Πέμπτη 3 Ιανουαρίου 2008

Το μετα-πρόβλημα του ασφαλιστικού


Το ασφαλιστικό είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της χώρας. Αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα θα εξελιχθεί, μεσοπρόθεσμα, σε νάρκη μεγατόνων για την οικονομία. Σε μια ορθολογική κοινωνία, ένα τέτοιο πρόβλημα αντιμετωπίζεται ορθολογικά. Τι θα πει αυτό; Ότι μελετούμε το πρόβλημα, το συζητάμε μεταξύ μας (το συζητούν οι εκπρόσωποί μας, για την ακρίβεια) και σχεδιάζουμε ένα πεδίο λύσεων. Φυσικά δεν πρόκειται για μια αφελώς ρασιοναλιστική διαδικασία, δεδομένου ότι συγκρούονται συμφέροντα και διαφορετικές αντιλήψεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Αλλά αυτό ακριβώς δεν είναι η δημοκρατία; Μια διαδικασία έλλογης διαπραγμάτευσης;

Αυτό κάνει μια ορθολογική κοινωνία, όπως η Βρετανία ή η Γερμανία. Τι κάνουμε εμείς; Προσέξτε τον τρόπο που χειρίζεται το πρόβλημα η κυβέρνηση. Δεν εκπόνησε, ή τουλάχιστον δεν έδωσε στη δημοσιότητα, μια εμπεριστατωμένη, καλά τεκμηριωμένη και κοινά αποδεκτή μελέτη, την οποία θα μπορούσε να συντάξουν τεχνοκράτες αποδεκτοί από όλους τους κοινωνικούς εταίρους. Μια τέτοια μελέτη όφειλε να εκπονηθεί από μια ανεξάρτητη Αρχή, όπως είναι η Εθνική Αναλογιστική Αρχή. Αντιθέτως, τώρα που επιχειρείται μια τομή στο ασφαλιστικό, ο πρόεδρος της Αρχής παραιτήθηκε, επικαλούμενος, μεταξύ άλλων, έλλειψη πόρων για την επαρκή λειτουργία της Αρχής! Το αποτέλεσμα είναι ότι οι οικονομικές παράμετροι του ασφαλιστικού προβλήματος να μην είναι πλήρως γνωστές και, κυρίως, κοινά παραδεκτές. Δεν υπάρχει, με άλλα λόγια, μια κοινή βάση συζήτησης του προβλήματος. Σύμφωνοι, δεν είναι απαραίτητο να υιοθετήσουμε όλοι τις ίδιες παραδοχές, ή να καταλήξουμε στην ίδια ερμηνεία του προβλήματος, αλλά μπορούμε, τουλάχιστον, να ορίσουμε το πρόβλημα με σχετικά συναινετικό τρόπο. Αυτό δεν έγινε.

Θα μπορούσαμε επίσης να οργανώσουμε έναν σοβαρό κοινωνικό διάλογο για το θέμα αυτό. Το πρώτο πράγμα που κάνει όποιος ενδιαφέρεται για έναν εκτεταμένο κοινωνικό διάλογο είναι να δημιουργήσει έναν ιστοχώρο, στον οποίο παραθέτει όλες τις σχετικές πληροφορίες και επιζητά τη δημόσια διαβούλευση. Εννοείται ότι χρειάζεται και διαπραγμάτευση (μην μπερδεύουμε τη διαπραγμάτευση με το διάλογο), αλλά εδώ συναντάμε μια άλλη ιστορική παθογένεια του πολιτικού μας συστήματος – δεν έχουμε μάθει να διαπραγματευόμαστε, αλλά να αξιώνουμε την υιοθέτηση των δικών μας απόψεων από τους άλλους.

