Φιλόσοφοι ή πρυτάνεις; Όταν οι δικαστικές αποφάσεις ενοχλούν …

Στην επιστολή του στην «Καθημερινή» (3/1/2008), απαντώντας σε άρθρο μου της 22/12/2007 στην ίδια εφημερίδα αναφορικά με την υπόθεση Μεταξόπουλου, του πρώην πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου ο οποίος καταδικάστηκε σε 25 χρόνια κάθειρξη για οικονομικά εγκλήματα, ο διακεκριμένος συγγραφέας κ.Νίκος Δήμου καταλήγει: «Γνωρίζω τον Αιμίλιο Μεταξόπουλο επί 25 χρόνια και τον γνωρίζω καλά. Θεωρώ εντελώς απίθανο να είναι ένοχος υπεξαίρεσης. Αμέλειας ναι. Άλλωστε, τι δουλειά έχουν οι φιλόσοφοι να διαχειρίζονται χρήματα και να υπογράφουν εντάλματα…».

Δύο παρατηρήσεις επ’ αυτού.

Πρώτον, με εντυπωσιάζει η προχειρότητα του συλλογισμού. Προσέξτε πως η ιδιότητα του φιλόσοφου θεωρείται ένα είδος συγχωρητήριου για τον πρώην πρύτανη του Παντείου: οι φιλόσοφοι είναι αλλόκοσμοι, λίγο ονειροπαρμένοι, ζουν στον Πλατωνικό κόσμο των καθαρών Ιδεών, και, ως εκ τούτου, η αμέλειά τους για τα τετριμμένα του βίου είναι κατανοητή! «Άλλωστε, τι δουλειά έχουν οι φιλόσοφοι να διαχειρίζονται χρήματα και να υπογράφουν εντάλματα…» λέει με νόημα ο κ.Δήμου. Οι φιλόσοφοι είναι φτιαγμένοι για άλλα πράγματα, όχι για διοίκηση!

Πέραν της φιλοσοφικής σαθρότητας αυτής της άποψης [1], ο κ.Δήμου παραβλέπει κάτι ουσιώδες. Η δουλειά του κ.Μεταξόπουλου ως πρύτανη δεν ήταν να φιλοσοφεί, αλλά να διοικεί – ναι, να διαχειρίζεται δημόσιο χρήμα και να υπογράφει εντάλματα, γι αυτό εξελέγη. Ο ίδιος ο υψιπετής φιλόσοφος κ.Μεταξόπουλος επέλεξε την πεζή διοικητική «δουλειά» του πρύτανη, κανείς δεν του την επέβαλλε. Από τη στιγμή που έγινε πρύτανης κρινόταν με τα κριτήρια της χρηστής και αποτελεσματικής διοίκησης, όχι με τα ακαδημαϊκά κριτήρια παραγωγής φιλοσοφικού έργου. Πολύ απλά, ακόμα και η αμέλεια είναι ασυγχώρητη για κάποιον που διοικεί και διαχειρίζεται χρήματα των άλλων. Ο καθένας το καταλαβαίνει αυτό, πόσο μάλλον ένας φιλόσοφος!

Δεύτερον, ο κ.Δήμου μας διαβεβαιώνει ότι θεωρεί «εντελώς απίθανο» ο κ.Μεταξόπουλος να είναι ένοχος υπεξαίρεσης. Το ίδιο ισχυρίζονται και οι ενορίτες εκείνου του ιερέα που πρόσφατα διώχθηκε ποινικά για συστηματική ασέλγεια σε μικρό κορίτσι. Εν πάση περιπτώσει, γιατί να πιστεύουμε τους φίλους του εκάστοτε κατηγορούμενου ή καταδικασθέντος και όχι την αρμόδια, συντεταγμένη λειτουργία της πολιτείας, τη δικαστική; Γιατί, εν προκειμένω, να πιστέψουμε τις διαβεβαιώσεις των φίλων του κ.Μεταξόπουλου και όχι τους δικαστές που, επί 18 ολόκληρους μήνες, μελέτησαν δικογραφία 80.000 σελίδων και δίκασαν κατά νόμον;

Ο κ.Δήμου ισχυρίζεται ότι στην ακροαματική διαδικασία της δίκης «δεν απεδείχθη υπεξαίρεση» αλλά «βαρύτατη αμέλεια» εκ μέρους του κ.Μεταξόπουλου και υπαινίσσεται ότι η ποινή κάθειρξης ήταν υπερβολικά σκληρή.

Δύο παρατηρήσεις επ’ αυτού.

