Μπορούμε να κάνουμε την οργή μας δύναμη δημιουργίας;

Συνέντευξη του Χαρίδημου Κ. Τσούκα στην εφημερίδα της Λάρισας «Ελευθερία» (Κυριακή, 13 Νοεμβρίου 2011)

1. Πώς κρίνετε τις πολιτικές εξελίξεις της περασμένης εβδομάδας; Μπορούμε πλέον να μιλάμε για πολιτικό προσωπικό χαμηλού επιπέδου με ότι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον της χώρας;

Την ποιότητα του πολιτικού προσωπικού την ξέραμε. Όσοι έχουμε την ατυχία να είμαστε Έλληνες πολίτες γνωρίζουμε από πρώτο χέρι με τι ανθρώπους έχουμε να κάνουμε. Τα όσα συνέβησαν την εβδομάδα αυτή επιβεβαιώνουν απλώς το κοινό αίσθημα: ότι δηλαδή την τύχη της χώρας διαχειρίζονται θλιβεροί πολιτικάντηδες, οι οποίοι το μόνο που σκέφτονται είναι η πολιτική επιβίωση. Το φαινόμενο είναι ευεξήγητο. Μια κάστα ανθρώπων λειτουργούν ως ένα κλειστό σύστημα εξουσίας. Έχουν συνταγματικά θεσπισμένο το ακαταδίωκτο, δεν τιμωρούνται για τις παρανομίες τους, μεταχειρίζονται το κράτος σας να είναι οικογενειακό μαγαζί τους. Τα κλειστά συστήματα εξουσίας αποκόπτονται από την πραγματικότητα, οι επιλογές τους τείνουν να είναι εντός ενός προδιαγεγραμμένου πλαισίου σκέψης, λειτουργούν με γνώμονα την με κάθε κόστος επιβίωσή τους. Μια ισχυρή όψη της κομματοκρατίας είναι ο πολιτικός αυτισμός. Οι κομματικές γραφειοκρατίες δεν έχουν κοινωνικά σημεία αναφοράς, αλλά κυρίως την τάση της αυτο-αναφοράς. Μπορεί ο κόσμος να ανησυχεί για το μέλλον της χώρας, να αγωνιά για τη ζωή του, να προσδοκά κάτι διαφορετικό στη νέα κυβέρνηση δήθεν συνεργασίας, αλλά η πρώτη έγνοια του Παπανδρέου Γ’ δεν ήταν να απαλύνει την αγωνία και να δώσει προοπτική, αλλά να προστατεύσει το υφιστάμενο σύστημα εξουσίας του. Γι αυτό και προώθησε αρχικά τον Πετσάλνικο – τον «κολλητό» του - στη θέση του πρωθυπουργού. Οι πρώτες επιλογές είναι και οι πιο αυθεντικές: μας αποκαλύπτουν πως σκέπτονται οι ηγέτες, ποιες είναι οι έγνοιες τους. Για μια ακόμα φορά ο Παπανδρέου Γ’ φάνηκε κατώτερος των περιστάσεων.

2.Θα έχει τελειωμό ο διεθνής διασυρμός της χώρας στο εξωτερικό; Η χώρα μας και ο Έλληνας έχει γίνει το «μαύρο πρόβατο της Ευρώπης».

Από τον 2004 και μετά η Ελλάδα έχει ένα τεράστιο πρόβλημα αξιοπιστίας στην ΕΕ. Η αρχή έγινε το 2004 με τον Αλογοσκούφη που κατήγγειλε την αξιοπιστία των δημοσιονομικών στοιχείων με τα οποία η Ελλάδα έγινε μέλος της ευρωζώνης. Ακολούθησαν τα διαβόητα “Greek statistics”, τα οποία κατέστησαν τη χώρα συνώνυμο της απάτης. Το κακό τρίτωσε με τον Παπανδρέου Γ΄, ο οποίος είχε τη φαεινή ιδέα του δημοψηφίσματος, αιφνιδιάζοντας τους δανειστές μας και σπέρνοντας την αβεβαιότητα στις παγκόσμιες αγορές. 

Να το πω απλά: μας θεωρούν αναξιόπιστους και ανίκανους, με ιστορικό συμπεριφοράς απατεώνα. Η χώρα έχει διεθνώς ξεφτιλιστεί. Όσοι συναλλάσσονται ή επικοινωνούν με ανθρώπους στο εξωτερικό το γνωρίζουν καλά. Ο διασυρμός αυτός δεν νομίζω ότι θα τελειώσει σύντομα. Μπορεί ο κ.Παπαδήμος να είναι ένας ευυπόληπτος πρωθυπουργός, δεν θάλεγα το ίδιο όμως για όλους τους υπουργούς του. Η χώρα θα αποκτήσει καλό όνομα όταν ανακτήσει την αξιοπιστία της και την αξιοπρέπειά της. Οσο στο πολιτικό προσκήνιο κυριαρχούν οι πολιτικάντηδες (όπως συμβαίνει και τώρα με τη νέα κυβέρνηση), η Ελλάδα δεν πρόκειται να ανακάμψει. Οσο θα είμαστε ο επαίτης της Ευρώπης, ένας επαίτης μάλιστα που του αρέσουν οι κουτσαβακισμοί, η χώρα θα διασύρεται. 

