Ποιος κυβερνά τη χώρα;

Ίσως επειδή το έχουμε συνηθίσει, περνά απαρατήρητο: το κυριότερο πρόβλημά μας είναι ο τρόπος του χειριζόμαστε τα προβλήματά μας. Σε αυτό το μετα-πρόβλημα εντοπίζεται η πηγή της κακοδαιμονίας μας. Ο τρόπος που χειριζόμαστε τα επίμαχα προβλήματα δημόσιας πολιτικής ενεργοποιεί, σχεδόν ανεπίγνωστα, το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναζητούμε λύσεις. Ποια είναι τα διακριτά γνωρίσματα αυτού του τρόπου;

Πρώτον, επίμαχα θέματα δημόσιας πολιτικής γρήγορα μετατρέπονται σε ακραίες συγκρούσεις. Αντιτίθεσαι σε αλλαγές στην εργατική νομοθεσία; Καταλαμβάνεις το υπουργείο Εργασίας! Είσαι αγρότης και διαφωνείς με κυβερνητικές ρυθμίσεις; Καταλαμβάνεις τις εθνικές οδούς! Η διαμάχη δεν κλιμακώνεται· κορυφώνεται γρήγορα σε σύγκρουση.

Δεύτερον, ακόμα και επιμέρους θέματα (π.χ. τοπικά ή στενά επαγγελματικά) έχουν τη δυσανάλογα μεγάλη δυνατότητα να αναδειχθούν σε μείζονα πολιτικά ζητήματα που κερδίζουν την εθνική προσοχή. Τα σκουπίδια της Κερατέας και η απεργία των ταξιτζήδων είναι δύο τέτοια πρόσφατα παραδείγματα. Συνήθως, η εκτίναξη της διαμάχης σε σύγκρουση συνιστά επιλογή των διαμαρτυρομένων για να κερδίσουν, μέσω των λαϊκιστικών ΜΜΕ, εθνικό ακροατήριο και, άρα, να μεγιστοποιήσουν το πολιτικό κόστος για την κυβέρνηση.

Και τρίτον, το επίμαχο θέμα δημόσιας πολιτικής γρήγορα αποσπάται από το στενό πεδίο του και εξελίσσεται σε ένα ευρύτερο πρόβλημα νομιμότητας – σεβασμού της έννομης τάξης. Το πρόβλημα π.χ. με την πρόσφατη απεργία των ταξί ήταν ότι γρήγορα ξέφυγε από το αρχικό έναυσμα της διαμάχης (απελευθέρωση του επαγγέλματος) και εξελίχθηκε σε πράξεις παράνομης βίας.

Αν και τα τρία γνωρίσματα του ελλαδικού τρόπου διαχείρισης προβλημάτων είναι αλληλένδετα, το τρίτο είναι το σημαντικότερο, αφού υπονομεύει την ίδια την ύπαρξη του κράτους δικαίου. Δείγμα της θεσμικής υστέρησής μας είναι ότι διαρκώς ανακύπτει το ίδιο ερώτημα: ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο; Πώς διευθύνεται η χώρα; Συντεχνιακά ή θεσμικά; Κατά νόμον ή με βάση την ανέλεγκτη ισχύ των επιμέρους κοτζαμπάσηδων;

Δείτε τις πρόσφατες καταλήψεις των πανεπιστημίων, με αφορμή την ψήφιση του ρηξικέλευθου νόμου Διαμαντοπούλου για τα ΑΕΙ. Η πρώτη κίνηση των αντιδρώντων φοιτητών ήταν να καταλάβουν τα πανεπιστήμια. Δεν κλιμακώνουν τη διαμαρτυρία τους, την κορυφώνουν ευθύς εξαρχής! Ποιο θα είναι τότε το επόμενο βήμα; Η βία, τι άλλο απομένει; Θα βρουν βεβαίως εντυπωσιοθηρικά ΜΜΕ που θα υποδαυλίσουν το θέμα, θα προκύψει ευρύτερο πολιτικό ζήτημα. Οι λαϊκιστές της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΠΑΣΟΚ θα εκφράσουν την «ανησυχία τους για την αναστάτωση», ενώ βουλευτές που θυμήθηκαν, μετά από χρόνια ετεροαπασχόλησης, ότι έχουν και την ιδιότητα του καθηγητή πανεπιστημίου (αγνώστων ακαδημαϊκών επιδόσεων) θα διατυπώσουν για μια ακόμη φορά τις επιφυλάξεις τους για το νόμο που οι ίδιοι ψήφισαν, και θα μας πουν κουτοπόνηρα ότι αυτοί είχαν προειδοποιήσει την υπουργό! Μήπως υπερβάλλω κ. Βούγια και κ. Καρτάλη;   