Πρώτον, ο κ.Δήμου θα έπρεπε να γνωρίζει ότι ο πρώην πρύτανης δεν καταδικάστηκε για «αμέλεια», αλλά «για υπεξαίρεση ύψους 1.105 δισ. δρχ., απάτη σε βάρος του Δημοσίου και ψευδή βεβαίωση» («Καθημερινή», 7/6/2007).

Δεύτερον, φίλοι του κ.Μεταξόπουλου χαρακτήρισαν την ποινή υπερβολικά σκληρή. Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης κ.Λ. Ρακιντζής, χαρακτήρισε τις ποινές «προσήκουσες» («Νέα», 8/6/2007). Ως μη νομικός, αν πρέπει να πιστέψω κάποιον, προτιμώ να πιστέψω τον κ.Ρακιντζή. Επιπλέον, για να έχετε ένα μέτρο σύγκρισης, σημειώστε ότι για τον κ.Κένεθ Λέη, πρώην πρόεδρο της Enron, το αμερικανικό δικαστήριο αποδέχθηκε κατηγορητήριο που επέσυρε ποινή κάθειρξης 20 έως 30 ετών, για συμμετοχή σε οικονομική απάτη.

Ο κ.Δήμου με επικρίνει ότι «προφανώς δεν παρακολούθησα την υπόθεση [Μεταξόπουλου]», γι αυτό και οι ισχυρισμοί μου είναι εσφαλμένοι. Με βάση τα όσα ανέφερα παραπάνω, αφήνω τον αναγνώστη να κρίνει ποιος παρακολούθησε την υπόθεση και ποιος όχι. Ο διακεκριμένος συγγραφέας με επικρίνει, επίσης, για έλλειψη ανθρωπιάς («Όμως το άρθρο του […] δείχνει πως ορθολογισμός χωρίς ανθρωπιά μπορεί να γίνει απάνθρωπος»). Απορώ, ειλικρινά, πως το λέει αυτό, όταν στην πρώτη παράγραφο του άρθρου μου, έλεγα, ευθύς εξαρχής, ότι στο μέτρο που ο κ.Μεταξόπουλος είναι βαριά ασθενής, πρέπει οι δικαστές να κάνουν δεκτό το αίτημα της αποφυλάκισής του, μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσής του στο Εφετείο («Δυστυχώς ο κ.Μεταξόπουλος είναι βαριά ασθενής, όπως βεβαιώνουν οι γιατροί του, και ζητά την αποφυλάκισή του, την οποία στο παρελθόν αρνήθηκαν οι δικαστές. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, η κοινή λογική και η στοιχειώδης ανθρωπιά υπαγορεύουν να γίνει δεκτό το αίτημά του»).

Είναι αξιοπρόσεκτη, όσο και αξιόμεμπτη, η συστηματική προσπάθεια αμφισβήτησης (με σκοπό την απονομιμοποίηση) της δικαστικής απόφασης, με την οποία καταδικάστηκαν οι πρώην πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις του Παντείου Πανεπιστημίου. Εκπλήσσομαι να βλέπω αγαπημένους μου συγγραφείς, επί δεκαετίες υπέρμαχους του κράτους δικαίου και των θεσμών του, να συμμετέχουν στην προσπάθεια αυτή.

Θυμίζω ότι κύμα συναδέλφων και φίλων του κ.Μεταξόπουλου αρθρογράφησαν κατά της δικαστικής απόφασης, επικρίνοντας τους δικαστές για «σκληρότητα», «εκδίκηση» ακόμα και για «πολιτική σκοπιμότητα»! Βλέπετε, σε αυτή τη χώρα, όταν δεν μας αρέσουν οι δικαστικές αποφάσεις, αντιδρούμε με αμετροεπή υποκειμενισμό, υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη που πρέπει να περιβάλλει τους πολιτειακούς θεσμούς. Σε καμία προηγμένη δημοκρατία δεν συμβαίνει αυτό. Ακόμα κι εκεί που υπάρχουν έντονες διαφωνίες για δικαστικές αποφάσεις, όπως π.χ. στην περίπτωση της απόφασης του Αμερικανικού Ανώτατου Δικαστηρίου σχετικά με την ομοσπονδιακές εκλογές του 2000, με την οποία δόθηκε η προεδρία των ΗΠΑ στον Μπους, οι διαφωνίες εκδηλώνονται με τρόπο που υποδηλώνει σεβασμό στο θεσμό και αποδοχή της απόφασής του. Ουδέποτε οι θιγόμενοι βάλλουν κατά του δικαστηρίου, ακόμα και όταν διαφωνούν με την απόφασή του. Στη Βαλκάνια Ελλάδα, τα πράγματα είναι, δυστυχώς, διαφορετικά.