Τα κόμματα και τα συνδικάτα αποχώρησαν από τον «διάλογο», και προτίμησαν τη διαμαρτυρία του πεζοδρομίου. Ουσιαστικά υπερασπίζονται το σύστημα ως έχει – την πολυδιάσπαση των Ταμείων, τις εμβαλωματικές λύσεις, τις ad hoc ρυθμίσεις. Όλοι ζητούν να εξαιρεθούν από τις σχετικές ρυθμίσεις που θίγουν «κεκτημένα». Οι ανακλαστικές αντιδράσεις των συνδικάτων στο ασφαλιστικό προδίδουν μια κατακερματισμένη κοινωνία, στην οποία κυριαρχεί η νοοτροπία «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Ο πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ ήταν αποκαλυπτικός: «Η κυβέρνηση σχεδιάζει τη δημιουργία επτά ενοποιημένων Ταμείων» είπε. «Ζητούμε το Ταμείο μας να μην είναι ένα από αυτά».

Όποια κυβέρνηση αποπειραθεί να κάνει συνολικές αλλαγές στο ασφαλιστικό θα συναντήσει έντονες, σχεδόν υστερικές, αντιδράσεις. Αυτό που έχει συμβεί μετά την αποτυχημένη προσπάθεια της κυβέρνησης Σημίτη να μεταρρυθμίσει το ασφαλιστικό το 2001 είναι η μετατροπή του ασφαλιστικού προβλήματος σε μετα-πρόβλημα: το θέμα δεν είναι πλέον μόνο η ουσία του ασφαλιστικού αυτή καθαυτή, αλλά ο τρόπος που χειριζόμαστε το ασφαλιστικό – οι υστερικές αντιδράσεις, η προχειρότητα στην αντιμετώπισή του, η απουσία ισχυρής πολιτικής βούλησης. Όλοι συμφωνούμε ότι υπάρχει πρόβλημα, αλλά προτιμούμε το ζούμε με το πρόβλημα παρά να κάνουμε κάτι ριζικό για την αντιμετώπισή του. Φοβούμαστε τον μεταρρυθμιστή περισσότερο από το πρόβλημα!

Το ασφαλιστικό, εξ ορισμού, έχει ορίζοντα δεκαετιών. Ενεργούμε τώρα για να αποτρέψουμε δυσμενείς εξελίξεις το 2030! Η ελληνική κουλτούρα δεν λειτουργεί με τέτοιο χρονικό ορίζοντα. Όταν οι πολίτες διεκπεραιώνουν τις υποχρεώσεις τους προς το κράτος την τελευταία στιγμή (με παράταση!), θα σκεφθούν τι θα γίνει μετά από τριάντα χρόνια; Η Ελλάδα είναι η χώρα της άμεσης ικανοποίησης των αναγκών, ποιος θα σκεφτεί το συλλογικό συμφέρον μακροπρόθεσμα; Και ποια κοινωνική ομάδα αισθάνεται αλληλέγγυα με τις άλλες σήμερα, για να αισθανθεί αλληλεγγύη με τις μελλοντικές γενιές;

Η αντιμετώπιση του ασφαλιστικού αποδεικνύει για μια ακόμα φορά τις βαθιές αδυναμίες μας: την προχειρότητα και μυωπία των κυβερνήσεων, τον άκρατο συντεχνιασμό των κοινωνικών ομάδων, την έλλειψη διάθεσης για συνεννόηση, την υστερική αντιμετώπιση καυτών προβλημάτων, την απουσία στιβαρής κοινωνικής αλληλεγγύης και, φυσικά, την ανικανότητά μας ως οργανωμένη κοινωνία να παίρνουμε στρατηγικού χαρακτήρα αποφάσεις. Τα πράγματα είναι δύσκολα…


Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κέρδος στις 27 Δεκεμρίου 2007

