Ρουσφέτια VIP!

“Παλιέ μου φίλε/σύντροφε περασμένων καιρών/συγχώρα με που χτες, όταν καμάρωνες/για τα καινούρια σου έπιπλα,/εγώ σκεφτόμουνα πως το καθένα/έκρυβε κάποιαν υποχώρηση,/ένα χιλιάρικο περίπου εκπορνευμένης σκέψης/που πια την πούλαγες/χωρίς να νιώθεις την ανάγκη/έστω να παραστήσεις τραγωδία.” - Τίτος Πατρίκιος

Υποθέστε ότι είστε ένας από τους 4250 υπαλλήλους του Δημοσίου που έχουν τεθεί σε διαθεσιμότητα. Όχι μόνο παίρνεις το 75% ενός ήδη γλίσχρου μισθού, αλλά σε βασανίζει η αβεβαιότητα: «θα έχω δουλειά αύριο;». Η κυβέρνηση σου υπόσχεται «αντικειμενική αξιολόγηση». Όσοι την περάσουν με επιτυχία, λένε, θα μετακινηθούν σε άλλους τομείς του Δημοσίου, οι υπόλοιποι θα απολυθούν. Αγωνιάς και αγχώνεσαι.

Θες να πιστέψεις ότι άλλαξαν τα ήθη, ότι στη «νέα Ελλάδα» του κ. Σαμαρά η αξιοκρατία αντικαθιστά την ευνοιοκρατία. Δυσκολεύεσαι, όμως. Δεν πάει καιρός που κομματικά στελέχη τοποθετήθηκαν σωρηδόν επικεφαλής δημοσίων οργανισμών. Παρόλα αυτά, έχεις ανάγκη να ελπίζεις… Και τι βλέπεις; Ενώ εσένα θα σε «αξιολογήσουν», διορίζουν τους «κολλητούς» τους σε επίλεκτες κρατικές θέσεις. Ρουσφέτια VIP!

Στο «Βήμα» (15/6/2013) λ.χ. διάβασες για την κυρία Τζότζολα, πρώην αναπληρώτρια εκπρόσωπο Τύπου της ΝΔ, για την οποία δημιουργήθηκε ειδική θέση νομικού συμβούλου στο ΚΕΠΕ! Και το αποκορύφωμα: τη χώρα θα εκπροσωπήσει στη Διεθνή Τράπεζα ένας άνεργος πολιτικός τόσο μεγάλου βεληνεκούς, που η χώρα δεν μπορούσε να αφήσει αναξιοποίητο: ο Χ. Παπουτσής!

Σκέφτεσαι ότι τέτοιοι άνθρωποι αναδεικνύονται σε κρατικές θέσεις όχι επειδή χρειάστηκε να αποδείξουν σε κάποιον την αξία τους, αλλά γιατί προσκολλήθηκαν σε κομματικά επιτελεία - είναι τα αναρριχώμενα φυτά των κομματικών τειχών. Οι κρατικές θέσεις είναι η ανταμοιβή τους. Ενώ το κράτος το χρηματοδοτούμε όλοι με τους φόρους μας, η στελέχωσή του εξακολουθεί να γίνεται ευνοιοκρατικά από τους πολιτικούς.

Ο ιστορικός του μέλλοντος θα βρει στο πρόσωπο του κ. Παπουτσή ιδιαίτερα, το αρχέτυπο του κομματανθρώπου, για τον οποίο η πολιτική δεν υπήρξε τόσο πρόκληση για προσφορά στα κοινά με βάση αρχές και αξίες, όσο ευκαιρία για αναρριχητική θεσιθηρία στο δημόσιο βίο. Πρόσφερε την αφοσίωσή του στην οικογένεια Παπανδρέου και το κόμμα τους, ανταμειβόμενος ποικιλοτρόπως. Ως ηγετικό μέλος της αυτο-αναφορικής και ηθικά αμβλύνοος «πράσινης» νομενκλατούρας, τον ενδιέφερε πρωτίστως η αναπαραγωγή της. Πολιτικός σύμμαχος κάποτε του Τσοχατζόπουλου, αντιτάχθηκε σε ό,τι μεταρρυθμιστικό επιχειρήθηκε από το ίδιο του το κόμμα.

