Λαφαζανιές

Το ξέρουμε κι από την καθημερινή μας ζωή: εξίσου σημαντικό με το τι λέει κάποιος, είναι πως το λέει. Η ρητορική ενός συλλογισμού δεν είναι απλό στολίδι· φανερώνει έναν τρόπο σκέψης, πιθανώς ανεπίγνωστο ακόμη και στο φορέα του, ο οποίος απαρτίζεται απο σιωπηλές παραδοχές και αξιολογικές κρίσεις. Οι αναλογίες και οι μεταφορές, τα επίθετα και οι χαρακτηρισμοί, οι παραδοχές και οι συγκρίσεις που κάποιος κάνει, απο-καλύπτουν τη νοο-τροπία του. Όταν μιλάμε, λέμε περισσότερα απ’ ότι γνωρίζουμε.

Αν νομίζετε ότι θεωρητικολογώ, ιδού ένα παράδειγμα. Σε πρόσφατη ομιλία του στη Βουλή αναφορικά με το ενδεχόμενο στρατηγικής συνεργασίας του ΟΤΕ με την Deutsche Telekom, ο κ.Λαφαζάνης είπε τα εξής: «Οι Γερμανοί ξανάρχονται σ’ αυτή τη χώρα ως δύναμη οικονομικής κατοχής κ.Αλογοσκούφη; Αυτό είναι το όραμά σας; […] Αυτό που κάνετε είναι εθνικό έγκλημα και θα οδηγήσει σε εθνική καταστροφή».

Προσέξτε τη ρητορική του κ.Λαφαζάνη. Δεν λέει απλώς ότι διαφωνεί με τη στρατηγική συνεργασία του ΟΤΕ με τον Ευρωπαϊκό τηλεπικοινωνιακό κολοσσό (το περιεχόμενο του συλλογισμού του), αλλά αρθρώνει ρητορικά την άποψή του με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Τι απο-καλύπτει; Δύο πράγματα.

Πρώτον, την ξενοφοβία που όλο και περισσότερο χαρακτηρίζει το λόγο της ελληνικής αριστεράς. Η Γερμανική εταιρία χαρακτηρίζεται «δύναμη κατοχής»! Η αναλογία είναι προφανής. Η Γερμανική «οικονομική κατοχή» παραπέμπει συνειρμικά στη Γερμανική στρατιωτική κατοχή. Όπως οι Γερμανοί κατέλαβαν στρατιωτικά την Ελλάδα το 1941, έτσι θα την καταλάβουν και τώρα, με οικονομικά μέσα αυτή τη φορά. Σε κάθε περίπτωση, οι Γερμανοί είναι κατακτητές. (Ότι αυτοί, εν πολλοίς, χρηματοδοτούν τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, από τα οποία τόσο ωφελείται η Ελλάδα, ουδόλως είναι αξιομνημόνευτο. Άλλωστε, συχνά οι κατακτητές μεταμφιέζονται σε καλούς Σαμαρείτες!). Η συνεργασία του κ.Αλογοσκούφη με τους «κατακτητές» είναι τόσο απαράδεκτη σήμερα, όσο ήταν και η συνεργασία της κατοχικής κυβέρνησης τότε. Ο κ.Λαφαζάνης δεν μασάει τα λόγια του: πρόκειται για «εθνικό έγκλημα» λέει, το οποίο «θα οδηγήσει σε εθνική καταστροφή». Δεν διευκρίνισε αν η καταστροφή αυτή είναι ισομεγέθης με την ιστορική Μικρασιατική καταστροφή, ούτε αν θα στείλει τους «εθνικούς εγκληματίες» στη Δικαιοσύνη. Επισημαίνω και μια αξιοπρόσεκτη παράλειψη: δεν χαρακτήρισε τον κ.Αλογοσκούφη προδότη ακόμα, αλλά υποθέτω ότι μάλλον είναι θέμα χρόνου.

Αν αυτή η ρητορική σας θυμίζει τη ρητορική της εθνολαϊκιστικής δεξιάς, είναι επειδή έχουν κάτι κοινό: την όξυνση των φοβιών του πολίτη για τους «ξένους» και την περιχαράκωσή του σε ένα «καθαρό» - αμιγώς εθνικό - πλαίσιο αναφοράς. Η κλειστή κοινωνία συγκροτεί το διανοητικό πυρήνα της εθνολαϊκιστικής δεξιάς και της νεοκομμουνιστικής αριστεράς. Λίγο-πολύ «μειοδότη» χαρακτήρισε ο κ.Εβερτ τον τότε πρωθυπουργό κ.Σημίτη, αναφορικά με τη στάση του στην κρίση των Ιμίων το 1996. Με καταστροφολογικούς όρους επικρίνει ο κ.Καρατζαφέρης τον χειρισμό του Μακεδονικού από την κυβέρνηση Καραμανλή σήμερα. Η ενδιαφέρουσα εξέλιξη, ωστόσο, είναι η όψιμη αυτοκατανόηση της αριστεράς με όρους εθνικοφροσύνης. Πρόσφατα, η κυρία Παπαρρήγα μίλησε για τον «κίνδυνο» να δημιουργηθούν «κόμματα μεταναστών» στην Ελλάδα, ενώ ο κ.Αλαβάνος έκανε λόγο «για τη γερμανική σημαία» που θα «ανεβαστεί» ακόμα και στη Βουλή!

Δεύτερο στοιχείο που αποκαλύπτει η κριτική Λαφαζάνη είναι η εκλεκτική συγγένεια του κρατισμού με τον εθνικισμό. Στερούμενος, πλέον, επιχειρημάτων για την ανωτερότητα του κρατικού σχεδιασμού της οικονομίας, και αντιλαμβανόμενος ότι η γλώσσα της «ταξικής πάλης» δεν έχει την ίδια πειθώ που κάποτε είχε, ο εγχώριος αριστερός λόγος, όλο και περισσότερο, προσφεύγει ρητορικά στα σχήματα του εθνολαϊκισμού. Το «έθνος» τείνει, πλέον, να υποκαταστήσει την «τάξη». Το ρητορικό σχήμα που επιτρέπει αυτή την εννοιολογική μετάλλαξη είναι η θεώρηση του ελληνικού έθνους ως «ανάδελφου», μικρού και αδύνατου, το οποίο πρέπει να αυτοπροστατευθεί. Ποιος μπορεί να προστατεύσει το έθνος; Το κράτος, φυσικά. Γι αυτό: «όχι στο ξεπούλημα του ΟΤΕ», «όχι στην ιδιωτικοποίηση των Λιμανιών», «κάτω τα χέρια από την Ολυμπιακή».

Στα κυπριακά ελληνικά, «λαφαζανιές» είναι (περίπου) οι σαχλαμάρες. Είναι ιδιαίτερα τιμητικό για τον κ.Λαφαζάνη να κάνει ό,τι μπορεί για να φανεί άξιος του ονόματός του, αλλά θα ήταν προτιμότερο να το απέφευγε. Το όνομά μας δεν είναι πάντοτε η ψυχή μας.