6 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Συμφωνώ ότι το πρώτο βήμα για την επίλυση κάθε προβλήματος είναι η συμφωνία από τα εμπλεκόμενα μέρη ότι πράγματι υπάρχει πρόβλημα. Πιστεύω όμως ότι και τα πολιτικά κόμματα και οι κοινωνικές ομάδες έχουν πλέον κατανοήσει ότι το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας, με την υπάρχουσα μορφή, δεν είναι βιώσιμο. Η διαφορά μεταξύ των διαφόρων εμπλεκομένων, βρίσκεται στη λύση που προτείνει κάθε πλευρά. Εκείνοι που οχυρώνονται πίσω από "κεκτημένα" προτείνουν ουσιαστικά ως μοναδική λύση την αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης προκειμένου να καλυφθούν τα ελλείμματα που προκύπτουν. Βέβαια, οι ομάδες αυτές προτείνουν "επίσημα" και άλλες λύσεις όπως η πάταξη της εισφοροδιαφυγής κλπ αλλά πιστεύω γνωρίζουν και οι ίδιοι ότι αυτά είναι εντυπωσιασμοί και τέτοιες κινήσεις δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα. Επιπλέον, η πρόταση "λύστε το ασφαλιστικό αυξάνοντας τη κρατική χρηματοδότηση" ακούγεται σωστή στα αυτιά του μέσου εργαζόμενου που έχει μάθει ότι στην Ελλάδα το κράτος είναι ένας καλός πατερούλης που έχει άπειρα χρήματα και μπορεί να λύνει -όταν θέλει- όλα τα προβλήματα μονομιάς. Όταν λοιπόν μια "κακή" τεχνοκρατική επιτροπή προτείνει π.χ. αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης η αντιπρόταση είναι "γιατί παραβιάζετε τα δικαιώματα του λαού και δεν αυξάνετε την κρατική χρηματοδότηση;" και κάπου εκεί τελειώνει ο "διάλογος" για να μη πούμε και η λογική. Πιστεύω δηλαδή ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση το κύριο θέμα δεν είναι η κατανόηση του προβλήματος αλλά η κατανόηση της (αποτελεσματικότητας) της λύσης που θα επιλεγεί. Μεγάλο μερίδιο ευθύνης για το τέλμα αυτό θεωρώ ότι ανήκει στις εκάστοτε κυβερνήσεις που δίνουν χρόνια τώρα λάθος μήνυμα σχετικά με το τι είναι το ασφαλιστικό σύστημα. Και το μήνυμα δυστυχώς είναι ότι το ασφαλιστικό είναι μια καλή ευκαιρία για όλους μας να γίνουμε δημόσιοι υπάλληλοι στα 65 μας (χώρα δημοσίων υπαλλήλων, αυτή και αν είναι κατάντια). Μερικά πράγματα που ίσως θα μπορούσαν να γίνουν :
α) Το σύστημα από αναδιανεμητικό να γίνει ανταποδοτικό. Ο καθένας να παίρνει σύνταξη σύμφωνα με αυτά που έχει αποταμιεύσει.
β) Για εκείνους των οποίων η σύνταξη που προκύπτει είναι χαμηλότερη από κάποιο ποσό "αξιοπρεπούς διαβίωσης", θα υπάρχει κρατική επιδότηση για τη συμπλήρωση αυτής.
γ) Όλες οι επιδοτήσεις των συντάξεων δεν θα γίνονται από τα ασφαλιστικά ταμεία αλλά από ειδικό ταμείο πρόνοιας που θα χρηματοδοτείται απευθείας από το κρατικό προϋπολογισμό. (Έτσι ώστε όλοι μας να ξέρουμε πόσο πληρώνουμε και για ποιο λόγο).
Η πρότασή μου δεν σημαίνει ότι αποτελεί τη καλύτερη ή τη πιο "αναίμακτη" κοινωνικά λύση. Θεωρώ όμως ότι αν δεν αλλάξει ο τρόπος σκέψης με το οποίο βλέπουμε το ασφαλιστικό στην Ελλάδα (με πρώτη την εκάστοτε κυβέρνηση) ο μόνος δρόμος που μπορούμε να πάμε είναι προς τα κάτω.....

Καππαδόκης είπε...

O ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ..ΚΑΙ Η ΣΤΡΟΓΓΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ

Ενα άλυτο για χιλιάδες χρόνια μαθηματικό πρόβλημα, ο τετραγωνισμός του κύκλου, πλησιάζει να βρει τη λύση του.Γιατί αν επιτευχθεί ο τετραγωνισμός της σύνταξης που είναι πολύ δυσκολώτερο πρόβλημα τότε ο κύκλος θα λυθεί και αυτός σαν επακόλουθο της ίδιας μεθόδου.Τι λέει το σχετικό με τη σύνταξη, άλυτο για τους αφελείς πρόβλημα? Λέει ότι όταν οι άνθρωποι ζούσαν μέσο όρο Χ χρόνια,σταματούσαν να δουλεύουν στα Ψ χρόνια τους η σύνταξη που επαιρναν καλύπτονταν οικονομικά προσφέροντας εργοδότης και εργαζόμενος Ζ ασφάλιστρα τότε οι συνταξιούχοι έπαιρναν Α μηνιαία αποζημείωση. Εάν μια από τις παραπάνω σταθερές αλλάξει και στην περίπτωση ο σημερινός μέσος όρος ζωής που αντί Χ σήμερα είναι Χα οπου Χα μεγαλύτερο του Χ τότε για να έχουμε την ίδια ισορροπία αριθμών (εξίσωση) θα αλλάξει καμμία άλλη από τις σταθερές? Και μαθητής που βρίσκεται στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού η στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου αντιλαμβάνεται ότι κάτι πρέπει να αλλάξει ανάλογα.

Και όμως με ένα στόμα, κυβέρνηση και αντιπολίτευση στρογγυλοποιούν τη λογική τους (και πολλοί από μας τη δική μας για να τα δεχτούμε) και ισχυριζόμενοι ότι ακόμα και αν το Χ μεγαλώνει όλες οι άλλες σταθερές παραμένουν αμετάβλητες τετραγωνίζουν την σύνταξη και ανοίγουν το δρόμο για την επίλυση και του τετραγωνισμού του κύκλου.

Βέβαια αυτό δεν είναι και τόσο δυσεξήγητο αν λάβει κανείς υπ'όψιν του ότι από αρχαιοτάτων χρόνων οι Ελληνες είχαν πάντα μια έφεση προς την επιστήμη των μαθηματικών. Βέβαια βασίστηκαν πάρα πολύ και στη φιλοσοφία της λογικής αλλα αυτό είναι μια άλλη ιστορία...

Δημοσιεύτηκε στο www.liberalgreek.blogspot.com στις 22.10.2007

Παναγιώτης Μπαζιωτόπουλος είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Παναγιώτης Μπαζιωτόπουλος είπε...

Θα συμφωνήσω με τον Χάρη ότι η λύση θα ξεκινήσει απο την παραδοχή όλων οτι υπάρχει πρόβλημα...

Δυστυχώς, όπως κανένας κατηγορούμενος δεν παραδέχεται την ενοχή του, ακόμα και για λόγους στρατηγικής στην ακολουθούμενη άμυνά του απέναντι στο κατηγορητήριο, έτσι και τα διάφορα συνδικάτα στην Ελλάδα αποποιούνται των δικών τους ευθυνών στο οτι δεν ενήργησαν έγκαιρα ή και καθόλου...

Βέβαια το ερώτημα παραμένει για το τι είδους φροντίδα παρέχουν στα συμφέροντα των εργαζομένων εάν δεν είχαν στις βασικές τους έγνοιες το ασφαλιστικό...

Βέβαια το ερώτημα είναι ρητορικό διότι τα συνδικάτα υπάρχουν συχνά για να δικαιολογούν τις αργομισθίες των εκάστοτε εργατοπατέρων που συχνά δεν διαθέτουν την παραμικρή γνώση αποτελεσματικής διαχείρισης και προγραμματισμού...

Είναι τραγικό να ακούει κανείς σήμερα ότι η Κυβέρνηση Καραμανλή ξεκίνησε στραβά με το να θέλει να «τα πάρει» απο τα πλούσια ταμεία και να δώσει στα φτωχά...
Τέτοια παραπληροφόρηση μόνο καχυποψία δημιουργεί.

Εκτός του οτι η βάση του συγκεκριμένου επιχειρήματος είναι σαθρή, εγωκεντρική και αντίθεση στο πνεύμα μιας κοινωνίας με σεβασμό στον άνθρωπο... αλλά απόλυτα σύμφωνη με τα εγωκεντρικά και ατομικιστικά προστάγματα του ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ..., ενισχύει μια υπέρμετρη αγριότητα που συνοδεύεται απο τακτικές οξείας αντιπαράθεσης με συλλαλητήρια και κραυγές σε δρόμους και πλατείες αντι του γόνιμου διαλόγου.

