Ώρα ηγετικής ευθύνης

Με ρωτούν αρκετοί γιατί υπέγραψα το κείμενο των 32 με τίτλο «Τολμήστε». Τους εξηγώ ότι το κείμενο είναι μια έκκληση προς τον πολιτικό κόσμο και τους συλλογικούς φορείς που μετέχουν στη δημόσια σφαίρα να κάνουν το καθήκον τους: να μιλήσουν με ειλικρίνεια, να υπερβούν τις παραδοσιακές αγκυλώσεις, να επιδείξουν αίσθημα ευθύνης, να προβούν στις τολμηρές πράξεις που έχει ανάγκη ο τόπος.
Ποια είναι η πιο σημαντική πράξη που χρειαζόμαστε σήμερα; Να υπερβούν οι πολιτικοί μας την ιδιοτελή επιμεριστικότητα, να μεριμνήσουν για την πατρίδα, να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων. Αυτό που διακυβεύεται δεν είναι τίποτα λιγότερο από τη σωτηρία της χώρας. Οι στιγμές είναι δραματικές, η Ελλάδα κινδυνεύει να γυρίσει πίσω αρκετές δεκαετίες • κοντεύουμε να βιώσουμε ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε μια χώρα σε καιρό ειρήνης. Η διαφαινόμενη χρεοκοπία δεν θα επιδεινώσει μόνο την υλική πλευρά της ζωής μας: θα καταρρεύσει η ίδια η έννοια, και οι συνοδευτική θεσμοί, μιας «ευπρεπούς κοινωνίας». Δεν είναι απαραίτητο να δούμε το χειρότερο σενάριο να υλοποιείται (π.χ. έξοδος από την ευρωζώνη ή κατάρρευση του ευρώ και συνακόλουθη χρεοκοπία) για να διαπιστώσουμε τι δεν κάναμε όταν είχαμε τη δυνατότητα. Πρέπει να δράσουμε τώρα• οι επιλογές μας μειώνονται ραγδαία…

Το κείμενο των 32 δεν συνιστά πολιτική ανάλυση, ούτε κατάθεση προτάσεων. Συνιστά προτροπή για δράση: να υπερβούν οι ταγοί μας την ακρασία που τους διακρίνει. Ξέρουν τι πρέπει να κάνουν, αλλά αποφεύγουν να το κάνουν. Μια χώρα υπό πτώχευση έχει μια κύρια έγνοια: πώς να αποφύγει την πτώχευση. Ως πολίτης δεν βλέπω τι άλλο μπορούμε να κάνουμε εμείς από το να διαμαρτυρηθούμε ειρηνικά και να προτρέψουμε τους ηγέτες μας να αναλάβουν δράση. Ως πολιτικά σκεπτόμενο όν, ωστόσο, γνωρίζω ότι η έκκλησή μας μάλλον θα πέσει στο κενό. Οι ιστορικοί εθισμοί φοβάμαι ότι δεν ξεπερνιούνται μόνο με εκκλήσεις. Κάτι πιο καταλυτικό χρειάζεται…

Σημαίνει αυτό ότι η έκκλησή μας είναι μάταιη; Όχι. Πρώτον, είναι θέμα αξιοπρέπειας. Αν δεν μιλήσω, δεν θα μπορώ να δικαιολογήσω στον εαυτό μου αύριο την απραξία μου σήμερα. Απευθύνουμε εκκλήσεις λιγότερο από υπολογισμό και περισσότερο από ένα αίσθημα ευθύνης ως έλλογα όντα. Δεύτερον, μια έκκληση δημιουργεί ένα εν δυνάμει πολιτικό γεγονός. Στη δημόσια σφαίρα, τίποτα δεν πάει χαμένο. Ο δημόσιος λόγος δυνητικά αναπαράγεται από τα ΜΜΕ, σχολιάζεται, προβληματίζει. Από τη στιγμή που κάτι αξιοπρόσεκτο κατατίθεται στο δημόσιο λόγο, ενδέχεται να δημιουργήσει τη δική τους, εν πολλοίς απρόβλεπτη, δυναμική. Όχι δεν έχω αυταπάτες, ούτε πάσχω, νομίζω, από κάποιο σύνδρομο μεγαλείου. Η έκκληση των 32 είναι ελάχιστη, εφήμερη συνεισφορά, δεν έχει τις προδιαγραφές του κειμένου που θα συνεγείρει πλήθη ή θα θέσει σε κίνηση ιστορικές διαδικασίες (όπως λ.χ. οι 95 θέσεις του Λούθηρου). Παρόλα αυτά είναι κάτι…• καλύτερη από τη σιγή και την αδράνεια.

Η αγαπημένη μου φράση από το κείμενο των 32 είναι η διαπίστωση (και έμμεση προτροπή) ότι «ο τόπος χρειάζεται μια ηγεσία ευθύνης και εθνικής ανασυγκρότησης που, σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, θα κάνει τα απαραίτητα για τη σωτηρία [της χώρας]». Για δεκαετίες ζούμε ένα τραγικό έλλειμμα ηγεσίας: βλέπουμε πολιτικούς να άγονται από τους ψηφοφόρους τους, αντί να ηγούνται των ψηφοφόρων τους. Έστω και τώρα, την δωδεκάτη ώρα, τους καλούμε να μην ακολουθήσουν την πεπατημένη του παραδοσιακού πολιτικού παιγνίου αλλά να δημιουργήσουν ένα νέο παίγνιο – πιο διαλογικό, λιγότερο καιροσκοπικά συγκρουσιακό, πιο ορθολογικό.

Γνωρίζω ότι οι έννοιες είναι αναγκαστικά γενικευτικές, ενώ η πραγματικότητα περισσότερο πολυσχιδής. Η έννοια «το πολιτικό σύστημα» συναιρεί πολλούς και διαφορετικούς πολιτικούς και δημόσια πρόσωπα. Αυτή την ετερογένεια μπορεί να αναδείξει ένα κείμενο όπως το «Τολμήστε».
Απευθύνοντας έκκληση στους πολιτικούς, καλούμε τους πιο νεωτεριστές, έντιμους και ικανούς από αυτούς, να πάρουν θέση, να αδράξουν ευκαιρίες (όπως το κείμενο των 32 ή οι συγκεντρώσεις των «Αγανακτισμένων») για να εκφέρουν έναν διαφορετικό πολιτικό λόγο• να δείξουν την ετερότητά τους από το χρεοκοπημένο mainstream. Κραυγάζοντας με πάθος την έκκλησή μας – «Τολμήστε!» - εκπέμπουμε μήνυμα αγωνίας, καλώντας τους να μην το αγνοήσουν. Στο μέτρο που η έκκλησή μας απηχεί ένα γενικότερο αίσθημα, καλούμε τους πολιτικούς να συντονιστούν με την κοινή εμπειρία: να ακούσουν την κραυγή της κοινωνίας, να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, να τιμήσουν τον όρκο τους.