Μπορούν οι βάτραχοι να γίνουνε λιοντάρια;

«Αφήστε την Ελλάδα ήσυχη να κάνει τη δουλειά της», δήλωσε πρόσφατα ο πρωθυπουργός. Σε ποιους απευθυνόταν; Άγνωστο. Η έκκλησή του πάντως ήταν αφελής. Πρώτον διότι από το παγκόσμιο μιντιακό χωριό δεν μπορείς ποτέ να αποσυρθείς, αφού υποχρεωτικά ζεις σε ένα διαρκές «τώρα» υπό τα βλέμματα των άλλων. Και δεύτερον, διότι είναι λιγότερο πιθανό να σε «ενοχλήσουν» (δηλαδή να υποστείς αρνητική δημοσιότητα), στο βαθμό που είσαι αξιόπιστος. Δεν μας αφήνουν ήσυχους οι ξένοι γιατί εμείς δεν τους αφήνουμε σε ησυχία!

Γιατί τους εμπνέουμε ανησυχία; Διότι η εγχώρια πολιτική ελίτ είναι αναξιόπιστη. Το πολιτικό σύστημα φλυαρεί περί «αλλαγής» αλλά δεν μπορεί να παραγάγει καινοτόμα πολιτικά γεγονότα: τομές που θα μεταβάλουν τις πεποιθήσεις των άλλων (εταίρων, πιστωτών, ΜΜΕ) προς μια ευνοϊκή για τη χώρα κατεύθυνση. Είναι οι δανειστές που μας ζητούν διαρκώς να κάνουμε ρηξικέλευθα πράγματα (π.χ. εκτεταμένες κρατικοποιήσεις, μείωση προσωπικού στο δημόσιο τομέα, συναίνεση), τα οποία όμως εμείς προσποιούμαστε ότι υιοθετούμε. Μόνοι μας αδυνατούμε να δράσουμε αξιόπιστα και να αλλάξουμε τις προσδοκίες τους για μας. Ιδού μερικά πρόσφατα παραδείγματα.


Συγκαλείται εκτάκτως το Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών, το οποίο καταλήγει να λειτουργεί ως συνεδρία παραγωγής «νέων ιδεών»! Ο έχων την πρωτοβουλία πρωθυπουργός δραματοποιεί μια ήδη δραματική με τις δηλώσεις Παπακωνσταντίνου («χρήματα υπάρχουν μέχρι τον Ιούλιο») και Δαμανάκη («μεθοδεύεται απομάκρυνση της Ελλάδας από το ευρώ») πολιτική ατμόσφαιρα, αλλά προσέρχεται στην κρίσιμη συνάντηση δίχως στρατηγική! Δεν εκπλήσσει. Τόχουμε ξαναπεί: ο Παπανδρέου δεν έχει νοοτροπία κυβερνήτη αλλά προέδρου Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης. Είναι στο φόρτε του όταν «διαβουλεύεται», εξού και τα «οpen gov», «ανοιχτό κόμμα», «ανοιχτός σε προτάσεις» - ανοιχτός σε όλα! Δεν συνειδητοποιεί ότι η δουλειά του κυβερνήτη είναι το αντίθετο: να αποφασίζει, να προβαίνει σε de-cisions, δηλαδή να απο-κόπτει, να απορρίπτει εναλλακτικές για να επικεντρωθεί σε με μία.

Αποκορύφωμα είναι η πομφόλυγα του δημοψηφίσματος που το πρωθυπουργικό περιβάλλον άφησε να αιωρείται. Δεν είναι μόνο ότι η διαχείριση ενός τόσο σύνθετου φαινομένου όσο η οικονομική κρίση δεν συμπυκνώνεται σε ένα διλημματικού τύπου ερώτημα. Πιο σημαντικό είναι ότι, για κάποιον που ενδιαφέρεται να πείσει τους πιστωτές του για την αξιοπιστία του, το δημοψήφισμα θα ήταν λάθος κίνηση: δείχνει έλλειψη ηγετικής αυτοπεποίθησης, εντείνει την αβεβαιότητα και, άρα, την εικοτολογία. Πως, λοιπόν, να μας «αφήσουν ήσυχους»;

Σε συνέντευξή του ο κ.Παπακωνσταντίνου το 2010 δήλωσε ότι «αν χρειαστεί να έρθουν νέα μέτρα ίσως να είναι ένας άλλος υπουργός ο οποίος να το κάνει. […] Θα σημαίνει ότι εγώ έχω αποτύχει». Του θυμίζει πρόσφατα ο Αλέξης Παπαχελάς στους «Νέους Φακέλους» τη δήλωση εκείνη, και τι απαντά; «Έστω ότι εγώ φεύγω αύριο το πρωί. Και λοιπόν; Αυτός που θα με αντικαταστήσει, θα κάνει μια διαφορετική πολιτική; Το πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι ο Παπακωνσταντίνου;».

