρτησία του Ταμείου τους, και υπαναχωρεί από παλαιές, αρμοδίως διακηρυχθείσες, συναφείς θέσεις της (βλ. «Καθημερινή», 13/3/2008). Σύμφωνα με δηλώσεις του μέλους του προεδρείου του ΣΥΤΕ κ.Γ. Μπαλαούρα, σε συνέντευξή του στα «Νέα» (6/3/2008), «η κ. Πετραλιά επί έναν μήνα έγραφε στα παλιά της τα παπούτσια τα αιτήματά μας για συνάντηση μαζί της. Οι αρμόδιοι υπουργοί πριν από 5, 4 ή 3 χρόνια ψήφιζαν νόμους που αναγνώριζαν την ανεξαρτησία των ασφαλιστικών μας ταμείων […]».

Βλέπετε πως κλιμακώνεται το πρόβλημα; Ένα σωματείο θίγεται από μια εξόχως σημαντική για τα μέλη του νομοθετική πρωτοβουλία, η οποία ανατρέπει τα ισχύοντα και υπεσχημένα. Επιδιώκει συνάντηση με την αρμόδια υπουργό και αγνοείται. Προειδοποιεί ότι θα απεργήσει και κανείς δεν δίνει σημασία («Είχαμε προειδοποιήσει τις κυβερνήσεις», λέει ο κ.Μπαλαούρας. «Οι υπουργοί νόμιζαν ότι είχαν να κάνουν με εξωραϊστικό σύλλογο»). Προβαίνει, τότε, σε μια ακραία πράξη (κατάληψη) η οποία αναστέλλει τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου και ζημιώνει την ελληνική οικονομία. Πότε προσέχει η κυβέρνηση και η κοινή γνώμη τα αιτήματα του σωματείου; Όταν αναλαμβάνονται ακραίες ενέργειες.

Έχουν αίσθηση της βαρύτητας των πράξεών τους οι εμπλεκόμενοι; Δεν είναι βέβαιο. Ο ένας ρίχνει το βάρος στον άλλο. Η κυβέρνηση κατηγορεί τους απεργούς για ανευθυνότητα («Βήμα», 9/3/2008). Οι συνδικαλιστές μέμφονται την κυβέρνηση: «το Χρηματιστήριο το έκλεισε η αδιαλλαξία του κ. Αλογοσκούφη», λέει ο κ.Μπαλαούρας.

Εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα: ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τα συλλογικά μας προβλήματα είναι το μεγαλύτερό μας πρόβλημα. Αλαζονικές κυβερνήσεις που αθετούν τις υποσχέσεις τους, απεργοί που φτάνουν στα άκρα. Δεν έχουμε βρει έναν κοινά αποδεκτό τρόπο να συζητούμε, να διαπραγματευόμαστε, και να λαμβάνονται αποφάσεις. Οι ιθύνοντες λειτουργούν καιροσκοπικά και, συχνά, αλαζονικά. Οι θιγόμενοι προσφεύγουν σε ακρότητες. Ο ένας πόλος τροφοδοτεί τον άλλον. Φαύλος κύκλος.

Στο Mad City ο Γαβράς μας θύμισε ότι στη δημιουργία ενός προβλήματος εμπλέκονται, με διαδραστικό τρόπο, πολλοί. Σε μια σχέση δημιουργούνται βρόχοι ανάδρασης που κλιμακώνουν το αρχικό πρόβλημα. Συν-δημιουργούμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Αυτό το ψήγμα συστημικής σοφίας, είναι κάτι που στην Ελλάδα δεν έχουμε αφομοιώσει.

Δημοσιεύθηκε στο Κέρδος, 15 Μαρτίου 2008.