«Παληοξένε, γιατί δεν γυρίζεις στην πατρίδα σου»; (*)

Του Πέτρου Παπαπολυβίου (**)

Από τη δεκαετία του 1920 άρχισαν να καταφθάνουν στο Λονδίνο εκατοντάδες Κύπριοι μετανάστες. Τα προβλήματά τους παρουσιάζει μια επιστολή στη λευκωσιάτικη εφημερίδα «Ελευθερία», τον Δεκέμβριο του 1930. Την υπογράφει ο «Ιεζεκιήλ Μ. Παπαϊωάννου», δηλαδή ο κατοπινός γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ (ήταν τότε 22 ετών). Πιθανόν να είναι και το πρώτο δημοσιευμένο του κείμενο.

Γράφει ο Παπαϊωάννου:
«Όλαι αι εν τη φιλτάτη «Ελευθερία» δημοσιευθείσαι επιστολαί εκ του Λονδίνου περιέγραφαν ορθότατα την κατάστασιν των εδώ παρεπιδημούντων Ελλήνων Κυπρίων. Και όμως, καθημερινώς καταφθάνουν συμπατριώται μας διά να ανεβάσουν τον αριθμόν των αέργων εις 250. Αυτός είναι ο πραγματικός αριθμός αέργων Κυπρίων, ο οποίος ανέρχεται αλματωδώς επί τη προσεγγίσει του χειμώνος.
Εκτός των χωρικών πολλοί νέοι απόφοιτοι γυμνασίων και άλλων Αγγλικών και εμπορικών Σχολών της Κύπρου καταφθάνουν ενταύθα, διά να σαπίζουν αργότερον εις τα νοσοκομεία μη δυνάμενοι να αντιπαραχθώσι μπροστά στας σκληράς και δεκατετραώρους εργασίας.

Εάν ρίψωμεν ένα βλέμμα προς την εργαζομένην κυπριακήν μερίδα θα αποκομίζαμεν λυπηράς εντυπώσεις. Μία οικτρά εκμετάλλευσις εκ μέρους των εργοδοτών, οι οποίοι επωφελούμενοι της καταστάσεώς των προσφέρουν μόνον 10-15 σελίνια εβδομαδιαίως. Ο αγγλικός Τύπος καταφέρεται δριμύτατα κατά των Κυπρίων, ως αποτελούντων τον κρίκον ελαττώσεως των ημερομισθίων.
Κύριε διευθυντά, σας παρακαλώ πολύ όπως συνεχίσετε την πολεμικήν σας κατά της μεταναστεύσεως και ας πεισθούν άπαξ διά παντός οι αγαπητοί συμπατριώται πως στο εξωτερικόν δεν θα εύρουν τα αγαθά που τους υπόσχεται η ξενομανία των.
Μεθ’ υπολήψεως, Ιεζεκιήλ Μ. Παπαϊωάννου».

Οκτώ χρόνια αργότερα, το 1938, και αφού ο Παπαϊωάννου είχε πια γίνει μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Βρετανίας και είχε πολεμήσει στον Ισπανικό Εμφύλιο, δέχθηκε λεκτική ρατσιστική επίθεση από μέλη της «Βρετανικής Ένωσης Φασιστών» καθώς μιλούσε στο κέντρο του Λονδίνου, σε εκδήλωση διαμαρτυρίας για το Σύμφωνο του Μονάχου. Το περιστατικό περιγράφεται στο βιβλίο «Ενθυμήσεις από τη ζωή μου» του Εζεκία Παπαϊωάννου: «Ο Τζόις [ηγετικό στέλεχος των χιτλερόφιλων που είχαν αρχηγό τον διαβόητο Όσβαλντ Μόσλεϊ] μαζί με τους μπράβους του μαυροχίτωνες ήρθαν στη συγκέντρωσή μας για να την διαλύσουν. Ενώ μιλούσα, ο Τζόις μου φώναζε: “Παληοξένε, γιατί δεν γυρίζεις στην πατρίδα σου;”».

Θυμηθήκαμε τις περιπέτειες του Παπαϊωάννου στο Λονδίνο του μεσοπολέμου, όταν στη «Χαραυγή», την επίσημη εφημερίδα του ΑΚΕΛ, διαβάσαμε στις 2 Φεβρουαρίου 2012 τα εξής (με υπογραφή Γκ.): «Επειδή ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου κ. Χαρίδημος Τσούκας δεν αισθάνεται καλά στην Κύπρο ως πολίτης με μνήμη και καταφέρεται με απαξιωτικό τρόπο εναντίον του πρώτου πολίτη της Κυπριακής Δημοκρατίας, θα τον συμβουλεύαμε να επιστρέψει πίσω στην Ελλάδα και να αρνηθεί την έδρα που κατέχει στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Να επιστρέψει πίσω με τον μισθό των 600 ευρώ, όπως αμείβονται όλοι οι συνάδελφοί του στην Ελλάδα. Δόξα σοι ο Θεός, υπάρχουν δεκάδες αξιόλογοι ακαδημαϊκοί που μπορούν να πληρώσουν τη θέση του και που σέβονται την ετυμηγορία του κυπριακού λαού. Η αναίδειά του εναντίον του κυπριακού λαού που τον πληρώνει είναι απερίγραπτη. Και μάλιστα τη στιγμή που ο ίδιος δεν συμμετείχε στην εκλογική διαδικασία εκλογής Προέδρου να μας βγαίνει και από πάνω ως καρδινάλιος ηθικής.» Ήταν ένα μνημόσυνο στον Εζεκία Παπαϊωάννου…

(*) Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την εφημερίδα «Φιλελεύθερος», 18/2/2012, με την άδεια του συγγραφέα.
(**)Ο κ.Π. Παπαπολυβίου είναι αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.