«Δεν υπήρχε άλλος τρόπος»;

«Όταν είσαι υποχρεωμένος να ανοικοδομήσεις εκ θεμελίων μια επιχείρηση οφείλεις να την κλείσεις», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Κεδίκογλου. «Δεν υπήρχε άλλος τρόπος».

Σοβαρά; Ρώτησε κάποιον πεπειραμένο επικεφαλής επιχείρησης και του έδωσε αυτή τη συμβουλή; Αν το έκανε, θα ανακάλυπτε ότι η πρόκληση για μια επιχείρηση, ιδιαίτερα όταν αυτή παράγει δημόσια αγαθά, είναι να αλλάξει ενόσω λειτουργεί. Η στέρηση ενός δημόσιου αγαθού από τους πολίτες υποβαθμίζει την ποιότητα της ζωής τους, απαξιώνει την επιχείρηση και ευνοεί, φυσικά, τον ανταγωνισμό.

Η διαχείριση της αλλαγής είναι μια κοπιαστική διαδικασία, γεμάτη παγίδες, η οποία χρειάζεται όραμα, καλό σχεδιασμό, και ηγέτες που να εμπνέουν εμπιστοσύνη. Το κλείσιμο είναι μια απλοϊκή προσέγγιση, η οποία αποκαλύπτει μηχανιστική νοοτροπία: η επιχείρηση θεωρείται όπως ένας υπολογιστής στον οποίο, αφού κάνεις «επανεκκίνηση», θα απαλλαγείς από τα bugs! Η διαχείριση αλλαγών στα ανθρώπινα συστήματα, όμως, είναι λίγο πιο δύσκολη απ’ ότι φαντάζεται ο κ. Κεδίκογλου!

Κατ’ αρχάς, πώς να εμπιστευτείς μια κυβέρνηση η οποία διαιωνίζει ασυστόλως το κομματικό κράτος (με ποσοστώσεις πλέον…) ακόμα και τώρα, στην εποχή της χρεοκοπίας; Πώς να εμπιστευθείς ανθρώπους οι οποίοι, για χρόνια, θεωρούσαν την ΕΡΤ κομματικό μαγαζί; Ποιος ξεχνά το «πάρτι» της εποχής Ρουσόπουλου-Παναγόπουλου; Η τους διορισμούς κολλητών στην ΕΡΤ τον τελευταίο χρόνο; Γιατί να πιστέψεις ότι η νοοτροπία που διαπερνά τον διορισμό της κυρίας Σαλαγκούδη και του κ. Λιάτσου θα εκλείψει σε δύο μήνες επειδή μπήκε λουκέτο στον οργανισμό;

Δεύτερον, μια επιχείρηση όσο προβληματική κι αν είναι (και η ΕΡΤ αναμφίβολα είναι) δεν είναι μόνον αυτό. Υπάρχουν πάντοτε θύλακες ευσυνειδησίας και αριστείας. Απαξιώνοντας συλλήβδην την ΕΡΤ, η κυβέρνηση ισοπεδώνει έναν δημόσιο θεσμό, κατασκευάζει εχθρούς, και στερεί τον εαυτό της από δυνητικούς συμμάχους - εκείνη τη μαγιά που απαιτείται για μια νέα πορεία.

Τρίτον, το μείζον σε μια διαδικασία αλλαγής είναι η εμπιστοσύνη ως απαραίτητο στοιχείο για τη δημιουργία νέας νοοτροπίας. Λέει ο κ. Κεδίκογλου: «Σας καλώ να δείτε πως λειτουργούν τα πράγματα [στην ΕΡΤ] και να συγκρίνετε με αυτό που θέλουμε να φτιάξουμε. […]». Μπα, τι μας λες! Η ρητορική διατύπωση προθέσεων είναι εύκολη. Στα χαρτιά μπορείς να σχεδιάζεις την ΕΡΤ στα πρότυπα του BBC! Το δύσκολο είναι να αναλαμβάνεις έμπρακτες δεσμεύσεις που να δείχνουν ότι υλοποιείς τα σχέδιά σου.

Γιατί είναι δύσκολο; Διότι αφενός μεν πρέπει να αλλάξει ο οργανισμός, άρα να αλλάξουν συνήθειες και παγιωμένες αντιλήψεις, αλλά, συγχρόνως, να αλλάξεις κι εσύ που εισάγεις τις αλλαγές. Εδώ είναι το κουμπί. Η κακοδιοίκηση και οι φαύλες πρακτικές στην ΕΡΤ δεν είναι αυτοφυείς, αλλά καλλιεργήθηκαν στο φυτώριο της κομματοκρατίας, του πελατειασμού, και της ιδιοκτησιακής αντίληψης των δημόσιων θεσμών από τις κυβερνήσεις. Αυτός που διόρισε τους κολλητούς του χθες, θα δυσκολευτεί να πείσει για την ειλικρίνεια των προθέσεών του σήμερα. Γιατί να πιστέψουν αύριο οι εργαζόμενοι στη νέα ΕΡΤ ότι δεν θα γίνουν κλοτσοσκούφι στο πολιτικό παιχνίδι των κομμάτων; Τι δείγματα αλλαγής του «μεταρρυθμιστή» έχουμε για να τον εμπιστευθούμε;

Αυτό που ενοχλεί ιδιαίτερα στην περίπτωση της ΕΡΤ είναι η ιδιοτελώς μονομερής διάγνωση της προβληματικότητας του οργανισμού: για τον Κεδίκογλου φταίνε οι «άλλοι» (οι εργαζόμενοι, τα συνδικάτα), όπως για τους συνδικαλιστές της ΕΡΤ φταίνε επίσης οι άλλοι «άλλοι» - η κυβέρνηση. Όσο δεν συνειδητοποιούμε τη φαύλη κυκλικότητα του προβλήματος (τη συμπαιγνία κυβερνήσεων και συνδικάτων για την ιδιοποίηση και τον εκμαυλισμό του θεσμού), τόσο θα μας έλκει η ψευδεπίγραφη «αποφασιστικότητα» του Σαμαρά ή τα υποκριτικά δάκρυα των δήθεν υπερασπιστών της δημόσιας ΡΤ.

«Δεν μπορούμε να επιλύσουμε τα προβλήματά μας», έλεγε ο Αϊνστάιν, «αν παραμείνουμε στο ίδιο επίπεδο που ήμασταν όταν τα δημιουργήσαμε». Για να αρθούμε στο μετα-επίπεδο, όμως, απαιτείται έντιμη αυτοκριτική και έμπρακτες αυτοδεσμεύσεις. Αλλά αυτά είναι δύσκολα πράγματα για βαλκάνιους πολιτικάντηδες…