Αναρωτιέμαι που ήταν όλοι αυτοί που επικρίνουν σήμερα τη δικαστική απόφαση όταν 2.7 δισεκατομμύρια δραχμές δημόσιου χρήματος έκαναν φτερά από το Πάντειο Πανεπιστήμιο για να αγορασθούν τζακούζι, πλακάκια υγιεινής και Φεράρι! Που ήταν όλοι αυτοί, οι δήθεν προοδευτικοί, όταν συνάδελφοί τους στο Πάντειο, οι λίγοι θαρραλέοι καθηγητές που έφεραν το σκάνδαλο στο φως, προπηλακίζονταν από τραμπούκους και υπέστησαν, για χρόνια, έναν πρωτοφανή εκφοβισμό. Όλα αυτά δεν φαίνεται να τους ενόχλησαν ιδιαίτερα τότε, δεν θυμάμαι να είδα πουθενά άρθρα τους στον Τύπο. Τους ενόχλησε, όμως, η δικαστική απόφαση για τα οικονομικά εγκλήματα του Παντείου. Οι ποινές είναι πράγματι υψηλές, αλλά μην ξεχνάτε ότι οι κατηγορούμενοι βρέθηκαν ένοχοι για βαριά οικονομικά εγκλήματα. Δυστυχώς στην Ελλάδα το οικονομικό έγκλημα δεν θεωρείται και τόσο έγκλημα, αν μάλιστα φίλοι και συνάδελφοι εμπλέκονται σε αυτό.

Τέλος, αξίζει να παρατεθεί η σπάνιου ακαδημαϊκού θάρρους ανακοίνωση της Πανεπιστημιακής Κοινότητας του «Συνασπισμού» αναφορικά με τις ποινές που επιβλήθηκαν στους πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις του Παντείου:

«"Οι κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι στον πρώτο βαθμό της δίκης και, βάσει των αποδεδειγμένων κατά το δικαστήριο εγκλημάτων, επιμερίστηκαν οι κατά νόμο ποινές. Οι καταδίκες αυτές δεν αφορούν διοικητικές παραλήψεις και κακοδιαχείριση, αλλά βαρύτατα οικονομικά εγκλήματα που είχαν ως συνέπεια την απώλεια οκτώ εκατομμυρίων ευρώ εις βάρος του ελληνικού δημοσίου. [...] Η φιλολογία περί υπερβολικών ποινών που δεν συνάδουν με το κύρος και την προσωπικότητα των καταδικασθέντων παραβλέπει τα πραγματικά περιστατικά που έλαβε υπ' όψη το δικαστήριο. Η αποδεδειγμένη και εκτεταμένη διαφθορά στη διοίκηση ενός πανεπιστημιακού ιδρύματος δεν αφήνει περιθώρια επιείκειας εν ονόματι της προσωπικότητας και του κύρους των υπαιτίων» (βλ. άρθρο του Ν. Θεοτοκά, «Αυγή», 28/12/2007. Βλέπε επίσης το άρθρο του Δ. Παφίλη, «Αυγή», 21/6/2007).

Η ανακοίνωση αυτή τα λέει όλα και, κυρίως, διδάσκει ευθύνη και ήθος. Δεν είδα κι άλλες σαν κι αυτήν.

Σημειώσεις

[1] Κριτική στην άποψη αυτή μπορεί να ασκηθεί από πολλές πλευρές: Για τον Πλάτωνα οι φιλόσοφοι είναι οι κατ’ εξοχήν κατάλληλοι να κυβερνούν, αφού διαθέτουν ένα ανώτερο είδος γνώσης – βλ. Πολιτεία (473c). Από μια οπτική γωνία που αντιτίθεται στην Πλατωνική μεταφυσική, το σχήμα του κ.Δήμου (οι φιλόσοφοι συνεισφέρουν στο Πνεύμα, δεν έχουν σχέση με την πεζή πραγματικότητα της διοίκησης) διαιωνίζει την δικαίως αμφισβητούμενη σήμερα δυϊστική άποψη, Πλατωνικής και αργότερα Καρτεσιανής εμπνεύσεως, περί αμιγώς διανοητικής έναντι πρακτικής δραστηριότητας.

Αρκετά συντετμημένη εκδοχή του άρθρου αυτού δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή, 9 Ιανουαρίου 2008.