3.Εκτιμάτε πώς οι εκλογές θα δώσουν μια λύση ή θα πάμε σε μια παρατεταμένη ακυβερνησία με ότι αυτό συνεπάγεται για το δημοκρατικό μέλλον της Ελλάδας; Η κυβέρνηση σωτηρίας θα δώσει, πιστεύετε λύσεις; Η νέα κυβέρνηση δεν είναι «κυβέρνηση σωτηρίας» αλλά μεταβατική κυβέρνηση. Θα ήταν κυβέρνηση σωτηρίας αν τα κόμματα εξουσίας την υποστήριζαν ενθέρμως και αν είχε ευρεία εντολή. Η νέα κυβέρνηση, πρώτον, είναι η δεύτερη καλύτερη επιλογή (second best) για τα δύο κόμματα εξουσίας• αναγκάστηκαν να την υποστούν, στην ουσία δεν την επιθυμούν (ιδιαίτερα ο Σαμαράς, του οποίου ανατρέπει την «αντιμνημονιακή» στρατηγική). Και δεύτερον, έχει περιορισμένη εντολή – να διαπραγματευθεί τις λεπτομέρειες και να υπογράψει τη δανειακή σύμβαση της 26ης Οκτωβρίου, και να διεξάγει εντολές το συντομότερο δυνατόν. Η νέα κυβέρνηση είναι προϊόν συμβιβασμών: δεν σχεδιάστηκε να κυβερνήσει αλλά να διεκπεραιώσει. Φαίνεται άλλωστε και στη σύνθεσή της. Συνιστά ένα ετερόκλητο μείγμα ανθρώπων, τα οποίο μαγειρεύτηκε στις κομματικές κουζίνες (εξού και η διόγκωσή του στα 48 μέλη!), με κριτήρια όχι την αξιοσύνη και την αποτελεσματικότητα αλλά τις εσωκομματικές και ενδοκυβερνητικές ισορροπίες. Εγνωσμένης ανικανότητας ή φαιδρότητας πολιτικάντηδες παραμένουν, επανήλθαν ή προστέθηκαν. Ευτυχήσαμε να δούμε ξανά τον κ.Τίποτα υπουργό, ο «αντιμνημονιακός» υφυπουργός Οικονομικών θα εξακολουθεί να απολαμβάνει την αφροδισιακή προσφώνηση «κύριε υπουργέ», η κυρία που σταδιοδρόμησε πολιτικά με κύριο προσόν το οικογενειακό επώνυμο συνεχίζει να διατηρεί την ιδιότητα του αναπληρωτή υπουργού, ενώ θα διασκεδάσουμε την πίκρα μας με διάφορους λαϊκιστές και τσαρλατάνους οι οποίοι όταν δεν θυμίζουν τον Χατζηχρήστο μας παραπέμπουν στον Διονύση Παπαγιαννόπουλο!  Δεν γνωρίζω αν οι εκλογές δώσουν λύση. Ξέρω όμως ότι είναι απαραίτητες. Οι πολίτες πρέπει να επιλέξουν αυτούς που θα διαχειριστούν τις μεγαλύτερες αλλαγές που γνώρισε μεταπολεμικά η Ελλάδα. Η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε εξαντλήσει το πολιτικό κεφάλαιό της. Η νέα κυβέρνηση θα λειτουργεί περισσότερο ως υπηρεσιακή κυβέρνηση – στην ουσία θα κυβερνά ελάχιστα. Στις εκλογές θα κληθούμε να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας. Εκτιμώ ότι δεν θα προκύψει αυτοδύναμη κυβέρνηση και θα υπάρξουν κατ΄ ανάγκην συνεργασίες. Μόνο κυβερνήσεις συνεργασίας μπορούν να αντιμετωπίσουν την κρίση. Κανένα κόμμα μόνο του δεν μπορεί να φέρει εις πέρας τις κολοσσιαίες αλλαγές που απαιτούνται. Η όποια κυβέρνηση συνεργασίας, όμως, θα πρέπει να είναι ουσιαστική και να την επιζητούν στ’ αλήθεια τα συμπράττοντα μέρη. Πρέπει να βασίζεται σε προγραμματικές συγκλίσεις και να έχει συζητηθεί προεκλογικά το ενδεχόμενο σχηματισμού της με την ανάληψη σχετικών δημοσίων δεσμεύσεων. Ευελπιστώ ότι στις επερχόμενες εκλογές θα προκύψουν νέα πολιτικά σχήματα που θα εκφράσουν την αποστροφή των πολιτών στους πολιτικάντηδες που κατέστρεψαν τη χώρα και θα δίνουν συγχρόνως προοπτική για γενναίες μεταρρυθμίσεις προκειμένου η Ελλάδα να γίνει μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα, στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ. Ελπίζω ακόμα ότι οι μεταρρυθμιστές θα επικρατήσουν στα δύο κόμματα εξουσίας. Τίποτα από αυτά δεν είναι εύκολο. 