Ο Παπουτσής δεν είναι ένας απλός πολιτικός. Είναι ο εμβληματικός εκπρόσωπος της κομματοκρατικής (χρεοκοπημένης πλέον…) Ελλάδας της Μεταπολίτευσης, που έκρυψε την ιδιοτέλεια πίσω από την υψωμένη γροθιά. Η σχέση του με τον «σοσιαλισμό» είναι όση η σχέση του Βουλγαράκη με την Καντιανή ηθική! Στη Διεθνή Τράπεζα ολοκληρώνεται ο σταδιοδρομισμός ενός απαράτσνικου.

Εσύ όμως δημόσιε υπάλληλε θα «αξιολογηθείς»…!

«Να σας κρατήσουμε δεν ωφελεί, να σας καταστρέψουμε δεν χάνουμε»

Από τότε που ο Πρωθυπουργός κ. Σαμαράς αποφάσισε σουλτανικά να κλείσει την ΕΡΤ, το ακούω πιο έντονα: ο μόνος τρόπος να γίνουν βαθιές αλλαγές στο Δημόσιο είναι να κλείσουν οργανισμοί, να εξυγιανθούν, και να ξανανοίξουν.

Πρόκειται για μια αφελή προσέγγιση, ορμώμενη περισσότερο από κατανοητή αγανάκτηση παρά από στοχαστική ανάλυση. Στον πυρήνα της κυριαρχεί η φαντασίωση της μαγικής μεταμόρφωσης: το νέο θα γεννηθεί από τη στιγμιαία καταστροφή του παλαιού. Θα εξαφανιστεί ταχυδακτυλουργικά το ιστορικό παρελθόν για να χτιστεί το καινούριο μέλλον! Η φαντασίωση αυτή διαπερνάται από την αντίληψη της κοινωνικής μηχανικής.

Η κοινωνική μηχανική, αρχετυπικά αποτυπωμένη στο κομμουνιστικό πρόταγμα, αντιλαμβάνεται την κοινωνία ως μια εύπλαστη ύλη την οποία μπορεί να διαμορφώσει κατά το δοκούν ο κοινωνικός μηχανικός. Οι Κόκκινοι Χμερ της Καμπότζης (1974-1979) λ.χ. ήθελαν να απαλλαγεί πλήρως και για πάντα ο πληθυσμός από την «καπιταλιστική μόλυνση», γι αυτό κατάργησαν το νόμισμα, μετακίνησαν βιαίως πληθυσμούς, σκότωσαν εκατομμύρια, αλλοίωσαν τη γλώσσα. Η ολοκληρωτική νοοτροπία τους αποτυπώθηκε στο διαβόητο σύνθημα για τους κατοίκους των πόλεων (τους πλέον επιρρεπείς στις «καπιταλιστικές» συνήθειες): «Να σας κρατήσουμε δεν ωφελεί, να σας καταστρέψουμε δεν χάνουμε».

Αν κάτι μάθαμε στον εικοστό αιώνα είναι ότι οι κοινωνίες είναι σύνθετα συστήματα, με ιστορία, άρρητες και συχνά αντικρουόμενες αξίες, χτισμένες από το «στραβόξυλο της ανθρώπινης φύσης». Ο κοινωνικός μηχανικός όχι μόνο δεν διαθέτει πλήρη γνώση για να επιφέρει ριζική αλλαγή, αλλά είναι μέρος της κοινωνίας που θέλει να αλλάξει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δική του συγκρότηση και συμπεριφορά. Η αντίληψη της κοινωνικής μηχανικής οδηγεί σε απερίγραπτη πολιτική αλαζονεία, η οποία στην ακραία της μορφή (όπως ο κομμουνιστικός ολοκληρωτισμός),μεταλλάσσεται σε αυτό που ο Χάγιεκ ονόμασε «θανατηφόρα έπαρση», ενώ στις ήπιες εκδοχές της (δηλαδή σε συνθήκες δημοκρατίας) επιφέρει την αποσάρθρωση θεσμών και εξαθλιώνει, ή τουλάχιστον αναστατώνει, τη ζωή των ανθρώπων.

