«Ασύμμετρη απειλή» και άλλα φαιδρά

Φοβάμαι ότι χειρότερο κι από μια φυσική καταστροφή είναι ο τρόπος που μιλάς γι αυτή. Η γλώσσα που χρησιμοποιείς δείχνει την ικανότητά σου να διαχειρισθείς το φαινόμενο και να μάθεις από αυτό. Η οργή και η θλίψη, η διαμαρτυρία και το πένθος πρέπει αναμφίβολα να εκφρασθούν, όπως αρμόζει στην περίσταση μιας εθνικής τραγωδίας. Αυτό που σώζει όμως είναι η έλλογη πράξη, όχι η άναρθρη κραυγή· η εποικοδομητική και πρακτική συζήτηση, όχι η συνωμοσιολογία· η διοικητική αποτελεσματικότητα, όχι το ανέξοδο (και αδιέξοδο) κουβεντολόι.

Η εθνική καταστροφή που διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια μας φέρνει στην επιφάνεια την προβληματική μας νοο-τροπία: να θέλουμε να είμαστε πάντοτε θύματα, να φταίνε πάντοτε κάποιοι άλλοι για τα προβλήματά μας. Όπως μεγάλη μερίδα πολιτών πιστεύει ότι ξένες δυνάμεις κατευθύνουν τη συγγραφή του επίμαχου βιβλίου της Ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού· ότι οι Αμερικανοί απεργάζονται την εθνική μας συμφορά· ότι οι Εβραίοι κυβερνάνε τον κόσμο, έτσι διάφοροι φαιδροί πολιτικοί και λαϊκιστικά ΜΜΕ απεφάνθησαν βαρύγδουπα ότι η χώρα αποτελεί «στόχο» ανομολόγητων ξένων, ίσως και εγχωρίων, δυνάμεων.

Ο «Αντένα» προχθές είχε υπότιτλο στη συνεχή μετάδοση ειδήσεων σχετικά με τις καταστροφικές πυρκαγιές «στόχος η Ελλάδα». Διάφοροι πολιτικάντηδες – είτε μέχρι πρότινος βουλευτές, είτε επίδοξοι βουλευτές – εκφράζονται με βεβαιότητα ότι «υπάρχει οργανωμένο σχέδιο κατά της χώρας». Κάποιοι δείχνουν τους «Γκρίζους Λύκους», την αναπόφευκτη Εβραϊκή «Μοσάντ», και ότι άλλο βάζει η πλούσια φαντασία τους, ως τους υποτιθέμενους εμπρηστές της χώρας. Δεν προσκομίζουν, φυσικά, εμπειρικά στοιχεία· διατυπώνουν μόνον ισχυρισμούς προβληματικής λογικής συγκρότησης.

Ο υπουργός Δημόσιας Τάξης, κ.Β. Πολύδωρας δεν έχασε την ευκαιρία να μιμηθεί τον ιδεολογικά ομογάλακτό του κ.Μπους, μιλώντας για «ασύμμετρη απειλή»! Η αυστηρή λογική και η σώφρων πολιτική κρίση δεν ήταν, βέβαια, ποτέ τα ισχυρά χαρτιά του κ.Πολύδωρα, αλλά θα περίμενε κανείς από έναν υπεύθυνο υπουργό να κάνει μια στοιχειώδη νύξη για την προέλευση και το λόγο της «ασύμμετρης απειλής» που δέχεται η χώρα. Ποιοι μας υπονομεύουν και γιατί; Οι αναρχικοί των Εξαρχείων; Τρομοκράτες της Αλ Κάϊντα; Η Αμερικανική πρεσβεία; Ποιοι; Και γιατί; Και πως συνήγαγε αυτό το σημαντικό συμπέρασμα, τόσο γρήγορα; Μάταια θα περιμένουμε. Οι αποφάνσεις του «αρχιπραίτωρα» αίρονται άνωθεν της πεζής λογικής.

Προσέξτε το μοτίβο. Η συνωμοσιολογία είναι το βαθύ διανοητικό απόθεμα της χώρας. Σε αυτό προσέφευγε συστηματικά ο Ανδρέας Παπανδρέου, αυτό χρησιμοποιούν οι κάθε χρώματος λαϊκιστές πολιτικοί γιατί ξέρουν ότι αυτό πουλάει στους καφενέδες της Ελλάδας. Στρέφοντας τη δημόσια συζήτηση σε συνωμοσιολογική κατεύθυνση, αδυνατίζουν τη βάση για έναν ορθολογικό προβληματισμό αναφορικά με τη συνολική διαχείριση της εθνικής μας συμφοράς.

Τα συνωμοσιολογικά επιχειρήματα αντλούν από τις εθνικές μας φοβίες και το σύνδρομο του πτωχοπροδρομισμού· διαιωνίζουν μια πρωτόγονη γλώσσα περιγραφής της καταστροφής, αφού σχεδόν πάντοτε δεν βασίζονται σε ισχυρά εμπειρικά στοιχεία και δεν είναι διαψεύσιμα, ενώ καλλιεργούν έναν μονοδιάστατα αστυνομικού χαρακτήρα τρόπο συζήτησης. Το χειρότερο απ΄ όλα: η συνωμοσιολογία μας τυφλώνει: μας εμποδίζει να διερευνήσουμε ορθολογικά τον τρόπο αντιμετώπισης των συλλογικών μας προβλημάτων· δεν μας παρέχει την απαραίτητη ηθική γλώσσα να αναζητήσουμε τις ατομικές και συλλογικές ευθύνες μας.

Αυτός που θέλει να βλέπει τον εαυτό του πάντοτε ως θύμα, δεν έχει κίνητρο να μάθει, να αναρωτηθεί που κάνει λάθος, να βελτιωθεί, αφού πάντοτε ευθύνονται οι κακοί «άλλοι». Αυτή είναι η ρίζα της προβληματικής νοο-τροπίας μας, η μόνη, δυστυχώς, ρίζα που έμεινε ανέπαφη στην κόλαση της φωτιάς.