Η διαφωνία με το νόμο είναι θεμιτή. Μόνο που δεν βρισκόμαστε στο στάδιο της διαβούλευσης. Ο νόμος ψηφίστηκε. Απομένει η εφαρμογή του. Ή μήπως όχι; Μόνο σε μια χώρα με προβληματική σχέση με το νόμο αρχίζει η συζήτηση για το αν ο συγκεκριμένος νόμος θα εφαρμοστεί! Ιδού το μετα-πρόβλημα: ο μη σεβασμός της νομιμότητας, η περιφρόνηση των κανόνων του δημοκρατικού παιχνιδιού. Το αρχικό πρόβλημα μεταλλάσσεται: δεν συζητούμε πλέον κατά πόσον ο νόμος ρυθμίζει επαρκώς τα συναφή προβλήματα, αλλά το σεβασμό της έννομης τάξης. Αλλάξαμε θέμα (και λογικό επίπεδο).   

Αν η ακρότητα των αντιδράσεων χαρακτηρίζει τους φοιτητές των παρατάξεων, η θρασύτητα και η πονηρία διακρίνουν τους πανεπιστημιακούς ψευδο-ηγέτες. Μετά την κατάθεση του νομοσχεδίου στη Βουλή, η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών ομοφώνως διαμήνυσε στην κυβέρνηση «πως ακόμα και αν ψηφίσει το νομοσχέδιο πραξικοπηματικά, δεν θα προχωρήσουμε στην εφαρμογή του […]».. Μήπως ήταν μια θαρραλέα πράξη πολιτικής ανυπακοής; Αστειεύεστε; Τέτοιες πράξεις χρειάζονται κότσια, αφού ο ανυπάκουος εν γνώσει του υιοθετεί μορφές αντιπαράθεσης που επισύρουν κυρώσεις. Για τζάμπα μάγκες πρόκειται, οι οποίοι πληρώνονται ακόμη κι όταν απεργούν!

Όταν το θράσος είναι ατελέσφορο, επιλέγεται το θεσμικ 72; αντάρτικο μέσω τρίτων. Θαυμάστε την οργουελική γλώσσα της πρόσφατης ανακοίνωσης της ίδιας Συγκλήτου. Αφενός μεν καλεί, με αγωνιστική φρασεολογία, τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας «να στηρίξουν τη λειτουργία του πανεπιστημίου», αφετέρου δε εμμέσως την καταλύει - αναβάλλει τις εξετάσεις ως τις 9-9-2011, προσκαλώντας έτσι έμμεσα τους φοιτητές να καταλάβουν τα πανεπιστήμια!

Η ανευθυνότητα είναι πρωτοφανής: μεταθέτουν τις εξετάσεις, άρα συμπιέζουν το χρόνο διδασκαλίας, με προφανή κίνδυνο να χαθεί το εξάμηνο αν δεν συμπληρωθούν οι απαιτούμενες από το νόμο 13 εβδομάδες. Πώς το δικαιολόγησαν; Επισήμως, σιωπή. Ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, ωστόσο, γνωστός για τα «αντιεξουσιαστικά» (όσο και «αντιμνημονιακά») αισθήματά του, ήταν λιγότερο συγκρατημένος: «Οι φοιτητές θα αποφασίσουν για το εάν θα μετατεθεί η εξεταστική. Δεν μπορούν οι πρυτάνεις ή η Σύγκλητος να αποφασίσουν για το χρόνο, γιατί οι φοιτητές αποφασίζουν εάν θα συμμετέχουν», είπε ο κ. Πελεγρίνης!

Δεν ξέρω αν συνειδητοποίησε πόσο απο-καλυπτικός ήταν. Μας έκανε να καταλάβουμε ότι: στα «λαϊκοδημοκρατικά» πανεπιστήμια της πλάκας οι φοιτητές επιλέγουν πότε θα εξετασθούν, αφού όλα είναι μπάχαλο. Τα ανθρωπάκια που παριστάνουν τους ηγέτες αδυνατούν να αρθούν στο ύψος του αξιώματός τους – σέρνονται πίσω από αυτούς που θα ’πρεπε να παιδαγωγούν, όταν δεν τους προτρέπουν σε παράνομες πράξεις. Μια χώρα που παρέδωσε τα πανεπιστήμιά της στις κομματικές νεολαίες, δεν πρέπει να εκπλήσσεται αν αυτά τα διοικούν οι Πελεγρίνηδες! Όλα έχουν το κόστος τους.