Το ότι μερικά ταμεία είναι ποιο εύρωστα κατά κεφαλήν από άλλα είναι αποτέλεσμα του ότι έχουν καλλίτερη σχέση εργαζομένων προς συνταξιούχους ή ότι οι εισφορές απο τους εργοδότες ήταν μεγαλύτερες και πολυ σπάνια διότι υπήρξε καλλίτερη διαχείριση.

Το κράτος, δηλαδή οι ίδιοι οι εργαζόμενοι δια αντιπροσώπων τους, είχαν ανέκαθεν την συνήθεια να βάζουν χέρι στα ταμεία είτε παίρνοντας δανεικά και αγύριστα κατά τις πτωχές δεκαετίες του 50 και του 60 ή να αποποιούνται της δικής τους ευθύνης να πληρώνουν το ποσοστό των εισφορών που αναλογεί στις κρατικές υπηρεσίες.

Ακόμα και αν εξοφλήσουν τα χρωστούμενα δεν θα λυθεί το ασφαλιστικό πρόβλημα εκτός του οτι θα τα πάρουν πίσω με πρόσθετη φορολόγηση και επομένως το δώρο θα γίνει άδωρο.

Το γεγονός οτι τα πολλά ταμεία έχουν πολλαπλάσια έξοδα συντήρησης δεν περνά απο το μυαλό των προεδρείων των σωματείων που κατεβαίνουν στους δρόμους με κομματικά κριτήρια υπέρ της διατήρησης του ΩΣ ΕΧΕΙ (Status Qvuo).

Το ότι τα πλουσιότερα ταμεία θα καταλήξουν σύντομα φτωχά επίσης.

Το ότι η διαχείριση των αποθεματικών τους δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα λαϊκισμού και υπεκφυγών του τύπου «μας φάγανε τα λεφτά μας» αλλά σοβαρής διαχείρισης με πολλαπλούς επενδυτικούς στόχους που μειώνουν τον κίνδυνο κατοχής και απόδοσης, επίσης.

Το ότι η λέξη ανταποδοτικότητα είναι άγνωστη για τους ασφαλισμένους επίσης.

Αν και η ανταποδοτικότητα ισχύει εν μέρει, χάριν της συμπλήρωσης των απαραίτητων ημερομισθίων ή ετών εργασίας, το σύστημα χωλαίνει δραματικά. Στη Αμερική υπάρχουν 45 εκ. ανασφάλιστοι αλλά οι περισσότεροι το επέλεξαν διότι είχαν πολυ χαμηλούς μισθούς για να τους μοιράζονται με το κράτος. Στο τέλος βέβαια αλλάζουν άποψη όπως όλοι οι άνθρωποι.

Για να αντιμετωπισθεί αυτή η τραυματική εμπειρία χρειάζεται η εξασφάλιση της ελάχιστης σύνταξης για όλους αλλα θα πρέπει εξ αρχής να γνωρίζουν οι εργαζόμενοι την κάθε λεπτομέρεια με συνεχιζόμενη τριμηνιαία ενημέρωση για το τι θα εισπράξουν επιπλέον εάν συνεισφέρουν περισσότερα σε ανταποδοτικά προγράμματα και επικουρικά ταμεία.

Όμως το συνταξιοδοτικό και το ασφαλιστικό δεν εξαντλείται στα χρήματα των ασφαλισμένων.
Αφορά και την οικιστική πολική, την πολιτική ενασχόλησης των γερόντων κλπ.

Τα ΚΑΠΗ δεν μπορούν να παραμείνουν στο επίπεδο των κέντρων αλληλεγγύης προς τους ηλικιωμένους όπως σήμερα... Πρέπει να αναβαθμισθούν και να προσφέρουν την ποιότητα ζωής που απουσιάζει απο πολλούς ηλικιωμένους.