Ο υπουργός Οικονομικών δεν κατανοεί τον στρατηγικό χαρακτήρα των δημόσιων δεσμεύσεών του. Εκστομίζοντας μια απειλή παραίτησης πασχίζεις να μεταβάλεις αξιόπιστα τις αντιλήψεις των αντιπάλων σου ως προς την αποφασιστικότητά σου (αφού με τη δέσμευσή σου ότι θα παραιτηθείς, εναντιώνεσαι στο συμφέρον σου), έτσι ώστε να κάμψεις τις αντιδράσεις τους. Με στρατηγικούς όρους, η απειλή δεν αποσκοπεί στην πληροφόρηση αλλά στη διαμόρφωση των εξελίξεων. Αν όμως, τελικά, χάσεις τον έλεγχο των εξελίξεων και δεν υλοποιήσεις των απειλή σου, τότε μειώνεται η αξιοπιστία σου, δεν γίνεσαι πλέον πιστευτός. Αν θες να είσαι αξιόπιστος, πρέπει να διατυπώνεις απειλές που μπορείς να εκτελέσεις!

Τι προτείνει ο κ. Σαμαράς για να βγούμε από την κρίση; «Επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου». Ποια είναι, όμως, η βάση της διαπραγματευτικής μας ισχύος σήμερα; Η εξαιρετική εφαρμογή του Μνημονίου ή, μήπως, το αρραγές πολιτικό μέτωπο; Για μια ακόμη φορά εμφανιζόμαστε αναξιόπιστοι: θέλουμε εκ των υστέρων να αλλάξουμε τη συμφωνία δανεισμού για να αποφύγουμε την επώδυνη εφαρμογή της.

Η πρόταση του κ.Σαμαρά θα ήταν αξιόπιστη υπό έναν όρο: ότι το αίτημα της επαναδιαπραγμάτευσης θα προερχόταν από μία νέα κυβέρνηση, η οποία δεν θα βαρυνόταν από τις δεσμεύσεις της προηγούμενης. Αλλά για να συμβεί αυτό είτε θα πρέπει ο κ.Σαμαράς να πιέσει για εκλογές (δεν το κάνει) και να τις κερδίσει (αβέβαιο), είτε θα πρέπει να συμπράξει με τον αντίπαλό του για το σχηματισμό νέας κυβέρνησης, ενδεχόμενο που απορρίπτει κατηγορηματικά. Άρα, γιατί μιλά για «επαναδιαπραγμάτευση»; Γιατί αυτό ξέρει να κάνει: να δημαγωγεί.

Καταλήγουμε έτσι στην αρχική διαπίστωση. Το πολιτικό σύστημα είναι εγκλωβισμένο στην ιστορικά διαμορφωμένη μικρόνοιά του. Δεν μπορεί να δημιουργήσει νέα πολιτικά γεγονότα-εκπλήξεις. Ποια θα μπορούσε να είναι αυτά; Μια οικουμενική κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας• μια νέα κυβέρνηση με τους πιο άξιους που διαθέτει η χώρα• η εξώθηση των αρχηγών των δύο κομμάτων εξουσίας σε παραίτηση, όπως στην περίπτωση του Τσάμπερλεν στη Βρετανία, όταν, λίγο μετά την κήρυξη πολέμου στη Γερμανία το 1939, παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία για να σχηματισθεί οικουμενική κυβέρνηση.

Οι πολιτικάντηδες θυμήθηκαν τώρα τη «σωτηρία της πατρίδας» όταν επί δεκαετίες ξεδιάντροπα λαφυραγωγούσαν τους θεσμούς της. Μηρυκάζουν κοινοτοπίες για την κρισιμότητα των περιστάσεων προκειμένου να μη χρειαστεί να δράσουν ρηξικέλευθα – να προβούν σε αντισυμβατικές πράξεις που θα παραγάγουν μια νέα πολιτική δυναμική, η οποία θα μεταβάλει θετικά για τη χώρα τις πεποιθήσεις των δανειστών μας.

Όταν πέρασες όλη σου τη ζωή σα βάτραχος πώς ξαφνικά θα γίνεις λιοντάρι; Μπορεί ο Βενιζέλος να γίνει Μπήβερμπρουκ και ο Παπανδρέου Τσόρτσιλ;