Τι να ψηφίσω;

Με ρωτάνε αρκετοί φίλοι και γνωστοί τι θα ψηφίσω στις εκλογές. Προτιμώ να μην απαντώ ευθέως στο ερώτημα. Η εύκολη απάντηση («θα ψηφίσω το τάδε κόμμα» ή «λευκό», ή «θα απέχω») δεν είναι η καλύτερη: συνήθως στρέφει τη συζήτηση σε άγονη πολιτικολογία. Γιατί αυτό το κόμμα και όχι κάποιο άλλο, κοκ. Η δύσκολη απάντηση είναι αυτή που θα δώσει ο καθένας μόνος του, μετά από σκέψη, συζήτηση και περισυλλογή. Με άλλα λόγια, περισσότερη σημασία δεν έχει το συμπέρασμα του πολιτικού προβληματισμού όσο η διαδικασία με την οποία καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα.

Οσοι παίρνουν τη σκέψη στα σοβαρά, είμαι βέβαιος ότι ξέρουν πόσο δύσκολο πράγμα είναι. Πόσο δύσκολο είναι να παραμερίσει κανείς τις ιδεοληψίες, τις προκαταλήψεις, τις πιέσεις συγγενών και φίλων, να αποφύγει την πεπατημένη. Πόσο δύσκολο είναι να δει κανείς καθαρά, να αποφασίσει με αυτεπίγνωση μόνος του. Ο Βιτγκενστάϊν προτρέπει το φανταστικό συνομιλητή του: «Μη σκέφτεσαι, αλλά κοίταξε». Αυτό που εννοεί είναι, υποθέτω: μην παρασύρεσαι από τις παγίδες του μυαλού, αφέσου στην καθαρότητα της εμπειρίας. Πιο απλά: κοίταξε την πραγματικότητα γύρω σου όσο πιο νηφάλια και απροκατάληπτα μπορείς. Εμπιστεύσου περισσότερο τις αισθήσεις σου και λιγότερο το μυαλό σου.

Ποιά είναι η πραγματικότητα γύρω μας; Βρώμα και δυσωδία από τα σκάνδαλα διαφθοράς που συγκλονίζουν το δημόσιο βίο (ομόλογα, «κουμπάροι»), η διαφθορά έχει διεισδύσει βαθιά στη ζωή μας, απερίγραπτη ανικανότητα του κρατικού μηχανισμού να προστατεύσει τα πιο πολύτιμα συλλογικά αγαθά όπως είναι το περιβάλλον και να διαχειρισθεί κρίσεις όπως οι πρόσφατες καταστροφικές πυρκαγιές, φαιδροί πολιτικάντηδες κατέχουν δημόσια αξιώματα και το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το προσωπικό-κομματικό συμφέρον. Οι επικεφαλής των δύο κομμάτων εξουσίας χρωστάνε τα αξιώματά τους στο επώνυμό τους και όχι στην αξία τους, την οποία ουδείς ζήτησε να αποδείξουν. Οι πολιτικές δυναστείες ζούν και βασιλεύουν.

Βλέπουμε έναν πρωθυπουργό να επισπεύδει τις εκλογές, ανάγοντας την ψήφιση του προϋπολογισμού του 2008 σε μείζονα «εθνικό λόγο», διαστρέφοντας το πνεύμα του Συντάγματος, το οποίο προνοεί για έκτακτες εκλογές όταν συντρέχει πραγματικά μείζων εθνικός λόγος, κι όχι θέματα ετήσιας κυβερνητικής ρουτίνας όπως η ψήφιση ενός προϋπολογισμού. Βλέπουμε έναν αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης να παραβιάζει το Σύνταγμα (και να θέλει να βγει κι από πάνω όταν «συνελήφθη κλέπτων οπώρας»), τοποθετώντας την υπερνομάρχη Αθηνών-Πειρειώς επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας του κόμματός του.

Τα δύο κόμματα εξουσίας κυβερνάνε τη χώρα από το 1974. Τριάντα τρία χρόνια μετά τη μεταπολίτευση κι ακόμα δεν έχουμε επιλύσει θεμελιώδη προβλήματα του δημόσιου βίου: την κομματικοποίηση του κράτους, το πελατειακό πολιτικό σύστημα, την αναξιοκρατία και το νεποτισμό, την έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς, την μη υπαγωγή του επιμέρους συμφέροντος στην προαγωγή του δημόσιου συμφέροντος, τη νοοτροπία του εγώ-είμαι-πανω-από-όλα, τον άμετρο τακτικισμό, την έλλειψη στοιχειώδους συνεννόησης ακόμα κι εκει που συμφωνούμε, την πόλωση. Ναι, πλουτίσαμε όλα αυτά τα χρόνια, αλλά δεν ξέρουμε πως να διαχειρισθούμε με σωφροσύνη τον πλούτο μας. Τον μετατρέπουμε σε μανιώδη ιδιωτική κατανάλωση και έμμονη ευδαιμονιστική αναζήτηση, αντί να μεριμνάμε γι αυτά που κυρίως συνιστούν μια κοινωνία ως κοινωνία: τα συλλογικά αγαθά - την υγεία, την παιδεία, το περιβάλλον, την άμυνα.