4.Ποιες είναι οι ευθύνες των πολιτών σε όλο αυτό το αδιέξοδο; Εκτιμάτε πως ο Έλληνας σήμερα έχει κατανοήσει πως ζει με δανεικά για δεκαετίες; Έχει κατανοήσει πως μια χώρα όταν δεν παράγει τίποτα δεν μπορεί να έχει πλούσιους πολίτες; Ο Έλληνας έχει πλέον καταλάβει ότι όλα αυτά τα χρόνια ζούσε με δανεικά. Ικανοποιούσε το «ελληνικό όνειρο» σε ένα περιβάλλον πλαστής ευημερίας. Βαθιά μέσα του γνωρίζει ότι συνέβαλλε και αυτός στην κατρακύλα. Αφέθηκε να σαγηνευτεί από τους δημαγωγούς. Στάθηκε συχνά απέναντι στη νομιμότητα. Είδε το κράτος ως έναν ξένο μηχανισμό, ο οποίος αξίζει εκμετάλλευση, όχι υποστήριξη. Λεηλάτησε τα «κοινά» όσο του έδιναν οι πολιτικάντηδες την ευκαιρία. Οι διεφθαρμένοι πολιτικοί από πάνω ανέχονταν τη μικρο-διαφθορά των από κάτω, και αντιστρόφως. Ο βρόχος που πνίγει τη χώρα είναι φαύλος. Την ίδια στιγμή, ο πολίτης τελεί σε σύγχυση. Βλέπει τη ζωή του να αναποδογυρίζεται, τον φοβίζει η αβεβαιότητα, αγωνιά σε τι είδους χώρα θα ζήσουν τα παιδιά του. Σε ένα περιβάλλον υψηλής αβεβαιότητας είναι ευεπίφορος στους λαϊκιστές και τους συνωμοσιολόγους. Έχει την τάση να κλείνεται στον εαυτό του και να υιοθετεί μια αμυντική στάση. Από αυτή την άποψη η κοινωνία βρίσκεται σε μια «κρίσιμη κατάσταση». Είναι εξόχως σημαντικό ποια αφήγηση θα επικρατήσει. Ποτέ η Πολιτική, νοούμενη ως διεργασίες για τη συλλογική αυτοκατανόηση και δράση, δεν είχε σημαντικότερο ρόλο. Χρειαζόμαστε ηγέτες να μας εμπνεύσουν, έχουμε ανάγκη από πρότυπα που θα μας συγκινήσουν. Κυρίως, πρέπει να κρατήσουμε την ελπίδα ζωντανή. Με το λόγο μας, την έλλογη δράση μας, την αλληλεγγύη μας. 

5.Ποιο πολιτικό προσωπικό από αυτό που σήμερα υπάρχει μπορεί να δώσει λύσεις; Μπορεί να φέρει πίσω τη χαμένη αξιοπιστία της ελληνικής πολιτικής; Όπως διδάσκει η ιστορία της καινοτομίας, το καινούριο θα προκύψει απροσδόκητα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η πλειονότητα του σημερινού πολιτικού προσωπικού είναι χρεοκοπημένη στη συνείδησή μας. Πρέπει να αναζητήσουμε νέους πολιτικούς ηγέτες, να δούμε με συμπάθεια νέες πολιτικές πρωτοβουλίες, να προβληματιστούμε, γνωρίζοντας ότι αυτή είναι μια ανοιχτή, εν πολλοίς απρόβλεπτη, διαδικασία. Σε περιόδους μεγάλων αλλαγών βιώνουμε υψηλή αβεβαιότητα, ακόμα και υπαρξιακή αγωνία. Ξαναβλέπουμε τον εαυτό μας, τη ζωή μας, τον τρόπο οργάνωσης του συλλογικού βίου μας διαφορετικά. Η αβεβαιότητα μπορεί να αποβεί παραλυτική. Μπορεί όμως να καταστεί αναζωογονητική - η μήτρα νέων εξελίξεων. Όπως έλεγε ο αείμνηστος φιλόσοφος Καρλ Πόπερ, το αυθεντικά νέο δεν περιγράφεται στον ενεστώτα χρόνο – δημιουργείται. Έχουμε το πάθος της δημιουργίας; Νοιώθουμε την ανάγκη να κάνουμε την οργή μας δύναμη αλλαγής; Μπορούμε να κάνουμε τον πόνο μας ελπίδα; Κανείς δεν θα το κάνει για μας. Οι υπεύθυνοι πολίτες πασχίζουν να ορίσουν τη μοίρα τους.