Οι άρχοντες της παρακμής

Αν ήμουν ανώτερο κομματικό στέλεχος και αναζητούσα «χορηγίες», υποψιάζομαι ότι θα μπορούσα να βασισθώ στη σχετική γνώση του εντιμότατου κ.Τσουκάτου. Αν ήμουν υπουργός και ήθελα το «κατιτίς» μου για τις πολύτιμες υπηρεσίες που αφειδώς προσφέρω στη χώρα, «καλλιεργητές του πολιτικού τοπίου» σαν τον εϋυπόληπτο κ.Χριστοφοράκο ίσως να ήταν καλές γνωριμίες. Αν έψαχνα να αγοράσω τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό με πιστωτικά τιμολόγια από τη «Ζίμενς», έχω την εντύπωση ότι ο κ.Κυριάκος Μητσοτάκης θα είχε την καλοσύνη να μου εξηγήσει τη διαδικασία. Αν πάλι, ως καλός οικογενιάρχης, αναζητούσα τρόπους να αποφύγω την πληρωμή φόρων για την ακίνητη περιουσία μου, εικάζω ότι θα μπορούσα βασίμως να απευθυνθώ στον δόκτορα Βουλαγαράκη. Οι πολιτικοί μας διαθέτουν πολύτιμη τεχνογνωσία, δίχως την οποία ακόμα και η απλή επιβίωση στη σημερινή Ελλάδα (συγγνώμη, πήγα να πω στη χώρα του Πούτιν) είναι προβληματική.

Αν και γνωρίζω που μπορώ να απευθυνθώ για βοήθεια σε επιμέρους θέματα, ομολογώ ότι, ευτυχώς για την ψυχική μου υγεία, δεν ξέρω καλά «πως» λειτουργεί συνολικά το πολιτικό μας σύστημα. Ξέρω όμως κάποιον που ξέρει. Στο βιβλίο του «Οι Αρχοντες της Παρακμής» (Εξάντας, 2008) ο δημοσιογράφος Κωνσταντίνος Ι. Αγγελόπουλος περιγράφει με εντυπωσιακή διαύγεια, αφηγηματικότητα, και πολιτική οξυδέρκεια τη συγκρότηση ενός βαθιά ανίκανου και εντυπωσιακά διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος που λειτουργεί τα τελευταία 35 χρόνια. Διαβάζοντάς το, καταλαβαίνει κανείς γιατί η Ελλάδα δεν μπορούσε παρά να περιέλθει στη σημερινή κατάσταση της απίστευτης και γενικευμένης παρακμής• ακόμη χειρότερα, γιατί είναι απίθανο να βγει από αυτή, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.

Ο Αγγελόπουλος αφενός μεν περιγράφει με δημοσιογραφική γλαφυρότητα περιστατικά που συνθέτουν το μωσαϊκό της αθλιότητας του ελλαδικού δημόσιου βίου, αφετέρου δε το επιχείρημά του αναδεικνύει τη συστημικότητα του προβλήματος - εξού και οι τεράστιες δυσκολίες στην αντιμετώπισή του. Το πολιτικό μας σύστημα είναι πάνω απ’ όλα «σύστημα»: ένα πλέγμα αλληλοτροφοδοτούμενων «παικτών», το οποίο αποσκοπεί, όπως η κομμουνιστική νομενκλατούρα ή οι κλεπτοκρατικές ελιτ τριτοκοσμικών χωρών, στην με κάθε τρόπο οικειοποίηση των προσόδων που αποφέρει η νομή της εξουσίας.

