Έλλειμμα αυτοκριτικής, περίσσευμα αυτο-θυματοποίησης!

Ήταν μια υπέροχη βραδιά. Η ζέστη της ημέρας είχε υποχωρήσει κι ένα απαλό αεράκι δρόσιζε το πρόσωπο. Υπήρχε μια διάχυτη χαρά στην ατμόσφαιρα. Οι αποφοιτούντες του Πανεπιστημίου Κύπρου θα έπαιρναν τα πτυχία τους. Η συγκίνηση της αποφοίτησης – του τερματισμού – συνυπήρχε με την προσδοκία της νέας πορείας. Αβέβαιης, βέβαια, πορείας σε μια οικονομικά κατεστραμμένη χώρα, αλλά όταν είσαι 22 χρονών τα ερείπια μπορείς να τα δεις και ως υλικά ανάπλασης, όχι μόνο ως υλικά κατεδάφισης.
Χρειάζεσαι όμως την απαραίτητη έμπνευση που θα σε κάνει να δώσεις ένα διαφορετικό νόημα στην εμπειρία σου. Πού θα τη βρεις; Αν ελπίζεις ότι η έμπνευση θα έρθει από τους πολιτικούς, αυτοί κάνουν ότι μπορούν για να σε διαψεύσουν! Δεν το κάνουν επίτηδες οι άνθρωποι, απλώς δυσκολεύονται να είναι κάτι διαφορετικό από αυτό που συνήθως οι περισσότεροι έμαθαν να είναι - πολιτικάντηδες. 
Τη βραδιά της αποφοίτησης, ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων κ. Γ. Ομήρου απηύθυνε χαιρετισμό. Όσοι περίμεναν να ακούσουν κάτι φρέσκο, κάτι διαφορετικό, περίμεναν άδικα. Ο κ. Ομήρου άρχισε την ομιλία του με τα τετριμμένα περί της σπουδαιότητας της παιδείας στη εποχή της «απάνθρωπης παγκοσμιοποίησης» (!), για να αναλώσει τα τρία τέταρτα της ομιλίας του σε έναν αντιμνημονιακό λόγο! Είπε αυτά που συνήθως λέει: για τις «αρχές της κοινοτικής αλληλεγγύης» που παραβιάστηκαν με το κυπριακό κούρεμα καταθέσεων, για την Κύπρο που μετατράπηκε σε «πειραματόζωο» από τους ισχυρούς, κλπ, κλπ. Θρηνητικός λόγος… Και, σε μια βραδιά χαράς, όπου τα νέα παιδιά θα περίμεναν ν’ ακούσουν έναν λόγο προοπτικής, ο κ. Ομήρου τους είπε ότι θα ζήσουν σε «μια προοπτική που δεν έχει μέλλον» (!) εξαιτίας της οξείας οικονομικής ύφεσης. Φυσικά τόνισε πόσο σημαντικό είναι «να απαλλαγούμε από τα δεσμά της τρόικας, του μνημονίου και της δανειακής σύμβασης», αλλά - τι κρίμα! - λησμόνησε να προτείνει πώς μπορούμε να το πετύχουμε αυτό. Επανέλαβε, όμως, ότι «αυτή σήμερα είναι η μεγάλη πρόκληση και η μεγάλη ευθύνη για όλους». Η καθολικότητα, βλέπετε, είναι μια πολύ χρήσιμη ρητορική κατασκευή για όσους θέλουν να μείνουν στη σκιά, προκειμένου να μην αναλάβουν τις ευθύνες που απορρέουν από τα αξιώματά τους: ηγέτες και ηγούμενοι, πολιτικοί και πολίτες, ταγοί και λαός έχουν «όλοι» τις ίδιες ευθύνες να βρουν τη διέξοδο! 