Οι αρχηγοί των δύο κομμάτων εξουσίας υπόσχονται για μια ακόμα φορά ό,τι νομίζουν ότι θέλει να ακούσει ένα τηλεόπληκτο εκλογικό σώμα, με χρήματα, εννοείται, των φορολογουμένων, ενώ δεν παραλείπουν να χρησιμοποιούν το ρήμα «δεσμεύομαι» ή «εγγυώμαι» για να μας πείσουν. Αδυνατούν οι δύστυχοι να αντιληφθούν ότι για να έχει η δέσμευση αντίκρυσμα πρέπει να έχει κάποιο κόστος γι αυτόν που την αναλαμβάνει, το οποίο κόστος θα προκύψει από τη μη υλοποίησή της. Αυτοί όμως δεν αναλαμβάνουν κανένα κόστος, γιατί οι δεσμεύσεις τους είναι νεφελώδεις και αόριστες. Σε κάθε περίπτωση, είναι τέτοια η κρίση αναξιοπιστίας που μαστίζει το δημόσιο βίο που κανείς δεν τους παίρνει στα σοβαρά, και γι αυτό ουδείς τους ζητά να συγκεκριμενοποιήσουν τις δεσμεύσεις τους.

Οι πολιτικοί ζουν σε μια φούσκα: περιστοιχίζονται από ψηφοφόρους που τους γλείφουν γιατί κάποιο ρουσφέτι θέλουν (ή θα χρειασθούν) από αυτούς, ενώ οι ίδιοι γλείφουν τους αρχηγούς τους για κάποιο οφίκιο. Ενα πράγμα δεν κάνουν: δεν συνειδητοποιούν τη βαθιά περιφρόνηση με την οποία τους περιβάλλει ο κόσμος, ακόμα κι αυτοί που τους ψηφίζουν. Είναι ανυπόφορο: η χώρα που γέννησε την Πολιτική είναι η χώρα στην οποία ζούμε την παντελή χρεωκοπία της Πολιτικής - της έλλογης διαχείρισης των κοινών, να μην ξεχνάμε – στη συνείδηση του μέσου πολίτη. Η χώρα που γέννησε το Λόγο είναι η χώρα στην οποία κατ΄ εξοχήν ευτελίζεται ο Λόγος – στα κατ΄ ευφημισμόν προγράμματα των κομμάτων, στην προπαγάνδα των πολιτικών διαφημιστών, στον ανευφάνταστο λόγο των πολιτικών, στις κοκκορομαχίες των τηλεοπτικών παραθύρων, στον στρατευμένο λόγο κομματικών διανοουμένων.

Αυτά βλέπω γύρω μου. Δεν τα βλέπω μόνο, τα νοιώθω στο στομάχι μου, στην τσέπη μου, στην αναπνοή μου. Ανησυχώ πολύ για τη χώρα μου, που θα ζήσουν τα παιδιά μου, τι μας επιφυλλάσσει το μέλλον. Η χώρα μας παραπαίει μεταξύ διαφθοράς, ανικανότητας, γελοίων ψευδαισθήσεων, και μιας πρωτοφανούς ανημπόριας να αντικρύσει κατάματα τα πολλά και μεγάλα προβλήματά της. Χάνει διαρκώς έδαφος και ο κοινωνικός της ιστός αποσυντίθεται. Βαθμιαία, έχει καταστεί μια χώρα ακοινώνητων ατόμων, των οποίων η κύρια έγνοια είναι «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Η κίβδηλη γλώσσα κυριαρχεί, η μετριότητα πλεονάζει, ο λαϊκισμός και ο κυνισμός μας κατακλύζουν.

Θάθελα πολύ να είμαι περήφανος για τη χώρα μου, αλλά δεν μπορώ. Οπου να κοιτάξω, η Ελλάδα με πληγώνει.

Αυτά βλέπω γύρω μου κι αναλόγως θα πράξω.