Αλλάζοντας επίπεδο ανάλυσης, όσοι πιστεύουν ότι μόνο με το κλείσιμό του αλλάζει ριζικά ένας οργανισμός, υποπίπτουν, τηρουμένων των αναλογιών, στο σφάλμα των Κόκκινων Χμερ: πιστεύουν αλαζονικά ότι κατέχουν την τέλεια γνώση που θα οδηγήσει στο «νέο» οργανισμό, γεγονός που τους κάνει όλο και περισσότερο αυταρχικούς• παραβλέπουν τη νοο-τροπία που έχει ιστορικά εμπεδωθεί στον οργανισμό, την οποία νομίζουν ότι μπορούν να διαγράψουν στιγμιαία• και, βεβαίως, θεωρούν τον εαυτό τους «αμόλυντο» από τις πρακτικές που θέλουν να καταργήσουν. Συνήθως τίποτε από αυτά δεν ισχύει.

Όταν ο Πρωθυπουργός σατραπικά ανακοινώνει το κλείσιμο ενός δημόσιου οργανισμού, δείχνει ότι περιφρονεί το έργο του και, συλλήβδην, τους ανθρώπους που το παράγουν (άρα τους αποξενώνει), ενώ δεν σέβεται τους χρήστες των υπηρεσιών του. «Να σας κρατήσουμε δεν ωφελεί, να σας καταστρέψουμε δεν χάνουμε».

Η γνωστή φαυλότητα που ιστορικά διέπει τη λειτουργία αρκετών δημόσιων οργανισμών συγκροτεί ένα πλέγμα αξιών - μια νοο-τροπία - η οποία δεν θα εξαλειφθεί επειδή διατάσσεται το κλείσιμο του οργανισμού. Αντιθέτως, η αλλαγή προϋποθέτει ενεργό εμπλοκή του μεταρρυθμιστή με την κυρίαρχη νοοτροπία, όχι για να συμβιβαστεί μαζί της αλλά, κυρίως, για να σηματοδοτήσει με τη δική του, αυτο-δεσμευτικά νεωτερική, συμπεριφορά ότι μια άλλη νοο-τροπία είναι δυνατή.

Για να έχει πειστικότητα το εγχείρημα του μεταρρυθμιστή δεν πρέπει να τον βαρύνουν αυτά που καταγγέλλει. Αν έχει διορίσει σωρηδόν ψηφοφόρους του στο Δημόσιο, αν έχει τοποθετήσει συντοπίτες, κομματανθρώπους ή «κολλητούς» επικεφαλής δημοσίων οργανισμών, κι αν προωθεί σε κάθε ευκαιρία ανυπόληπτα ανδρείκελα σε θέσεις ευθύνης, τότε είναι οργανικό μέρος (το πιο σημαντικό μάλιστα, ex officio) του «συστήματος» που καταγγέλλει. Μια κυβέρνηση που διορίζει τον Παπουτσή εκπρόσωπο της χώρας στη Διεθνή Τράπεζα θα δυσκολευθεί να πεισθεί ότι πιστεύει στην «αξιοκρατία» και την αμερόληπτη «αξιολόγηση» των δημοσίων υπαλλήλων.

Όταν ο Πρωθυπουργός ισχυρίζεται ότι η ΕΡΤ έπρεπε να κλείσει διότι «ποτέ καμία διοίκηση δεν κατάφερε να αλλάξει τίποτε» (συνέντευξη Σαμαρά στο «Βήμα», 23/6/13), είναι σημαντικό να καταδειχθεί η υποκρισία του. Μα αφού οι διοικήσεις που διόριζε αυτός και το κόμμα του (όπως και το συγκυβερνών παλιότερα) τοποθετούνταν ακριβώς για να μην αλλάξει τίποτα! Η αλλαγή δεν είναι εφικτή όταν ο φορέας της αναπαράγει την παθογένεια του συστήματος που καλείται να αλλάξει.

Κι όταν ο Πρωθυπουργός κλείνει έναν οργανισμό γιατί δεν κατάφερε να συντονίσει την κυβέρνησή του, έτσι ώστε να βρεθούν εγκαίρως οι 2000 πλεονάζοντες στο Δημόσιο (βλ. συνέντευξη Σαμαρά, ο.π.), μιλά περισσότερο σαν σχολιαστής και λιγότερο ως κυβερνήτης. Γιατί να πληρώσουν την απουσία ορθολογικού σχεδίου και ισχυρής βούλησης όλα αδιακρίτως τα μέλη του οργανισμού; Γιατί αυτοί κι όχι άλλοι;