Ποιοι είναι αυτοί οι «παίκτες»; Κυρίως οι εξής τρεις: κέντρα οικονομικής ισχύος του κρατικοδίαιτου ελλαδικού καπιταλισμού, διεφθαρμένοι υπάλληλοι-πολιτικοί, και διαμεσολαβητικοί επικοινωνιακοί δίαυλοι. Οι πρώτοι προωθούν ξεδιάντροπα τα οικονομικά συμφέροντά τους, προωθώντας, στηρίζοντας, και εκμαυλίζοντας τους ασπόνδυλους δεύτερους. Οι υπάλληλοι-πολιτικοί χρησιμοποιούν το κράτος σαν λάφυρο για την κομματική πελατεία τους και παρέχουν πλείστες πολιτικές διευκολύνσεις στους χρηματοδότες τους. Στη μιντιακή κοινωνία όμως το «σύστημα» έχει αυξημένες επικοινωνιακές ανάγκες, αφού οι συλλογικές και ατομικές ταυτότητες κατασκευάζονται κυρίως μιντιακά. Κατεθυνόμενοι δημοσιογράφοι, συγκροτήματα ΜΜΕ, θεσιθήρες πανεπιστημιακοί και πάσης φύσεως επικοινωνιακοί μεσολαβητές αναλαμβάνουν να κατασκευάσουν τις επιθυμητές εικόνες, τόσο για τους πολιτικούς όσο και για τους παραπολιτικούς χρηματοδότες τους.

Οι διαπλεκόμενοι Ελληνες ολιγάρχες έχουν το χρήμα και εκμαυλίζουν. Οι υπάλληλοι-πολιτικοί μεριμνούν κυρίως για τα ιδιοτελή συμφέροντά τους, μπλοκάροντας κάθε απόπειρα παραγωγής νέου πολιτικού λόγου• η αναπόφευκτη ανανέωση του πολιτικού προσωπικού γίνεται με «ασφαλή» πρόσωπα εμπιστοσύνης. Τα μιντιακά «παπαγαλάκια» ικανοποιούν τις φαντασιώσεις ισχύος που προσφέρει ο συναγελασμός με τους ισχυρούς και απολαμβάνουν τις διόλου ευκαταφρόνητες υλικές παροχές που προσφέρουν. Το «σύστημα» μπορεί να εμφανίζεται συμπαγές αλλά είναι εσωτερικά διαφοροποιημένο. Η όποια αλλαγή του πιθανότατα θα προέλθει από τις ρωγμές του. Κυρίως, όμως, το «σύστημα» διατηρεί την ευρωστία του, στο μέτρο που προσχωρούν στην πελατειακή λειτουργία του μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Η εξαχρείωση είναι γενικευμένη• δεν υπάρχουν αθώοι.

Τα στιγμιότυπα που γλαφυρά περιγράφει ο Αγγελόπουλος είναι οι πινελιές της συστημικής διαφθοράς. Αντιπρόσωπος εταιρίας οπλικών συστημάτων προσφέρει «δωράκια» σε δημοσιογράφο προκειμένου να μην ασχοληθεί με το θέμα των προμηθειών. Ισχυρός οικονομικός παράγοντας προτείνει σε νεαρό βουλευτή «να αναλάβει τα έξοδά του». Δύο πολιτικοί σχολιάζουν πόσο «κουτός» είναι ένας υπουργός και πως αυτή του η ιδιότητα ήταν η πιο σημαντική για την ανάδειξή του σε υπουργικό αξίωμα. Διπλωμάτης εκφράζει την απόγνωσή του για τη θλιβερή ανικανότητα των πολιτικών να διαχειριστούν μια μείζονα κρίση. Η χώρα είναι στο έλεος της τύχης και της θεσμοποιημένης ανικανότητας.

Οι άρχοντες της παρακμής είναι ισχυροί και τα συμφέροντά τους τεράστια. Το «σύστημα» έφθασε στα όριά του αλλά δείχνει να αντέχει. Το μόνο πλέον που μπορεί αξιόπιστα να παράγει είναι εντροπία – ανικανότητα, διαφθορά, ανομία, χρέη, φοροδιαφυγή, και μαύρη οικονομία. Ολα όμως κάποτε τελειώνουν. Αυτό που δεν ξέρουμε είναι πότε και πως.