Οι ηγέτες μας, καθότι δημοκρατικοί μέχρι το μεδούλι, δεν θέλουν να μας προσβάλλουν προτείνοντάς μας λύσεις. Όχι, περιμένουν να ακούσουν, εντελώς δημοκρατικά, από εμάς τι πρέπει να γίνει! Ας είμαστε όμως ειλικρινείς: τους πολιτικούς τους πληρώνουμε για να γεμίζουν τις κενές ώρες των τελετών με τα λογύδριά τους, να κάνουν χάρες και ρουσφέτια, όχι να προτείνουν λύσεις, να προλαμβάνουν κρίσεις, να εμπνέουν του πολίτες.
Το πιο ενδιαφέρον στην ομιλία του κ. Ομήρου δεν ήταν το τι είπε, αλλά το τι δεν είπε! Εκστόμισε μισές αλήθειες, αποσιωπώντας τις άλλες μισές. Ναι, οι ισχυροί της ευρωζώνης φέρθηκαν απαράδεκτα στην Κύπρο, αλλά ποιοι ευθύνονται για το ότι η Κύπρος κατέστη τόσο ευάλωτη στις πιέσεις των ισχυρών με τα αυξανόμενα ελλείμματά της, έναν υπερτροφικό δημόσιο τομέα, κι έναν υπερμεγέθη, διαπλεκόμενο και, εν πολλοίς, ανεύθυνο τραπεζικό τομέα; Τι κατέγραψε η πρόσφατη έκθεση της Ανεξάρτητης Επιτροπής για το Μέλλον του Κυπριακού Τραπεζικού Τομέα; Αυτά που διαισθητικά μαντεύαμε: κακή εποπτεία των τραπεζών, ανεξέλεγκτος δανεισμός στη βάση προσωπικών σχέσεων, ευνοιοκρατία, και, φυσικά, πολιτική επιρροή (βλ. «Φιλελεύθερος», 28/613). Ο κ. Ομήρου παρέλειψε να πει ότι όλα τα σκάνδαλα που έχουν συγκλονίσει την Κύπρο έχουν έναν κοινό παρονομαστή: τη συγκάλυψη και την ατιμωρησία. Και φυσικά αποσιώπησε την κοινή διαπίστωση ότι ένα πολιτικό σύστημα που εκτρέφει τη φαυλότητα και κομματικοποιεί τα πάντα, αποσαρθρώνει τους θεσμούς, ευνοεί τη συναλλαγή και, τελικά, εξαχρειώνει τους πολίτες. 
 Ο κ. Ομήρου δεν κατάφερε να αρθρώσει ούτε ψήγματα ενός στοιχειωδώς αυτοκριτικού λόγου. Για όλα φταίνε οι άκαρδοι ξένοι! Δεν το έκανε, βέβαια, τυχαία. Ο αυτο-θυματοποιητικός λόγος συνιστά το κυρίαρχο μοτίβο περιγραφής των μειζόνων προβλημάτων μας. Για τα δεινά μια μικρής χώρας, πάντοτε φταίνε οι άλλοι – οι «ανάλγητοι» ισχυροί. Εκτός από το ότι αυτό το είδος λόγου προδίδει αφελή πολιτική σκέψη (αφού υπαινίσσεται ότι η διεθνής πολιτική διέπεται από αξίες αλληλεγγύης κι όχι από συμφέροντα) και καλλιεργεί τον εθνικό ναρκισσισμό (αφού μας λέει αυτά που μας αρέσει να ακούμε), ωθεί τους πολιτικούς να λειτουργούν δημαγωγικά και όχι παιδαγωγικά προς τον «δήμο», ενώ στερεί τη δυνατότητα από τους πολίτες να αναστοχαστούν τις κυρίαρχες πρακτικές του δημόσιου βίου – την κομματοκρατία, τη διαπλοκή, την ευνοιοκρατία. Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν μαθαίνουμε – γι αυτό και συνεχίζουμε να παθαίνουμε! Θα υπάρξει, άραγε, ποτέ πολιτικός με ανάστημα που θα πει τολμηρά: «Μη ρωτάτε τι έκαναν οι άλλοι στη χώρα μας. Αναρωτηθείτε τι κάναμε εμείς στην πατρίδα μας»;