Το μήνυμα που παίρνει ένας εργαζόμενος του Δημοσίου σήμερα είναι ότι η θέση εργασίας του είναι περισσότερο προϊόν πολιτικής λοταρίας και λιγότερο αποτέλεσμα ορθολογικού σχεδιασμού. Πώς θα πειστεί αύριο ότι απολύεται κατόπιν «αξιολόγησης»; Όσο «πολιτικά» απολύθηκε, άλλο τόσο «πολιτικά» μπορεί να ξαναπροσληφθεί. Βλέπετε πώς διαιωνίζεται η παλαιά νοοτροπία (η κομματοκρατία) που υποτίθεται ότι πρέπει να αλλάξει; Βλέπετε γιατί η «αποφασιστικότητα» του Σαμαρά είναι κίβδηλη; Αντιλαμβάνεστε γιατί η χώρα βουλιάζει αλλά δεν αλλάζει;

Έλλειμμα αυτοκριτικής, περίσσευμα αυτο-θυματοποίησης!

Ήταν μια υπέροχη βραδιά. Η ζέστη της ημέρας είχε υποχωρήσει κι ένα απαλό αεράκι δρόσιζε το πρόσωπο. Υπήρχε μια διάχυτη χαρά στην ατμόσφαιρα. Οι αποφοιτούντες του Πανεπιστημίου Κύπρου θα έπαιρναν τα πτυχία τους. Η συγκίνηση της αποφοίτησης – του τερματισμού – συνυπήρχε με την προσδοκία της νέας πορείας. Αβέβαιης, βέβαια, πορείας σε μια οικονομικά κατεστραμμένη χώρα, αλλά όταν είσαι 22 χρονών τα ερείπια μπορείς να τα δεις και ως υλικά ανάπλασης, όχι μόνο ως υλικά κατεδάφισης.
Χρειάζεσαι όμως την απαραίτητη έμπνευση που θα σε κάνει να δώσεις ένα διαφορετικό νόημα στην εμπειρία σου. Πού θα τη βρεις; Αν ελπίζεις ότι η έμπνευση θα έρθει από τους πολιτικούς, αυτοί κάνουν ότι μπορούν για να σε διαψεύσουν! Δεν το κάνουν επίτηδες οι άνθρωποι, απλώς δυσκολεύονται να είναι κάτι διαφορετικό από αυτό που συνήθως οι περισσότεροι έμαθαν να είναι - πολιτικάντηδες. 
Τη βραδιά της αποφοίτησης, ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων κ. Γ. Ομήρου απηύθυνε χαιρετισμό. Όσοι περίμεναν να ακούσουν κάτι φρέσκο, κάτι διαφορετικό, περίμεναν άδικα. Ο κ. Ομήρου άρχισε την ομιλία του με τα τετριμμένα περί της σπουδαιότητας της παιδείας στη εποχή της «απάνθρωπης παγκοσμιοποίησης» (!), για να αναλώσει τα τρία τέταρτα της ομιλίας του σε έναν αντιμνημονιακό λόγο! Είπε αυτά που συνήθως λέει: για τις «αρχές της κοινοτικής αλληλεγγύης» που παραβιάστηκαν με το κυπριακό κούρεμα καταθέσεων, για την Κύπρο που μετατράπηκε σε «πειραματόζωο» από τους ισχυρούς, κλπ, κλπ. Θρηνητικός λόγος… Και, σε μια βραδιά χαράς, όπου τα νέα παιδιά θα περίμεναν ν’ ακούσουν έναν λόγο προοπτικής, ο κ. Ομήρου τους είπε ότι θα ζήσουν σε «μια προοπτική που δεν έχει μέλλον» (!) εξαιτίας της οξείας οικονομικής ύφεσης. Φυσικά τόνισε πόσο σημαντικό είναι «να απαλλαγούμε από τα δεσμά της τρόικας, του μνημονίου και της δανειακής σύμβασης», αλλά - τι κρίμα! - λησμόνησε να προτείνει πώς μπορούμε να το πετύχουμε αυτό. Επανέλαβε, όμως, ότι «αυτή σήμερα είναι η μεγάλη πρόκληση και η μεγάλη ευθύνη για όλους». Η καθολικότητα, βλέπετε, είναι μια πολύ χρήσιμη ρητορική κατασκευή για όσους θέλουν να μείνουν στη σκιά, προκειμένου να μην αναλάβουν τις ευθύνες που απορρέουν από τα αξιώματά τους: ηγέτες και ηγούμενοι, πολιτικοί και πολίτες, ταγοί και λαός έχουν «όλοι» τις ίδιες ευθύνες να βρουν τη διέξοδο! 