Η οικιστική ανάπτυξη των χώρας μας είναι τραγελαφική με αφάνταστη εχθρότητα απέναντι στους ηλικιωμένους.

Σε άλλες χώρες, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, αναπτύχθηκαν ολόκληρες εξοχικές πόλεις ηλικιωμένων για να προσφέρουν αναβαθμισμένη ποιότητα ζωής και ευκολία πρόσβασης σε οτι κάνει την καθημερινότητά τους ευχάριστη και ασφαλή όπως το γειτονικό Club, το Μini Μarket, το τοπικό κέντρο υγείας με πρόσθετη δωρεάν ιατρική φροντίδα κ.λπ.

Στη χώρα μας ζούμε σαν αγριάνθρωποι σε απάνθρωπες πόλεις (ας μη φανταζόμαστε οτι υπερέχουν ιδιαίτερα τα διαμερίσματα των πρώτων ορόφων της Κυψέλης και του Παγκρατίου απο τις παράγκες στις φαβέλες των βραζιλιάνικων πόλεων... Εκεί τουλάχιστον τους βλέπει ο ήλιος και δεν τους βομβαρδίζει το καυσαέριο... και η ηχορύπανση)

Ζούμε σαν αγριάνθρωποι που τσακώνονται για μια ρίζα μέχρι θανάτου και φωνάζουμε σαν αγριάνθρωποι για τα δικαιώματά μας με μόνη διαφορά απο το παρελθόν οτι έχουμε την πονηρία να χρησιμοποιούμε τον έντεχνα προσποιητό λόγο και το ψέμα για την ισχυροποίηση των επιχειρημάτων μας.

Είναι καιρός να δούμε πως ο πολιτισμός και η ευθυκρισία θα γίνουν πάλι στοιχεία της καθημερινότητάς μας.

Παναγιώτης Μπαζιωτόπουλος
Οικονομολόγος - Επιχειρησιακός Ερευνητής
http://www.bazioto.blogspot.com

IdentityCafe είπε...

Σας βρηκα απο αρθρα της Καθημερινης. Χαιρομαι ιδιαιτερως που φιλελευθερες προοδευτικες φωνες (με την πραγματικη εννοια του ορου, οχι της δαιμονοποιησης του ορθολογισμου στην οποια τα ελληνικα μιντια εχουν διδακτορικο) προσπαθουν να ξυπνησουν την πιο συντηρητικη χωρα της Δυσης απο ενα αρρωστο status quo που μας κραταει απελπιστικα πισω.

Αναρρωτιεμαι αν ποτε θα συμβει το 5-10% των ανθρωπων που σκεφτονται ετσι στην Ελλαδα και αντιλαμβανονται την σημασια της ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ να εκφραζοντουσαν με ξεχωριστη φωνη και να αποτελουσαν οχι μονο ρυθμιστη αλλα και οδηγο απαραιτητων μεταρρυθμισεων που ακομη (!!!) ελαχιστοι συνειδητοποιουν οτι ερχονται με ΚΟΣΤΟΣ.

Ανώνυμος είπε...

Όπως πολύ σωστά αναφέρατε υπάρχει απουσία ισχυρής πολιτικής βούλησης για την λύση του προβλήματος. Η απουσία μιάς τεκμηριωμένης και κοινά αποδεκτής μελέτης από την κυβέρνηση δεν προδίδει ανικανότητα προδίδει μη βούληση από την κυβέρνηση, δεδομένου ότι οι αντιδράσεις είναι απόλυτα αναμενόμενες.
Το ότι...
΄΄δεν έχουμε μάθει να διαπραγματευόμαστε, αλλά να αξιώνουμε την υιοθέτηση των δικών μας απόψεων από τους άλλους΄΄ αναδυκνείει τις ευθύνες της φοβικής και ανορθολογικής κοινωνίας μας, ιδιαίτερα των ΄΄προοδευτικών΄΄ (γιατί να αλλάξουμε εμείς ας...προοδεύσουν οι άλλοι) κάτι που δυστυχώς έχει υιοθετηθεί ως στάση ακόμη από μεγάλο τμήμα των φιλελεύθερων...