Οι ηγέτες μας, καθότι δημοκρατικοί μέχρι το μεδούλι, δεν θέλουν να μας προσβάλλουν προτείνοντάς μας λύσεις. Όχι, περιμένουν να ακούσουν, εντελώς δημοκρατικά, από εμάς τι πρέπει να γίνει! Ας είμαστε όμως ειλικρινείς: τους πολιτικούς τους πληρώνουμε για να γεμίζουν τις κενές ώρες των τελετών με τα λογύδριά τους, να κάνουν χάρες και ρουσφέτια, όχι να προτείνουν λύσεις, να προλαμβάνουν κρίσεις, να εμπνέουν του πολίτες.
Το πιο ενδιαφέρον στην ομιλία του κ. Ομήρου δεν ήταν το τι είπε, αλλά το τι δεν είπε! Εκστόμισε μισές αλήθειες, αποσιωπώντας τις άλλες μισές. Ναι, οι ισχυροί της ευρωζώνης φέρθηκαν απαράδεκτα στην Κύπρο, αλλά ποιοι ευθύνονται για το ότι η Κύπρος κατέστη τόσο ευάλωτη στις πιέσεις των ισχυρών με τα αυξανόμενα ελλείμματά της, έναν υπερτροφικό δημόσιο τομέα, κι έναν υπερμεγέθη, διαπλεκόμενο και, εν πολλοίς, ανεύθυνο τραπεζικό τομέα; Τι κατέγραψε η πρόσφατη έκθεση της Ανεξάρτητης Επιτροπής για το Μέλλον του Κυπριακού Τραπεζικού Τομέα; Αυτά που διαισθητικά μαντεύαμε: κακή εποπτεία των τραπεζών, ανεξέλεγκτος δανεισμός στη βάση προσωπικών σχέσεων, ευνοιοκρατία, και, φυσικά, πολιτική επιρροή (βλ. «Φιλελεύθερος», 28/613). Ο κ. Ομήρου παρέλειψε να πει ότι όλα τα σκάνδαλα που έχουν συγκλονίσει την Κύπρο έχουν έναν κοινό παρονομαστή: τη συγκάλυψη και την ατιμωρησία. Και φυσικά αποσιώπησε την κοινή διαπίστωση ότι ένα πολιτικό σύστημα που εκτρέφει τη φαυλότητα και κομματικοποιεί τα πάντα, αποσαρθρώνει τους θεσμούς, ευνοεί τη συναλλαγή και, τελικά, εξαχρειώνει τους πολίτες. 
 Ο κ. Ομήρου δεν κατάφερε να αρθρώσει ούτε ψήγματα ενός στοιχειωδώς αυτοκριτικού λόγου. Για όλα φταίνε οι άκαρδοι ξένοι! Δεν το έκανε, βέβαια, τυχαία. Ο αυτο-θυματοποιητικός λόγος συνιστά το κυρίαρχο μοτίβο περιγραφής των μειζόνων προβλημάτων μας. Για τα δεινά μια μικρής χώρας, πάντοτε φταίνε οι άλλοι – οι «ανάλγητοι» ισχυροί. Εκτός από το ότι αυτό το είδος λόγου προδίδει αφελή πολιτική σκέψη (αφού υπαινίσσεται ότι η διεθνής πολιτική διέπεται από αξίες αλληλεγγύης κι όχι από συμφέροντα) και καλλιεργεί τον εθνικό ναρκισσισμό (αφού μας λέει αυτά που μας αρέσει να ακούμε), ωθεί τους πολιτικούς να λειτουργούν δημαγωγικά και όχι παιδαγωγικά προς τον «δήμο», ενώ στερεί τη δυνατότητα από τους πολίτες να αναστοχαστούν τις κυρίαρχες πρακτικές του δημόσιου βίου – την κομματοκρατία, τη διαπλοκή, την ευνοιοκρατία. Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν μαθαίνουμε – γι αυτό και συνεχίζουμε να παθαίνουμε! Θα υπάρξει, άραγε, ποτέ πολιτικός με ανάστημα που θα πει τολμηρά: «Μη ρωτάτε τι έκαναν οι άλλοι στη χώρα μας. Αναρωτηθείτε τι κάναμε εμείς στην πατρίδα μας»;